Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy AQSh bilan Jenevada Rossiya bilan harbiy harakatlarni to’xtatish bo’yicha muzokaralar davomida «muhim qadamlar» qo’yilganini tan oldi. Biroq, u Vladimir Putinning Rossiya tomonidan bosib olingan hududlarni rasman tan olish talabi «asosiy muammo» bo’lib qolayotganidan ogohlantirdi.
AQSh va Ukraina rasmiylari yakshanba kuni amerikalik va rossiyalik rasmiylar tomonidan oktyabr oyida ishlab chiqilgan 28 banddan iborat tinchlik taklifini muhokama qilish uchun yig’ilishdi. Bu taklif avvalroq Kiyevda va uning Yevropadagi ittifoqchilari orasida xavotir uyg’otgan edi.
Xabarlarga ko’ra, Yevropa davlatlari Rossiyaning mojarodagi strategik maqsadlariga mos keladigandek tuyulgan asl rejani rad etgan holda, qarshi takliflar ishlab chiqdi.
Prezidentlar Zelenskiy va Tramp taklif etilayotgan kelishuvning eng bahsli jihatlarini muhokama qilish uchun uchrashishi kutilmoqda, garchi bunday uchrashuvning aniq jadvali belgilanmagan bo’lsa ham.
Hududiy yaxlitlik masalasi Rossiya va Ukraina o’rtasidagi kelishmovchilikning asosiy nuqtasi bo’lib qolmoqda. Zelenskiy doimiy ravishda Moskva o’z tajovuzi uchun kuch bilan egallab olingan hududni tan olish orqali mukofotlanmasligi kerakligini ta’kidlab, bunday yon berish xavfli precedent yaratadi, deb ta’kidladi.
Jenevadagi muzokaralar yakunlanganidan so’ng, Prezident Tramp ijtimoiy tarmoqlarda ehtimoliy «yaxshi» o’zgarishlar haqida ishora qildi va qo’shimcha qilib, «Ko’rmaguningcha ishonmang».
Rossiya vakillari Shveytsariyada bo’lib o’tgan uchrashuvda ishtirok etmadi va Kreml muhokama natijalari bo’yicha hech qanday ma’lumot olmaganini bildirdi. Kreml matbuot kotibi Dmitriy Peskovning ta’kidlashicha, Moskva Putin tomonidan dastlab ijobiy qabul qilingan rejaga kiritilgan «tuzatishlar» dan xabardor.
Yuqorida aytib o’tilgan 28 banddan iborat tinchlik rejasi AQSh va Rossiya rasmiylari tomonidan oktyabr oyida birgalikda ishlab chiqilgan bo’lib, o’tgan hafta Ukrainaga taqdim etildi va unda Moskva uzoq vaqtdan beri talab qilib kelayotgan narsalarga yaqin bo’lgan elementlar mavjud edi.
Prezident Trampga tegishli bo’lgan izohlar, Ukrainaga kelishuvni qabul qilish uchun payshanbagacha muhlat berilgani yoki AQShning yordamida sezilarli qisqarishga duch kelishi haqidagi fikr Yevropa bo’ylab shoshilinchlik hissini uyg’otdi, bu esa Ukraina va AQSh rasmiylari o’rtasida tezkor muzokaralar o’tkazilishiga olib keldi.
Yakshanba oqshomiga kelib, Davlat kotibi Marko Rubio muzokaralar davomida «katta» yutuqlarga erishilganini aytdi. «Men chin dildan ishonamanki, biz u yerga yetamiz», dedi u.
Biroq, ba’zi Yevropa yetakchilari ehtiyotkorona pozitsiyani egalladi. «Tinchlikka yaqinlashganimizga amin emasman», dedi Polsha Bosh vaziri Donald Tusk, Germaniya kansleri Fridrix Merts esa muhokamalarni «uzoq, davomli jarayon» deb ta’rifladi va shu hafta ichida biron bir tezkor yutuqlarga umid qilishni yumshatdi.
Yevropa davlatlari o’tgan hafta taqdim etilgan AQSh tinchlik loyihasidan hayratda qolgani, ularni jarayonda faolroq rol o’ynashga undagani xabar qilingan.
Buyuk Britaniya, Fransiya va Germaniya tomonidan ishlab chiqilgani xabar qilingan qarshi taklif Rossiya tomonidan ushlab turilgan mintaqalarni tan olishni istisno qildi, Ukrainaning ruxsat etilgan armiya hajmini oshirishni taklif qildi va Ukraina uchun kelajakda NATOga a’zo bo’lish imkoniyatini saqlab qoldi.
Rubio o’zining reja bilan tanish emasligini aytdi va dushanba kuni Kremlning tashqi siyosat bo’yicha yordamchisi Yuriy Ushakov uni «butunlay konstruktiv emas» deb rad etdi.
Rossiya 2022-yilda Ukrainaga to’liq miqyosli bostirib kirishni boshlaganidan beri, doimiy ravishda Ukraina kuchlarining Donetsk va Luganskni o’z ichiga olgan Sharqiy Donbass mintaqasining butun hududidan to’liq olib chiqilishini talab qilmoqda.
O’tgan hafta taqdim etilgan 28 bandlik reja Ukraina kuchlaridan hozirda ularning nazorati ostida bo’lgan Donetsk qismini tark etishni talab qiladi. Keyin bu hudud «Rossiya Federatsiyasiga tegishli hudud sifatida xalqaro miqyosda tan olingan» neytral, demilitarizatsiya qilingan bufer zonaga aylanadi.
Bu kelishuvni Ukraina uchun qabul qilish qiyin bo’ladi. Kiyev va uning Yevropadagi ittifoqchilari hududiy yaxlitlik va suverenitet tamoyillariga putur yetkazadigan har qanday kelishuvdan xavotirda va Zelenskiy Donbassdan voz kechish Ukraina kelajakda Rossiya tajovuziga zaif bo’lib qolishidan bir necha bor ogohlantirgan.
Rossiyaning yana bir asosiy talabi shundaki, Ukraina hech qachon NATO a’zosi bo’lmasligi kerak. Biroq, Kiyev alyansga a’zo bo’lishni kelajakdagi hujumlardan himoyalanishning eng samarali vositasi sifatida ko’radi va NATOga a’zo bo’lishga intilish Ukraina konstitutsiyasida mustahkamlangan.
O’tgan hafta bo’lib o’tgan diplomatik faollikdan so’ng, jarayondagi keyingi qadamlar noma’lum bo’lib qolmoqda.
Zelenskiy tez orada Prezident Tramp bilan shaxsan maslahatlashadi, shundan so’ng tinchlik rejasining qayta ko’rib chiqilgan loyihasi Moskvaga taqdim etiladi degan umid bor. Kreml Rossiya va AQSh muzokarachilarining shu hafta uchrashuvi rejalashtirilmaganligini ma’lum qildi.
Buyuk Britaniya Bosh vaziri Ser Kir Starmer Ukrainada «adil va bardavom tinchlik» ga erishish uchun hali ko’p ish qilish kerakligini aytdi. Uning qo’shimcha qilishicha, rivojlanishni muhokama qilish uchun seshanba kuni virtual «xohlovchilar koalitsiyasi» uchrashuvi bo’lib o’tadi.
Politsiya Yakob Zumaning qizi Duduza erkaklarni Ukrainada jang qilishga undaganligi haqidagi da’volarni tekshirmoqda.
AQSh rejasi oshkor bo’lgandan keyin frontdagi ukrainalik askarlar g’azabda, isyonkor va taslim bo’lishgan.
Suv osti kemalari bo’yicha mutaxassis, u tiklangan ob’ektning portlagan Rossiya gidroakustik buoyi ekanligiga «ishonchi komil» ekanligini aytdi.
Yer usti dronlari Pokrovskning qamal qilingan shahriga ta’minot yetkazib berishning tobora yagona vositasiga aylanib bormoqda.
Aishat Baymuradova o’zi xohlaganidek yashash umidida bu yil uyidan qochib ketdi, ammo keyin u ijaraga olingan kvartirasida o’lik holda topildi.