Oʻtgan oy Ozarbayjonda yosh tinchlik faoli davlatga xiyonatda ayblanib 15 yilga ozodlikdan mahrum etilganidan soʻng, uning hamkasblari orasidagi norozilik asosan uning qamalishiga masʼul boʻlgan hukumatga emas, balki Yevropa Ittifoqiga qaratildi.
30 yoshli doktorant Bahruz Samadov hozirda Prezident Ilhom Aliyevning 21 yillik hukmronligi davrida tanqidchiga nisbatan qoʻllanilgan eng ogʻir jazoga duch kelmoqda. Samadov ayblovlarni rad etib, ular uydirma ekanligini taʼkidladi.
Bir tanqidchining taʼkidlashicha, Yevropa Ittifoqi «Boku bilan oʻyin qilishda davom etar ekan, sukutning oʻz narxi bor».
Rossiyaning Ukrainaga 2022-yilda keng koʻlamli bostirib kirishi ortidan Yevropa Komissiyasi prezidenti Ursula fon der Leyen Ozarbayjonni Yevropa Ittifoqining Rossiya tabiiy gaziga qaramlikni kamaytirish tashabbusida «asosiy hamkor» deb eʼlon qildi.
Oʻshandan beri Aliyev bahsli Qorabogʻ hududini oʻz nazoratiga qaytardi, bu esa butun arman aholisining koʻchirilishiga olib keldi. U, shuningdek, xalqaro kuzatuvchilar tomonidan keng qoralangan saylovda ketma-ket beshinchi muddatga erishdi va muxolifat vakillari va matbuot erkinliklariga qarshi kurashni kuchaytirdi.
Oʻtgan yili Yevropa parlamenti Yevropa Ittifoqini Bokuga qarshi sanksiyalar joriy etishga va Ozarbayjon gaz eksportiga qaramlikni kamaytirishga chaqirdi. Biroq, yuqori lavozimli tashqi siyosat rasmiylari Aliyevni ommaviy tanqid qilishdan tiyilib kelishmoqda.
Aprel oyida Bokuga tashrifi chogʻida Yevropa Ittifoqining yuqori martabali diplomati Kaja Kallas Aliyevning tanqidchilari tomonidan Yevropa Ittifoqi-Ozarbayjon munosabatlarida «katta salohiyat»ni taʼkidlagani uchun jiddiy tanqidga uchradi, hatto Bokuda kamida 21 nafar taniqli jurnalist hibsda qolayotgan edi.
Aliyev jurnalistlarning hibsga olinishini «ommaviy axborot vositalari maydonini tashqi salbiy taʼsirlardan himoya qilish» zarurati bilan oqladi va muxbirlarni «chet eldan noqonuniy ravishda mablagʻ olishda» aybladi.
U, shuningdek, xalqaro tashkilotlarni doimiy ravishda xolis emaslikda va ichki ishlarga aralashishda ayblab, BMT, Xalqaro Qizil Xoch Qoʻmitasi va BBCning Boku ofislarining yopilishiga olib keldi.
Latviyaning sobiq diplomati va Yevropa Parlamentining Sotsial-demokratik guruhi tashqi siyosat boʻyicha maslahatchisi Eldar Mamedovning fikricha, Yevropa Ittifoqi siyosati amalda Aliyevga «erkin qoʻl» bergan.
«Repressiya, dissidentlar, blogerlar va muxolifat vakillarining hibsga olinishi Boku-Bryussel munosabatlariga uzoq vaqtdan beri putur yetkazib kelgan», dedi u BBCga. «Rossiyaning Ukrainaga tajovuzidan beri bu masala amalda kun tartibidan yoʻqoldi».
Yevropa Ittifoqi bu daʼvoni rad etdi.
Yevropa Ittifoqi vakilining BBCga aytishicha, «[Yevropa Ittifoqi] [Ozarbayjondagi] fuqarolik makonining qisqarishidan xavotirda» va Bokuni «oʻz asosiy huquqlarini amalga oshirgani uchun asossiz ravishda hibsga olinganlarning barchasini ozod qilishga» chaqirgan.
Uning qoʻshimcha qilishicha, «Yevropa Ittifoqi oʻz xavotirlarini barcha darajalarda, ham ommaviy, ham xususiy ravishda, shu jumladan Kaja Kallasning Bokuga tashrifi davomida ham doimiy ravishda koʻtarib kelgan».
Yevropa Ittifoqi Rossiya kabi yagona yetkazib beruvchiga qaram boʻlmaslik uchun gaz yetkazib berish manbalarini diversifikatsiya qilishni maqsad qilgan.
Taʼminotning koʻpayishiga qaramay, Ozarbayjonning Yevropa Ittifoqi tabiiy gaz importidagi umumiy ulushi oddiy 4,3%ni tashkil etadi va bu uni eng yirik oʻyinchi boʻlishdan ancha uzoqlashtiradi.
Biroq, bu ulush Ozarbayjondan Janubiy gaz koridori quvuriga ulangan ayrim aʼzo davlatlarda ancha yuqori boʻlib, Bolgariya tabiiy gaz importining 40% gacha, Italiya va Gretsiya uchun esa 15% gacha Ozarbayjondan keladi.
Oʻz ismi oshkor etilishini istamagan yuqori martabali yevropalik diplomatning soʻzlariga koʻra, bu tafovut Yevropa Ittifoqining yagona frontni namoyish etish qobiliyatini murakkablashtiradi.
Uning taʼkidlashicha, «Yevropaning bu vaziyatda Ozarbayjonga nisbatan katta ishonchli taʼsiri yoʻq».
Kavkaz va Markaziy Osiyo boʻyicha ixtisoslashgan xavf tahlilchisi Benjamin Godwinning taʼkidlashicha, Ozarbayjon gazi Yevropada elektr uzilishlarining oldini olish uchun zarur boʻlmasa-da, uning ahamiyati boshqa joyda.
U shunday tushuntiradi: «Yevropa Ittifoqining strategiyasi imkon qadar koʻp turli joylardan gazga ega boʻlishdan iborat. Va u Ozarbayjon gaziga bogʻliq boʻlmasa-da, u Rossiyaga qaramlikni kamaytirish uchun Ozarbayjondan koʻproq gaz olishni xohlaydi».
Yevropa Ittifoqi vakili BBCga ushbu energetika hamkorligi «Ozarbayjondagi inson huquqlari vaziyatiga nisbatan pozitsiyamizni oʻzgartirmaydi», deb tasdiqladi.
Gazdan tashqari, Prezident Aliyev Yevropaga boshqa imtiyozlarni ham taqdim etadi.
U Rossiyaning bosqinchi harakatlari fonida Ukrainaning hududiy yaxlitligini doimiy ravishda qoʻllab-quvvatlab kelmoqda, bu Kreml tomonidan ittifoqchi deb hisoblangan sobiq Sovet davlatlari orasida kam uchraydigan holatdir.
Ozarbayjon Rossiyaga qarshi sanksiyalar kiritmagan boʻlsa-da, Ukrainaga gumanitar yordam koʻrsatdi.
Bokuning Moskva bilan munosabatlari soʻnggi oylarda yomonlashdi.
Dekabr oyida Ozarbayjon havo yoʻllariga qarashli samolyot Rossiya zenit-raketa majmuasi tomonidan notoʻgʻri urib tushirilishi oqibatida 38 kishi halok boʻldi.
Rossiya politsiyasining hibsida boʻlgan ikki nafar ozarbayjonlik erkakning vafotidan soʻng inqiroz kuchaydi.
Mutaxassislarning fikricha, Rossiyaga ochiqdan-ochiq qarshi chiqish orqali Aliyev Moskva ustunlik qiladigan mintaqada yanada koʻzga koʻringan rol oʻynashni, shuningdek, Gʻarbga oʻzini Vladimir Putinning raqibi sifatida koʻrsatishni maqsad qilgan.
Yevropa Ittifoqining yuqori martabali diplomati BBCga «Ozarbayjon eʼtiborni choʻntagiga soldi va ular buni juda yaxshi oʻynashdi. Ular barcha tomonlar ular bilan doʻstlashishni xohlayotganini koʻrishmoqda va bundan barcha yoʻnalishlarda foydalanishmoqda», dedi.
Yaxshi oʻrnashgan boshqa bir yevropalik diplomat shunday dedi: «Biz [Ozarbayjonning inson huquqlari boʻyicha] holatidan mutlaqo mamnun emasmiz, lekin biz qila oladigan narsa unchalik koʻp emas».
Oʻtgan oy yetti nafar ozarbayjonlik surishtiruvchi jurnalist uzoq muddatga ozodlikdan mahrum etilganida, Yevropa Ittifoqining diplomatik xizmati (EEAS) buni «xavotirli rivojlanish» deb taʼrifladi va «barcha jurnalistlar uchun xavfsiz va qulay muhitni taʼminlash uchun zudlik bilan choralar koʻrishga» chaqirdi.
Bugungi kunga qadar Yevropa Ittifoqi Bahruz Samadovning davlatga xiyonatda ayblanib qamalishi haqida sukut saqlamoqda. Biroq, uning doʻstlari yaqinda u oʻz joniga qasd qilishga uringanini xabar qilishdi va uning xavfsizligidan xavotirda.
Yevropa Ittifoqi oʻz muzokarachilari kelishuv ustida «bor kuchini sarflab» ishlayotganini aytmoqda, ammo qaror AQSh prezidenti Trampga bogʻliq.
Xitoy va Yevropa Ittifoqi oʻrtasidagi sammit aloqalar taranglashgani sababli bir kungacha qisqartirildi.
Cuadrillaga Lankashirdagi Elsvik shahridagi gaz qazib olish zavodini 2030 yilgacha boshqarishga ruxsat berildi.
Yetakchi ser Ed Deyvi Buyuk Britaniya gaz narxlari va elektr energiyasi narxlari oʻrtasidagi bogʻliqlikni uzishi kerakligini aytdi.
AQSh prezidenti Donald Tramp Yevropa Ittifoqi va Meksikadan importga 30% boj joriy etish bilan tahdid qildi.