AQSh prezidenti Donald Tramp va Isroil bosh vaziri Binyamin Netanyaxu G’azo uchun yangi tinchlik rejasini kelishib olganliklarini e’lon qilishdi va Hamasni shartlarni qabul qilishga chaqirishdi.
Taklif etilayotgan reja harbiy harakatlarni zudlik bilan to’xtatishni nazarda tutadi, bu Hamas 72 soat ichida 20 nafar tirik isroillik garovga olinganlarni, shuningdek, vafot etgan deb taxmin qilinayotgan ikki o’nlab garovga olinganlarning jasadlarini ozod qilishiga bog’liq. Buning evaziga yuzlab hibsga olingan g’azoliklar ozod qilinadi.
Sulh muzokaralari bilan tanish bo’lgan falastinlik manbaning so’zlariga ko’ra, Hamas rasmiylari Oq uyning 20 banddan iborat batafsil taklifini vositachilar orqali olishgan.
Rejaning asosiy qoidasi shundan iboratki, Hamas G’azoda boshqaruv rolidan voz kechadi, shu bilan birga kelajakda Falastin davlati uchun imkoniyatni ochiq qoldiradi.
Oq uyda o’tkazilgan matbuot anjumanida prezident Tramp kelishuvni «tinchlik uchun tarixiy kun» deb ta’rifladi.
U, shuningdek, Hamas taklif etilayotgan rejani rad etsa, AQSh bosh vazir Netanyaxuni zarur choralarni ko’rishda qo’llab-quvvatlashini tasdiqladi.
Bosh vazir Netanyaxu bu fikrga qo’shilib, Hamas rejani rad etsa yoki to’liq rioya qilmasa, Isroil «ishni oxiriga etkazishini» aytdi.
Britaniya bosh vaziri Ser Kir Starmer tashabbusni olqishlab, shunday dedi: «Biz barcha tomonlarni birlashishga va AQSh ma’muriyati bilan ushbu kelishuvni yakunlash va uni amalga oshirish uchun ishlashga chaqiramiz. Hamas endi rejaga rozi bo’lishi va barcha qolgan garovga olinganlarni ozod qilib, qurollarini tashlab, azob-uqubatlarga chek qo’yishi kerak.»
Taklif harbiy harakatlarni zudlik bilan to’xtatishni nazarda tutadi, amaldagi «jang chiziqlari» bosqichma-bosqich chiqib ketish uchun shartlar bajarilmaguncha muzlatiladi.
Reja shartlariga ko’ra, Hamas qurolsizlanishi, uning tunnel tarmog’i va qurol ishlab chiqarish korxonalari demontaj qilinishi kerak.
20 nafar tirik isroillik garovga olinganlar va vafot etgan deb taxmin qilinayotganlarning jasadlari ozod qilingandan so’ng, Isroil buning evaziga yuzlab hibsga olingan g’azoliklarni ozod qiladi.
Rejada har bir ozod qilingan isroillik garovga olinganlarning jasadi uchun Isroil 15 nafar vafot etgan g’azoliklarning jasadlarini ozod qilishi ko’zda tutilgan.
Bundan tashqari, taklifda har ikki tomonning kelishuviga binoan «G’azo sektoriga to’liq yordam zudlik bilan yuboriladi» deyilgan.
AQSh rejasi, shuningdek, G’azoni kelajakda boshqarish masalasini ham ko’rib chiqadi va «prezident Tramp boshchiligidagi «Tinchlik kengashi» deb nomlangan yangi xalqaro o’tish organi tomonidan nazorat va boshqaruv ostida» faoliyat yuritadigan vaqtinchalik «texnokratik, siyosiy bo’lmagan Falastin qo’mitasi»ni taklif qiladi.
Sobiq Britaniya bosh vaziri Toni Bleyr, shuningdek, hali e’lon qilinmagan boshqa rahbarlar ham boshqaruv organida xizmat qiladi. Janob Bleyr rejani «jasur va aqlli» deb ta’rifladi.
Rejada Hamasning boshqaruvda «to’g’ridan-to’g’ri, bilvosita yoki har qanday shaklda» roli bo’lmasligi aniq ko’rsatilgan.
Rejaning muhim qismi AQSh G’azoni qayta qurish uchun «iqtisodiy rivojlanish rejasi» deb ataydigan narsaga qaratilgan. Shuningdek, unda «Isroil G’azoni bosib olmaydi yoki anneksiya qilmaydi» va uning kuchlari vaqt o’tishi bilan bosqichma-bosqich hududdan chiqib ketishi ta’kidlangan.
Prezident Trampning oldingi bayonotlaridan farqli o’laroq, falastinliklar G’azoni tark etishga majburlanmaydi. Hujjatda shunday deyilgan: «Biz odamlarni qolishga undaymiz va ularga yaxshiroq G’azo qurish imkoniyatini taklif qilamiz.»
Reja, shuningdek, kelajakda Falastin davlati istiqbolini ochiq qoldiradi.
Sulh muzokaralari bilan tanish bo’lgan falastinlik manbaning so’zlariga ko’ra, «Qatar va Misr rasmiylari G’azodagi urushni tugatish uchun Oq uy rejasini Dohadagi Hamas rasmiylariga topshirishdi.»
Avvalroq, Hamasning yuqori lavozimli rasmiysi BBCga guruh G’azodagi mojaroga chek qo’yishi mumkin bo’lgan har qanday taklifni ko’rib chiqishga ochiqligini aytdi. Biroq, rasmiyning ta’kidlashicha, har qanday kelishuv Falastin manfaatlarini himoya qilishi, Isroilning G’azodan to’liq chiqib ketishini kafolat qilishi va urushga qat’iy chek qo’yishi kerak.
Guruhning qurollari haqida so’ralganda, rasmiy shunday dedi: «Ishg’ol davom etar ekan, qarshilik ko’rsatish qurollari qizil chiziqdir.»
«Qurollar masalasi faqat 1967 yilgi chegaralarda mustaqil Falastin davlatini tashkil etishni kafolatlaydigan siyosiy echim doirasida muhokama qilinishi mumkin.»
Reja e’loni bosh vazir Netanyaxu BMT Bosh Assambleyasida so’zlagan nutqida bir qator G’arb davlatlari tomonidan Falastin davlatining tan olinishini tanqid qilganidan ko’p o’tmay e’lon qilindi.
Netanyaxu bu tan olish harakatlarini «yahudiylarni o’ldirish o’zini oqlaydi» degan xabarni yetkazadigan «sharm alomati» deb ta’rifladi.
U o’z murojaatini boshlaganida ko’plab rasmiylar va diplomatlar zalni tark etishdi va konferentsiya zalining katta qismlari bo’sh qoldi.
Prezident Tramp ikkinchi muddatga Oq uyga qaytganidan beri bosh vazir Netanyaxuni doimiy ravishda qo’llab-quvvatlab kelayotgan bo’lsa-da, xabarlarga ko’ra, so’nggi haftalarda undan tobora ko’proq norozilik kuzatilmoqda.
Prezident Tramp Isroilning yaqinda AQShning asosiy ittifoqchisi bo’lgan Qatardagi Hamas a’zolariga qarshi uyushtirgan zarbasidan noroziligini bildirgan.
Dushanba kungi matbuot anjumanidan oldin bosh vazir Netanyaxu Oq uydan Qatar bosh vaziri Muhammad bin Abdulrahmon bin Jassim al-Toni bilan telefon orqali gaplashib, Isroil raketa zarbasi natijasida Qatar harbiy xizmatchisining tasodifiy o’ldirilganidan chuqur afsusda ekanligini bildirdi.
Isroil harbiylari G’azoda 2023 yil 7 oktyabrda Hamas boshchiligidagi Isroilning janubiy qismiga qilingan hujumga javoban operatsiya boshladi, natijada taxminan 1200 kishi halok bo’ldi va 251 kishi o’g’irlab ketildi.
Hududning Hamas tomonidan boshqariladigan sog’liqni saqlash vazirligining ma’lumotlariga ko’ra, o’shandan beri Isroilning G’azoga uyushtirgan hujumlarida kamida 66 055 kishi halok bo’lgan.
Yaqinda BMT tomonidan qo’llab-quvvatlangan organ G’azo shahrida ochlik bo’layotganini tasdiqladi. Shu oyning boshida BMTning tergov komissiyasi Isroil G’azoda genotsid sodir etgan degan xulosaga keldi, bu ayblovni Isroil qat’iy rad etadi.
Britaniyaning sobiq bosh vaziri Donald Tramp raisligidagi yangi «Tinchlik kengashi»ning birinchi nomzodi bo’ldi.
Kelishuvda harbiy operatsiyalarni to’xtatish, Hamas tomonidan isroillik garovga olinganlarni ozod qilish va G’azoga zudlik bilan yordam yetkazish taklif qilinmoqda.
Partiyaning Liverpuldagi konferentsiyasida delegatlar hukumatni Isroilga qurol sotishni to’liq to’xtatib turishga ham chaqirmoqda.
Shvetsiyalik faol BBCga hech kim faqat e’tiborni jalb qilish uchun «o’z hayotini xavf ostiga qo’ymasligini» aytdi.
Isroil Bosh vazir Binyamin Netanyaxu BMTga Isroil G’azodagi «ishni oxiriga yetkazishi kerak»ligini aytganidan so’ng Hamasga qarshi hujumini davom ettirmoqda.