AQSh Xalqaro Savdo Sudi chorshanba kuni 1977 yilgi Xalqaro favqulodda iqtisodiy kuchlar toʻgʻrisidagi qonun (IEEPA) boʻyicha joriy etilgan prezident Trumpning bojlari bekor qilindi degan qaror chiqardi. Sud IEEPA prezidentga ushbu aniq bojxonalarni joriy etish huquqini bermagan degan xulosaga keldi.
Ushbu qaror AQShga giyohvand moddalar oʻtkazilishini cheklash maqsadida Kanada, Meksika va Xitoyga nisbatan joriy etilgan «fentanil» bojxonalariga, shuningdek, 2-aprel kuni eʼlon qilingan «Ozodlik kuni» bojxonalariga, shu jumladan barcha AQSh importiga 10% universal bazaviy bojga taʼsir qiladi.
Biroq, qaror Trump maʼmuriyatining poʻlat va alyuminiyga 25% boj, shuningdek, avtomobillar va avtomobil qismlariga qoʻshimcha 25% bojlarga taʼsir qilmaydi, chunki ular alohida huquqiy asoslarga koʻra amalga oshirilgan.
AQSh federal apellyatsiya sudi payshanba kuni kechqurun Oq uyning shikoyatini koʻrib chiqishgacha jahon boʻyicha bojxonalarni vaqtincha tasdiqladi va prezidentning boj siyosatining kelajagi noaniqligicha qoldi.
AQSh bojxona maʼlumotlari koʻrsatishicha, 2025 moliyaviy yilida (2024 yil 1 oktyabr – 2025 yil 30 aprel) turli bojxonalar boʻyicha yigʻilgan daromadlar sud qarorining taʼsiriga tushuncha beradi.
IEEPA asosida Xitoy, Meksika va Kanadaga nisbatan fentanil bilan bogʻliq bojxonalar 2025 yil fevralidan beri 11,8 milliard dollar (£8,7 milliard) tushum keltirdi. Aprel oyidagi 10% oʻzaro bojxonalar (shuningdek, IEEPA boʻyicha) 1,2 milliard dollar (£890 million) tushum keltirdi.
Aksincha, metallar va avtomobil qismlariga nisbatan bojxonalar (qarordan taʼsirlanmagan) taxminan 3,3 milliard dollar (£2,4 milliard) tushum keltirdi. Eng katta daromad manbai Trumpning birinchi muddatida Xitoyga nisbatan joriy etilgan bojxonalar boʻlib, ular sud qaroridan taʼsirlanmagan, chunki ular IEEPA asosida oqlanmagan.
Ushbu maʼlumotlar oʻtmishdagi koʻrsatkichlarni aks ettiradi; yangi bojxonalar yiliga ancha yuqori daromad keltirishi kutilgan edi. Goldman Sachs tahlilchilari bekor qilingan bojxonalar yiliga deyarli 200 milliard dollar (£148 milliard) daromad keltirishi mumkinligini taxmin qilishgan.
Capital Economicsning hisob-kitoblariga koʻra, qaror AQShning oʻrtacha tashqi bojini 2025 yilda 15% dan 6,5% gacha pasaytiradi, bu 2024 yildagi 2,5% darajasidan ancha yuqori va 1970 yildan beri eng yuqori koʻrsatkich (15% 1930-yillar oxiridan beri eng yuqori koʻrsatkich boʻlar edi).
Trump muzokaralarda bojlarni vosita sifatida ishlatgan. Sud qarori mamlakatlarni AQSh bilan tezkor kelishuvlarga intilishdan qaytarishi mumkin. Yevropa Ittifoqi oʻtgan hafta oxirida muzokaralarni kuchaytirdi, Trump IEEPA boʻyicha 50% boj oshishini tahdid qilgandan soʻng; Yevropa Ittifoqi, Yaponiya va Avstraliya endi Oq uyning shikoyatining natijasini kutishni afzal koʻrishi mumkin.
Bozorning dastlabki reaksiyalari ijobiy boʻldi, ammo noaniqlik saqlanib qolmoqda. Baʼzi tahlilchilar Trump 1974 yildagi Savdo toʻgʻrisidagi qonunning 301-boʻlimi yoki qoʻshimcha tarmoq bojxonalari orqali alternativ huquqiy asoslarga koʻra bojxonalarni qayta joriy etishga harakat qilishi mumkinligini taxmin qilishmoqda.
Jahon savdo tashkiloti Trumpning bojxonalari tufayli jahon savdo istiqbollarining keskin yomonlashganligini xabar qildi va prognoz qilmoqda 2025 yilda jahon tovar aylanmasining 0,2% ga kamayishini. Sud qarori bu istiqbolni yaxshilashi mumkin, ammo noaniqlik saqlanib qolmoqda.
Koʻplab iqtisodchilar bu yil savdoga salbiy taʼsir koʻrsatilishini kutmoqdalar. TS Lombard kompaniyasining Grace Fan quyidagicha xulosa qiladi: «Trumpning savdo urushi hali tugamasdi – uzoq vaqtga choʻzildi.»
BBC Verify nima tekshirib koʻrishini xohlaysiz?