«`html
BBC tergovidan so’ng, millionlab shinalar qayta ishlash zavodlari o’rniga Hindiston pechlariga eksport qilinayotgani aniqlandi, Atrof-muhit agentligi (EA) Buyuk Britaniyadan shinalar eksportiga kuchaytirilgan tekshiruvlar o’tkazilishini e’lon qildi.
EA hisobotida eksport qilinadigan shinalarning bir qismi noqonuniy pech operatsiyalariga yo’naltirilayotgani «ehtimoli yuqori» ekanligi tan olindi.
Ushbu ibtidoiy sanoat ob’ektlari po’lat, cheklangan miqdordagi moy va boshqa materiallarni olish uchun mo’ljallangan bo’lib, inson salomatligi va atrof-muhit uchun jiddiy xavf tug’diradi.
E’lonni olqishlar ekan, kampaniyachilar va shinalarni qayta ishlash sanoati vakillik organi taklif qilinayotgan chora-tadbirlar noqonuniy aktyorlar tomonidan ishlatiladigan barcha bo’shliqlarni to’liq bartaraf etmasligi mumkinligi haqida ogohlantirdi.
Buyuk Britaniya har yili taxminan 50 million dona chiqindi shinalar ishlab chiqaradi, bu deyarli 700 000 tonnaga teng. Rasmiy ma’lumotlarga ko’ra, ularning yarmi Hindistonga eksport qilinadi, go’yoki qayta ishlash maqsadida.
Biroq, BBC File on 4 Investigates va Source Material notijorat jurnalistika tashkiloti tomonidan o’tkazilgan tergov shuni ko’rsatdiki, mart oyida Buyuk Britaniya va boshqa davlatlardan Hindistonga eksport qilinadigan shinalarning taxminan 70 foizi qo’lbola sanoat korxonalariga tushadi. U yerda ular turli sohalarda qo’llaniladigan uglerod qora moddasini, shuningdek, po’lat va moyni olish uchun «pazanda qilish» jarayonidan o’tadi.
Piroliz deb nomlanuvchi bu jarayon ko’pincha uzoq joylarda joylashgan qo’lbola bosimli pishirgichlarga o’xshash ob’ektlarda amalga oshiriladi. U zaharli gazlar va kimyoviy moddalarni chiqarishi mumkin, bu esa jamoat salomatligi va atrof-muhit uchun potentsial xavf tug’diradi.
Yanvar oyida Yevropa davlatlaridan keltirilgan shinalar qayta ishlanayotgan Maxarashtra g’arbiy shtatidagi qayta ishlash zavodida sodir bo’lgan portlash oqibatida ikki ayol va ikki bola halok bo’ldi.
Saytga tashrif buyurgan BBC guruhi atrofda kuyindi, so’layotgan o’simliklar va ifloslangan suv yo’llarini kuzatdi, qishloq aholisi doimiy yo’tal va ko’zning tirnash xususiyati haqida xabar berdi.
BBCning ushbu zavodlarda millionlab shinalarni «pazanda qilish» haqidagi foshidan so’ng, Atrof-muhit agentligi o’tgan hafta o’z xulosalarini yakunlab, tekshiruvni boshladi.
Taqriz birinchi marta Buyuk Britaniyadan kelgan ba’zi shinalar to’g’ri qayta ishlash o’rniga noqonuniy piroliz operatsiyalariga yo’naltirilayotgani «ehtimoli yuqori» ekanligini tan oldi.
«Biz eksport qilinadigan chiqindi pnevmatik shinalarning Hindistondagi mo’ljallangan joylariga yetib borayotganini tasdiqlay olmadik», dedi EA, to’g’ri qayta ishlash bo’yicha «yetarli darajada ishonchli ma’lumot yo’qligi» ni ta’kidlab.
EA atrof-muhitga beparvo munosabatda bo’lish xavfi mavjud bo’lganda chiqindilarni eksport qilishni taqiqlash majburiyatini ta’kidladi va 1-oktabrdan boshlab shinalar eksportiga kuchaytirilgan tekshiruvlar joriy etilishini e’lon qildi.
Taklif etilayotgan qoidalarga ko’ra, shinalar eksport qiluvchilardan EAga chiqindilarning atrof-muhitga zarar yetkazmaydigan tarzda qayta tiklanayotganini isbotlash talab etiladi.
Biroq, shinalar eksporti bo’yicha «harakatsizlik» da ayblab, EAga qarshi sudga murojaat qilish bilan tahdid qilgan «Fighting Dirty» bosim guruhi takliflarda jinoyatchilar tomonidan ishlatiladigan bo’shliqlarni samarali ravishda yopish uchun yetarli ma’lumot yo’qligidan xavotir bildirdi.
Guruh asoschisi Jorjiya Elliot-Smitning ta’kidlashicha, reja «va’da beruvchi bo’lib ko’rinsa-da», u o’z-o’zini sertifikatlash hujjatlariga va tekshiruvlar tahdidiga asoslangan, bu tizim «bugungi kunda mavjud bo’lgan nuqsonli protokol bilan unchalik farq qilmaydi».
«Faqat vaqt bu jiddiy o’zgarishlarga olib keladimi yoki shunchaki ko’proq qizil lenta va kechikishmi, shuni ko’rsatadi», deya qo’shimcha qildi u.
Avstraliya hukumati tomonidan qabul qilingan butun shinalar eksportini taqiqlashni uzoq vaqtdan beri yoqlab kelayotgan Shinalarni qayta ishlash assotsiatsiyasi (TRA) EAning bu fikrdan voz kechganidan «juda xafa bo’lganini» bildirdi.
TRAning fikricha, shinalarni faqat maydalangandan keyin eksport qilish kerak, bu esa Hindistonda noqonuniy savdolarni qimmatroq va qiyinlashtiradi.
«Yana, EA bizni ham, o’zini ham muvaffaqiyatsizlikka uchratmoqda», dedi TRA.
EA yangi qoidalarni «pragmatik yechim» sifatida himoya qildi, bu esa eksportchilar shinalar Buyuk Britaniyadagi standartlarga teng bo’lgan ob’ektlarga yuborilayotganini isbotlay olsalar, Hindistonga chiqindi shinalar eksportini davom ettirishga imkon beradi.
Kunni boshlash uchun kerak bo’ladigan barcha sarlavhalar bilan bizning asosiy axborot byulletenimizni oling. Bu yerda ro’yxatdan o’ting.
Rotherham Kengashi avgust oyining qolgan qismida jigarrang idishlarni yig’ishni to’xtatayotganini aytdi.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, agar Dehli kelishuvga erisha olmasa, AQShning keng ko’lamli tariflari Hindiston iqtisodiyotini sekinlashtiradi.
Hozirda AQSh tomonidan eng yuqori tarif stavkalari joriy etilgan Hindiston soliqni «asossiz va noo’rin» deb atadi.
Trumpning tarif tahdidlari va ijtimoiy tarmoqlardagi chiqishlari Hindiston-AQSh munosabatlarining holati haqida xavotirlarni uyg’otdi.
Yo’llarning shikastlangani va ob-havoning yomonligi sababli ko’plab qutqaruv guruhlari hududga yetib bora olmadi.
«`