«`html
Savdo vaziri Jonatan Reynolds Falastin davlatini tan olish xalqaro huquqni buzishi mumkinligi haqidagi ogohlantirishlarni «mohiyatni tushunmaslik» deb rad etdi.
Shu hafta boshida Bosh vazir Ser Kir Starmer Buyuk Britaniya Isroil o’t ochishni to’xtatish to’g’risidagi kelishuv va ikki davlat yechimini jonlantirish kabi aniq shartlarni bajarishi sharti bilan tan olishga qarab harakat qilishini e’lon qildi.
Biroq, taniqli britaniyalik huquqshunoslar guruhi Falastin 1933 yildagi shartnoma bilan belgilangan davlat bo’lishning huquqiy mezonlariga javob bermasligi mumkinligidan ogohlantirdi.
BMTga a’zo 193 davlatning qariyb 150 tasi allaqachon Falastin davlatini rasman tan olgan, Kanada, Germaniya va Portugaliya kabi davlatlar ham shunga o’xshash harakatni ko’rib chiqmoqda.
1933 yilda imzolangan Montevideo konventsiyasida xalqaro huquqqa ko’ra davlatni tan olish mezonlari, jumladan, belgilangan hudud, doimiy aholi, samarali hukumat va boshqa davlatlar bilan aloqa o’rnatish qobiliyati ko’rsatilgan.
Hukumatning bosh prokurori Lord Hermerga yo’llangan xatda, birinchi bo’lib «The Times» xabar bergan, 43 nafar partiyalararo tengdoshlar undan bosh vazirga tan olishga qarshi maslahat berishni so’ramoqda.
Guruhga sobiq Oliy sud sudyasi Lord Kollinz of Mapesberi va Isroil uchun Buyuk Britaniya huquqshunoslarining homiysi Lord Pannick KC kabi yetakchi huquqiy arboblar kiradi.
«Falastin chegaralariga nisbatan hech qanday aniqlik yo’qligi aniq», deb ta’kidlaydilar ular va «Fatah va Hamas dushman bo’lganligi sababli, hech qanday ishlaydigan yagona hukumat yo’q» deya qo’shimcha qilishadi.
«Birinchisi o’nlab yillar davomida saylov o’tkaza olmadi, ikkinchisi esa terrorchi tashkilot bo’lib, ularning hech biri boshqa davlatlar bilan munosabatlarga kira olmaydi», deyiladi xatda.
Buyuk Britaniya 1933 yilgi konventsiyani imzolamagan bo’lsa-da, huquqshunoslarning ta’kidlashicha, u «odatiy huquqning bir qismiga aylangan va xalqaro huquq mo’rt yoki, aslida, har qanday vaqtda undan chetga chiqish oqilona bo’lmaydi».
Ular yana shunday deydilar: «Siz xalqaro huquqqa nisbatan tanlab, ‘tanla va aralashtir’ yondashuvi uning parchalanishiga olib keladi va xalqaro huquqda belgilangan mezonlar siyosiy maqsadga muvofiq ravishda manipulyatsiya qilinmasligi kerak dedingiz.
«Shunga ko’ra, biz sizdan ushbu majburiyatni Falastinni tan olish xalqaro huquqda davlatlarni tan olishni tartibga soluvchi tamoyillarga zid ekanligini jamoatchilikka va hukumatga tushuntirish orqali namoyish etishingizni kutamiz».
Lord Hermer ilgari xalqaro huquqqa sodiqlik hukumatning tashqi siyosatga yondashuvining «markazida mutlaqo» ekanligini tasdiqlagan edi.
Jonatan Reynolds BBC Radio 4-ning «World At One» dasturida bu rejalarni himoya qilib, tengdoshlar tinchlikni ta’minlash uchun «Buyuk Britaniyada mavjud bo’lgan vositalarga qarashlari» kerakligini aytdi.
Imzo chekuvchilarning tan olish 1933 yilgi Montevideo konventsiyasiga mos kelmasligi haqidagi xavotiri haqida so’ralganda, Reynolds shunday dedi: «Rostini aytsam, ushbu hamkasblarga nisbatan hurmat bilan aytamanki, bu mohiyatni biroz tushunmaslikdir».
Uning tushuntirishicha, maqsad «nafaqat Gazodagi mojaro uchun o’t ochishni to’xtatish, balki haqiqiy tinchlik jarayoni bo’lib, bu ikki davlat yechimini talab qiladi».
Nima uchun Hamasga shartlar qo’yilmaganligi haqida so’ralganda, u shunday dedi: «Hamas terrorchi tashkilot va biz ularga shart qo’ymaymiz, biz terrorchilar bilan muzokara olib bormaymiz.
«Biz juda aniq aytdik: bizning uzoq yillik pozitsiyamiz shuki, garovga olinganlar ozod qilinishi kerak. Shuningdek, bizning uzoq yillik pozitsiyamiz shuki, Hamasning G’azoni yoki Falastin davlatini kelajakda boshqarishda hech qanday roli bo’lishi mumkin emas.
«Shunday qilib, bular bizning mutlaq shartimiz, lekin biz hech qachon Hamas bilan muzokara olib borishga tayyor emasmiz, chunki ular terrorchi tashkilotdir».
Tengdoshlarning aralashuvi Ser Kirning e’lonini bir yildan ortiq vaqt davomida Hamas tomonidan asirlikda saqlangan britaniyalik-isroillik ayol Emili Damari tomonidan qoralanishidan so’ng sodir bo’ldi, u Ser Kir «tarixning to’g’ri tomonida turmayapti» dedi.
Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanyahu ham buni «Hamasning dahshatli terrorizmini rag’batlantirish» deb ta’kidladi.
Kanada Bosh vaziri Mark Karney uning mamlakati Isroil va Falastin yonma-yon yashaydigan ikki davlat yechimining bir qismi sifatida Falastin davlatini tan olishni rejalashtirayotganini aytdi.
Karneyning aytishicha, uning qaroriga Gazodagi «halokat» sabab bo’lgan va u Falastin davlati istiqboli «ko’z o’ngimizda yo’qolib borayotganidan» xavotirda.
Bosib olingan G’arbiy Sohilning bir qismini boshqaradigan Falastin ma’muriyati «zarur bo’lgan islohotlarga» sodiq bo’lishi kerak, dedi u, G’azoni nazorat qiladigan Hamas esa «hech qanday rol o’ynay olmaydi».
Buyuk Britaniya ham Isroil o’t ochishni to’xtatishga va’da bermasa, sentyabr oyida BMT sammitida Falastin davlatini tan olishini aytdi.
Ser Kirning aytishicha, Buyuk Britaniya, agar Isroil G’azoga ko’proq yordam kiritishga ruxsat bersa, G’arbiy Sohildagi yerlarni anneksiya qilishni to’xtatsa, o’t ochishni to’xtatishga rozi bo’lsa va keyingi ikki oy ichida uzoq muddatli tinchlik jarayoniga qo’shilsagina, tan olishdan tiyiladi.
U, shuningdek, Hamas darhol qolgan barcha isroillik garovga olinganlarni ozod qilishi, o’t ochishni to’xtatishga qo’shilishi, qurollanishni to’xtatishi va «ular G’azoni boshqarishda hech qanday rol o’ynamasligini qabul qilishi» kerakligini aytdi.
Xalqaro huquq masalasi bosh vazirga 800 dan ortiq boshqa huquqshunoslar tomonidan qayta-qayta ko’tarilgan bo’lib, ular Isroil G’azoda genotsidni o’z ichiga olgan urush jinoyatlarini sodir etib, Jeneva konventsiyasini buzganlikda ayblamoqda.
Vestminster va undan tashqaridagi ichki ishlardan xabardor bo’lish uchun bizning «Siyosat muhim» axborot byulleteniga obuna bo’ling.
Kuzatuvchilar Hamas G’azo izolyatsiya qilingan va asosan vayronaga aylantirilganligi sababli amaldorlarga qanday qilib pul to’lashi mumkinligidan hayratda.
Isroil tomonidan nazorat qilinadigan xavfli yo’llar bo’ylab G’azoning markazida to’rtta tijorat yuk mashinasi talon-toroj qilindi, deydi xususiy pudratchi.
BMT Bosh kotibining yordamchisi ushbu mumkin bo’lgan harakat haqidagi xabarlar «juda tashvishli» ekanligini aytdi.
Ilay Davidning aytishicha, Hamasning ukasi Evyatarning ozib ketgan va kuchsizligini ko’rsatadigan videosi «shafqatsizlikning yangi shakli» bo’lib, ota-onasini yo’qotgan.
Bu Bosh vazir Netanyahu Isroilning Gazodagi harbiy operatsiyalarini kengaytirishga intilayotgani haqidagi xabarlar ortidan sodir bo’ldi.
«`