Ukrainaning bosib olingan sharqiy qismida bolalarga Rossiyani qo’llab-quvvatlovchi kayfiyat singdirish juda erta yoshdan boshlanadi.
Luganskdagi bolalar bog’chasida 70 dan ortiq bola Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirish ramzi bo’lgan Z harfi shaklidagi uzun qora va to’q sariq rangli rus harbiy bannerini ushlab turgani ko’rinadi.
Shaharning boshqa joyida yetti nafar yosh qiz «Men rusman» qo’shig’i karnaylardan baland ovozda yangraganda, Rossiya bayrog’i oldida jo’shqin raqsga tushishadi va imo-ishoralar qilishadi. Musiqa tugagach, ular birgalikda «Men rusman» deb baqirishadi.
Bosib olingan Antratsit shahrida bolalar bog’chasi bolalari rus askarlari uchun mo’ljallangan xandaq shamlarini va adyollarni tayyorlashda ishtirok etishgan.
Bu holatlar nafaqat Ukrainaning milliy o’zligini yo’q qilishga, balki yosh ukrainaliklarni o’z millatiga qarshi qo’yishga qaratilgan keng qamrovli kampaniyaning bir qismidir.
Bolalar bilan ushbu kun tartibini amalga oshirish uchun o’qituvchilar muhim ahamiyatga ega. Ko’plab ukrainalik o’qituvchilar qochib ketganligi sababli, Moskva hukumati Ukrainaning bosib olingan hududlariga ko’chib o’tishga tayyor bo’lgan rossiyalik o’qituvchilarga 2 million rubl (£18,500) miqdorida bir martalik to’lov taklif qiluvchi dasturni boshladi.
Ushbu sa’y-harakatlarda bolalar bilan ishlaydigan eng taniqli va nufuzli Rossiya tashkiloti Yunarmiya (Yoshlar armiyasi) hisoblanadi.
Rossiya Mudofaa vazirligi bilan bog’liq Yunarmiya sakkiz yoshdan boshlab a’zolarni qabul qiladi. U butun Rossiya bo’ylab faoliyat yuritadi va hozirda Ukrainaning bosib olingan hududlarida filiallarini tashkil qilgan.
«Biz bolalarga harbiy xizmatga kirishni tanlasalar, foydali bo’lishi mumkin bo’lgan asosiy ko’nikmalarni taqdim etmoqdamiz», – deydi Yunarmiyaning Ukraina janubi-sharqidagi Zaporijjiya viloyatidagi operatsiyalarini nazorat qiluvchi Fidail Bikbulatov.
Bikbulatov Rossiyaning Boshqirdistonidan joylashtirilgan, u erda ilgari «Yagona Rossiya» partiyasining «Yosh gvardiya» bo’limiga rahbarlik qilgan.
Evropa Ittifoqi Yunarmiya va Bikbulatovga shaxsan «ukrainalik bolalarni militarizatsiya qilgani» uchun sanksiyalar kiritdi. Buyuk Britaniya ham Yunarmiyaga Rossiyaning ukrainalik bolalarning «miyasini yuvish» kampaniyasidagi roli uchun sanksiya qo’lladi.
Yunarmiya – bu jarayonda ishtirok etgan yagona tashkilot emas. Bosib olingan hududlarga ko’chib o’tgan boshqa Rossiya davlat homiyligidagi guruhlarga «Birinchilar harakati» va Rossiya prezidenti Vladimir Putinning buyrug’i bilan tashkil etilgan «yoshlarning harbiy va sport mashg’ulotlari va vatanparvarlik tarbiyasi» markazlari tarmog’i bo’lgan «Jangchi» kiradi.
Ushbu guruhlar Sovet davrida ildiz otgan Zarnitsa o’yinlari kabi musobaqalarni tashkil qiladi, unda ukrainalik bolalardan «umumiy harbiy savodxonlik, Rossiya davlatchiligi va harbiy tarixi bo’yicha bilimlar va o’q otish ko’nikmalari» ni namoyish etish talab etiladi.
Bolalar ta’lim tizimida o’sib borar ekan, ularga rus tilida, Rossiya o’quv dasturi bo’yicha va Rossiyaning Ukrainaga qarshi urushini qonuniylashtiruvchi darsliklardan foydalanib ta’lim beriladi.
Shunday darsliklardan birida Ukraina Rossiyaga qarshi kurashish uchun mo’ljallangan G’arb konstruksiyasi sifatida tasvirlangan bo’lib, agar Rossiya 2022-yilda Ukrainaga bostirib kirmaganida insoniyat sivilizatsiyasi tugashi mumkin edi, degan fikr ilgari suriladi.
Bosib olingan Donetskda maktabga qatnagan Liza o’quvchilar Rossiya va SSSRni nishonlash tadbirlarida ishtirok etishga majbur bo’lganini eslaydi.
«Ular qandaydir paradga tayyorgarlik ko’rayotganlarida, butun sinfim va kursdoshlarim har hafta oxiri mashg’ulotlarga qatnashga majbur edi. Biz plakatlarni ushlab turishimiz kerak edi. Men rad eta olmadim; bu mening tanlovim emas edi. Menga bitirish uchun buni qilishim kerakligi aytildi», – deydi Liza.
«Har bir dars o’qituvchimiz bizni o’rnimizdan turg’azishi, qo’llarimizni yuragimizga qo’yishimiz va rus madhiyasini tinglashimiz bilan boshlanar edi, u ham bizni yodlashga majbur qilar edi.»
Liza hozir AQShda yashaydi va o’z tajribalari bilan TikTokda bo’lishadi.
Rus askarlari ham maktablarga tashrif buyurib, «jasorat darslari» ni o’tkazib, indoktrinatsiya kampaniyasida ishtirok etishadi. Ular o’zlarining urushdagi jasoratini ulug’lashadi va Ukraina kuchlarini zo’ravon, itoatsiz neonatsistlar sifatida tasvirlashadi.
Hozirda Xerson viloyatining bosib olingan qismida joylashgan «Yagona Rossiya» partiyasining rasmiysi Pavel Tropkinning aytishicha, bu darslar «bolalar Kreml Ukrainadagi «maxsus harbiy operatsiya» deb ataydigan maqsadlarni tushunishi» uchun o’tkaziladi.
Sinfdan tashqari ukrainalik bolalar Rossiyani va «maxsus harbiy operatsiya» ni nishonlaydigan maxsus tashkil etilgan ko’rgazmalarga olib boriladi.
Bunday sayohatlarni osonlashtiradigan markazlardan biri Zaporijjiya viloyatidagi Melitopolda «Rossiya – mening tarixim» va «Maxsus harbiy operatsiya qahramonlari» nomli ko’rgazmalarga mezbonlik qiladi.
Bu ekskursiyalar bundan ham uzoqroqqa boradi.
Kreml shuningdek, Rossiyaga xayrixohlikni singdirish maqsadida ukrainalik bolalarni Rossiya bo’ylab sayohatlarga olib chiqish bo’yicha keng ko’lamli kampaniyani boshladi.
Rossiya madaniyat vaziri Olga Lyubimovaning ta’kidlashicha, bosib olingan Ukraina hududlaridan 20 000 dan ortiq bola «4+85» deb nomlangan bitta dastur asosida Rossiyaga olib ketilgan. Dasturni boshqaradigan Rossiya hukumatining konsert agentligi «Rosconcert» ma’lumotlariga ko’ra, uning maqsadi «yangi avlodni yagona Rossiya jamiyatiga integratsiya qilish» dir.
Biroq, Rossiyaning «integratsiya» kampaniyasi indoktrinatsiya bilan cheklanmaydi.
Keng ko’lamli bosqinning uch yili davomida Rossiyaga olib ketilgan minglab ukrainalik bolalarga qaytishga ruxsat berilmagan.
Ukraina hukumatining ma’lumotlariga ko’ra, 19 000 dan ortiq ukrainalik bola Rossiyaga majburan deportatsiya qilingan. Buyuk Britaniya hukumati taxminan 6000 ukrainalik bola Rossiyadagi «qayta tarbiyalash lagerlari» tarmog’iga ko’chirilganini taxmin qilmoqda.
Xalqaro gumanitar huquq bunday faoliyatni taqiqlaydi. Misol uchun, To’rtinchi Jeneva konventsiyasida bosib oluvchi davlat bolalarni «o’ziga bo’ysunuvchi tuzilmalarga yoki tashkilotlarga» jalb qilmasligi va bosib olingan hududlardagi mahalliy aholini o’zining qurolli yoki yordamchi kuchlariga «ixtiyoriy jalb qilishni ta’minlashga qaratilgan bosim yoki tashviqot» qo’llamasligi kerakligi belgilab qo’yilgan.
2023-yilda Xalqaro jinoiy sud Prezident Putinni hibsga olish uchun order chiqardi, qisman bolalarni noqonuniy deportatsiya qilish uchun. Putin va uning hukumati bu ayblovlarni rad etadi.
Rossiya Ukrainaga qarshi urushida nafaqat hududni ta’qib qilmoqda, balki u erda yashovchi odamlarga, yoshidan qat’i nazar, o’z ta’sirini o’tkazishga harakat qilmoqda.
Fotosuratlar bilan bezatilgan stendlarni namoyish etadigan shou Shimoliy Yorkshirdagi kutubxonalar bo’ylab sayohat qilmoqda.
Olti yoshdan 12 yoshgacha bo’lgan bolalar uy haqida bilish uchun shanba kunlari maktabda darslarga qatnashadi.
Duradgor Matt so’nggi uch yil davomida Sumi shahriga yordam tarqatib kelmoqda.
Tashqi ishlar vazirligining xabar berishicha, Rossiyaning uchta razvedka bo’limi va 18 ofitseriga sanksiya qo’llanilgan.
Ushbu sxema ukrainalik askarlarga jang maydonida tasdiqlangan qotilliklar videolarini sovrinlar bilan almashtirish imkonini beradi.