Yak. Avg 24th, 2025
Trumpning Vashington Dagi Uysizlar Siyosati San-Fransisko Tajribasiga O’xshashligi

San-Fransisko shahri ko’p yillar davomida ko’chalarda tunab qoluvchilar va chodirli lagerlarning ko’pligi bilan ajralib turadigan uy-joysizlik inqirozi bilan mashhur edi.

Endi, qat’iy choralar ko’rilganidan bir yil o’tgach, shaharning ko’rinishi sezilarli darajada o’zgardi. Voqealar rivojida, ilgari San-Fransiskoni muammolari uchun tanqid qilgan sobiq prezident Donald Tramp, xuddi shunday strategiyani qo’llayotganga o’xshaydi.

So’nggi haftalarda federal agentlar Vashingtonda, D.C.da uy-joysizlar lagerlarini tozalashdi, bu esa AQSh poytaxtini ko’chada tunash uchun jarimalarni joriy etgan so’nggi shaharga aylantirdi.

Uy-joysizlar lagerlarini jinoiylashtirish bo’yicha harakat o’tgan yozda, AQSh Oliy sudi muhim qaror qabul qilgandan so’ng kuchaydi, bu qaror uy-joysiz shaxslarga, hatto boshpana mavjud bo’lmagan taqdirda ham, jarimalar va hibsga olishlarni konstitutsiyaga zid emas deb topdi.

Keyinchalik, butun mamlakat bo’ylab shaharlar va okruglar shunday jarimalarni chiqarishni boshladilar.

Kaliforniyada, ko’pincha Tramp bilan kelishmovchilikda bo’lgan va o’zi ham San-Fransiskoning sobiq meri bo’lgan gubernator Gavin Nyusom lagerlarni tozalashni birinchi o’ringa qo’ydi va San-Fransiskoning sezilarli o’zgarishiga yo’l ochdi.

Mahalliy bizneslar va ba’zi aholi mamlakatning eng go’zal shaharlaridan birida ular «dog'» deb hisoblagan narsaning olib tashlanganini tan olishsa-da, siyosatning uy-joysizlikning asosiy sabablarini bartaraf etishdagi umumiy samaradorligi haqida savollar ochiq qolmoqda.

Uy-joysizlik, xususan chodirli lagerlarning mavjudligi, pandemiya davrida ko’plab shaharlarda tobora bo’linuvchi masalaga aylandi, San-Fransisko esa diqqat markazida bo’ldi.

Ruhiy salomatlik va giyohvandlik bilan bog’liq muammolar uzoq vaqtdan beri shahar uy-joysiz aholisiga hissa qo’shib kelgan, bunga mamlakatning eng qimmat bozorlaridan birida uy-joy tanqisligi ham qo’shilgan.

2010-yillarda shaharning gullab-yashnagan texnologiya boyligi va ko’rinadigan qashshoqligi o’rtasida tafovut kengaydi. 2018-yilda «SnapCrap» ilovasining ishga tushirilishi foydalanuvchilarga ko’chalarda va yo’laklarda inson chiqindilari holatlarini hujjatlashtirishga imkon berdi va keng e’tiborni tortdi. Ilovaning asoschisi, yaqinda Vermontdan ko’chib kelgan odam, bunday sharoitlarning keng tarqalganidan hayratda ekanligini bildirdi.

Pandemiya iqtisodiy qiyinchiliklar va gavjum boshpanalarda COVID-19 yuqtirib olish qo’rquvi tufayli muammoni yanada kuchaytirdi.

San-Fransiskoning Favqulodda vaziyatlarni boshqarish departamenti ma’lumotlariga ko’ra, 2019-yil oktyabr va 2020-yil aprel oylari orasida chodirli lagerlar deyarli uch barobar ko’paygan, 419 tadan 1108 tagacha ko’tarilgan.

Bunga javoban, San-Fransiskoning uy-joysizlikka bo’lgan yondashuvining uzoq yillik tarkibiy qismi bo’lgan uy-joy imkoniyatlarini kengaytirish bo’yicha sa’y-harakatlar tezlashtirildi.

«Biz ko’p odamlarni juda tez ichkariga kiritishga muvaffaq bo’ldik», dedi Vivian Van, San-Fransisko va Shimoliy Kaliforniyaning yana yetti okrugida xizmat ko’rsatadigan Abode tashkilotidan.

Biroq, xonim Van qarshilikni ham ta’kidladi, ba’zi aholi o’z mahallalarida qo’llab-quvvatlovchi uy-joy qurilishi haqida xavotir bildirishdi.

Shaharning kurashlari tez-tez masxara nishoniga aylandi, o’ng qanot ommaviy axborot vositalari xavfsizlik xavotirlari tufayli hududni tark etayotgan aholi haqidagi segmentlarni muntazam ravishda namoyish etdi.

2024-yilning yoziga kelib, Oliy sudning qaroridan so’ng, o’sha paytdagi mer London Brid, raqobatbardosh qayta saylov kampaniyasi oldida qat’iy choralar ko’rish zarurligini e’lon qildi.

U San-Fransisko bo’ylab chodirlarni «juda agressiv» olib tashlashni e’lon qildi va potentsial jinoiy jazolar bilan tahdid qildi.

O’shandan beri shahar tomonidan noqonuniy turar joy uchun berilgan hibsga olishlar va jarimalar soni keskin oshdi va mingdan oshdi – bu avvalgi yillarga qaraganda ancha ko’p.

Ko’pchilik bu siyosatni olqishlagan bo’lsa-da, uy-joysizlar himoyachilari buni jazo sifatida ko’rishadi.

«Biror kishini yashashga joyi yo’qligi, yashash joyiga to’lashga puli yo’qligi uchun jinoiylashtirish – bu ularni mahallada aylantirishdir», dedi Chione Flegal, uy-joysizlikka chek qo’yish va arzon uy-joy yaratishga qaratilgan advokatlik guruhi bo’lgan Kaliforniya uy-joyining ijrochi direktori. «Bu ularning muammolarini hal qilish uchun hech narsa qilmaydi.»

Xonim Brid qayta saylovda mag’lub bo’lganiga qaramay, uning vorisi Daniel Lyuri siyosatni davom ettirdi.

Hibsga olishlar soni ortishi bilan chodirli lagerlar soni kamaydi, deb xabar beradi shahar ma’lumotlari chorakda yig’ilgan.

Iyun oyida San-Fransisko shahar chegaralarida 165 ta chodir va shunga o’xshash inshootlarni hisobga oldi, bu 2024-yil iyul oyidagi 319 tadan kam. Hibsga olishlar kuchaygan paytda qayd etilgan bu ko’rsatkich yarim o’n yil avvalgi darajalarga nisbatan sezilarli pasayishni anglatadi.

Pasayish eng so’nggi siyosat o’zgarishlaridan oldin sodir bo’lgan bo’lsa-da, bu qat’iyroq yondashuv shaharning taraqqiyotiga hissa qo’shuvchi omil sifatida keltirilgan.

Biroq, boshqa o’lchovlar yanada murakkab manzarani aks ettiradi. Uy-joysiz shaxslarning umumiy soni o’sishda davom etdi, kamida 8300 kishi 2024-yil yanvar oyida uy-joysizlikni boshdan kechirdi, bu 2022-yilga nisbatan 7% ga ko’p. Boshqa hisob-kitoblarga ko’ra, bu ko’rsatkich ikki baravar ko’p.

Mer Lyurining uy-joysizlik siyosatini qo’llab-quvvatlovchilar uning ikki tomonlama yo’nalishini ta’kidlashadi: ochiq havoda yashashni to’xtatish, shu bilan birga boshpanalar va qo’llab-quvvatlovchi uy-joylarga kirishni osonlashtirish.

San-Fransisko, shuningdek, so’nggi moliya yilida (2024-2025) davom etayotgan uy-joysizlik inqirozini hal qilish uchun 846 million dollar ajratdi.

Lyuri shaharda 1500 ta yangi boshpana va davolash o’rinlarini qo’shishga va’da berdi.

Shahar, shuningdek, so’nggi paytlarda uy-joysiz oilalarga uzoqroq muddatga boshpanalarda qolishga ruxsat berish kabi ba’zi imtiyozlarni ham berdi.

«Ko’chalarimizda nima bo’layotgani haqida o’ylasak, bu faqat uy-joysizlik emas. Bu ko’chalarimizda ruhiy salomatlik va giyohvandlik inqirozidir», dedi mer Lyuri BBCga bergan intervyusida.

«Biz shunchaki boshpana o’rnini tashkil qila olmaymiz va odamlar yaxshi bo’lishiga umid qila olmaymiz. Biz to’g’ri turdagi o’rinlarni tashkil qilishimiz kerak – ular davolash o’rinlari, tiklanish o’rinlari, odamlarga kerakli yordamni olishga yordam beradigan qisqa muddatli va uzoq muddatli uy-joylar bo’lishi kerak», dedi mer Lyuri.

Hozircha, uning uy-joysizlikka bo’lgan yondashuvi ko’plab aholining ma’qullashiga sazovor bo’ldi, ular shaharning yo’nalishi haqida ko’proq optimistik fikrda, so’nggi so’rov natijalariga ko’ra.

«Men hammaga biz ko’chalarimizni qaytarib olayotganimizni bilishini xohlayman. Ular hamma uchun jamoat joylari. Va biz odamlarga kerakli yordamni berishimiz kerak», deb qo’shimcha qildi u.

San-Fransiskoda uy-joysiz aholi bilan yaqindan ishlaydiganlar shaharning ijobiy qadamlarini tan olishadi.

Bularga inqirozda bo’lgan shaxslar uchun barqarorlashtirish markazini tashkil etish va ruhiy salomatlik ehtiyojlarini qondirish uchun ko’cha guruhlarini qayta tashkil etish kiradi, dedi UC San-Fransiskodagi Benioff Uy-joysizlik va Uy-joy tashabbusi direktori doktor Margot Kushel.

Biroq, San-Fransiskoning – va endi Vashington D.C.ning – hibsga olish va lagerlarni tozalashga tayanishi muammoni shunchaki ko’chirishdan iboratligi haqida xavotirlar saqlanib qolmoqda.

«Biror kishining chodirini va narsalarini olib tashlash odamlar uchun qiyin va beqarorlashtiruvchi ta’sir ko’rsatadi», dedi doktor Kushel. «Bu erda hech qachon qisqa yo’l bo’lmaydi.»

Ishdan bo’shatish Oq uyning AQShning Eronga zarbalari ta’sirini baholagan razvedka hisobotini tanqid qilganidan bir necha hafta o’tgach sodir bo’ldi.

Mahalliy ommaviy axborot vositalari bu odamni shouda yordamchi direktor bo’lib ishlagan 47 yoshli Diego Borella deb atadi.

Yozuvlar qora tanli o’smirning o’limi bo’yicha tergovga oydinlik kiritadi, bu esa AQSh fuqarolik huquqlari harakatini jonlantirdi.

Maksvell Trampga taniqli shaxslarning Jeffri Epshteynning jinoyatlariga aloqadorligi haqida ma’lumot berish bosimi ostida intervyu berdi.

Uzoq muddatli AQSh mahbuslari tomonidan telefonlar, shamlar va xatti-harakatlar ularning ozod qilinishidan bosh tortishga sabab bo’ldi.

Tomonidan ProfNews