AQSh prezidenti Donald Trampning so’nggi harakati investorlarni aylanib qoldirdi – yaxshi sabab bilan.
Uning qalamiga tegishli tariflari Kanada, Meksika va Xitoyga qo’yilgan, globalizatsiyaning 70 yillik tarixini bekor qildi.
Tariflar, deydi, Amerika uchun ishlar va boyliklarni bildiradi.
Biroq, tarix bizga shuni aytadiki, savdo urushi ochilganlar ham og’ir zarar ko’radi. Prezidentning retorikasiga qaramay, Amerika iste’molchilari frontda turishadi.
Bu qo’shimcha soliqlar Amerika iste’molchilariga 1930-yillardan beri eng yuqori tarif darajasini bildiradi.
Meksikadan sabzavot, Kanadadan bug’doy, Xitoydan o’yinchoqlar va T-shirtlar barchasi o’qqa tushdi. Shunday mahsulotlarning sotuvchilari juda kam foyda marginlari bor va tariflarni qoplash uchun tezda narxlarni oshiradi.
Iste’molchilar narx oshishini payqaydi.
Ovqatlanish – bu Trampning sevimli so’zlari, lekin o’z saylovchilari hisobiga to’lanadigan hisob-kitobni oshirishi mumkin. Iqtisodchilar, agar tariflar oshmasa, AQSh inflyatsiyasi, allaqachon kutilganidan yuqori, yilning ikkinchi yarmida yana oshishi mumkin.
«Amerikani buyuk qilish» uchun to’lanadigan narx? To’lanadigan narxni eshitish uchun yuvish xonasiga qarang.
2018-yilda Tramp prezidentlikning birinchi muddatida Janubiy Koreyaning arzon raqobatiga qarshi 50% gacha tariflarni joriy qildi.
Ushbu raqiblar – Samsung va LG – keyin AQShda ish boshladilar, 2000 ga yaqin ish o’rinlarini yaratdilar.
Lekin qanday narxda? Import qilingan yuvish mashinasi AQSh sotuvchisiga 2023-yil boshida tariflar bekor qilinganidan oldin, 5 yil oldin narxini uchdan bir qismga oshirdi.
Tariflarning umumiy narxi bir ish o’riniga 800 000 dollarga teng, deb hisoblaydi.
Tariflar, albatta, Amerika hukumatlariga daromad keltirdi va so’nggi yillarda, Trampning Xitoyga qo’ygan tariflaridan keyin, daromad keskin oshdi.
Biroq, to’langan miqdor Amerika uy xo’jaliklariga 300 dollarlik soliq oshishiga teng. Oxir-oqibat, ular tariflarni to’laydilar – va to’laydilar.
Keyin Amerika ishlab chiqaruvchilari Kanada, Meksika va hatto Xitoyda bizneslarini hisobga olsak, iqtisodchilar AQSh o’sishiga 1% gacha zarar yetkazishini taxmin qilishadi. Bu recessiyaga olib kelmaydi, lekin xush kelmaydi.
Kanada iqtisodiyotiga zarar yetkazish miqdori iqtisodchilar aytishicha, AQShga yiliga 400 milliard dollarga yaqin tovar sotadi, bu uning daromadining beshdan bir qismiga teng.
Lekin u stavka pasaytirish imkoniyatiga ega va sog’lom davlat mablag’lariga ega, bu siyosatchilarga kanadaliklar uchun zararni yumshatish imkoniyatini beradi.
Meksikaning milliy daromadiga zarar yetkazish miqdori iqtisodchilar aytishicha, kamroq bo’lishi mumkin. Lekin uning markaziy banki stavka pasaytirish imkoniyatiga ega emas, bu Meksikaga zarar yetkazishni yumshatishni qiyinlashtiradi.
Barchasi Yevropa Ittifoqi tomonidan, ehtimol, keyingi tariflari uchun kuzatiladi. Germaniya, allaqachon nozik holatda, AQShga sotiladigan tovarlarning uchdan bir qismiga teng.
Xitoy, Trampning takroriy savdo zarbalari nishoniga tushganiga qaramay, zarar yetkazishdan kamroq ta’sirlanadi. Uning AQShga eksporti milliy daromadining 3% dan kamroq qismiga teng – boshqa joylarda qoplash mumkin.
Ironiyali, bu mustahkamlikning bir qismi Trampning oldingi tariflariga bog’liq. Xitoy boshqa bozorlarni izladi.
Mamlakatlar, masalan, Buyuk Britaniya, shunday savdo diversifikatsiyasini kengaytirishi mumkin, arzonroq tovarlarga kirish imkoniyatini oladi – bu bizning inflyatsiyasini pasaytiradi.
Savdo urushining asosiy nuqtasi shundaki, prezident Trampning o’qqa tushganidan tashqari, boshqa mamlakatlar uchun g’oliblar ham bor – xususan, prezident Trampning o’qqa tushganidan tashqari. Vyetnam va Malayziya, masalan, prezident Trampning so’nggi muddatida AQShga sotish uchun Xitoy o’rnini bosishga harakat qilganlarida eksportlarini tez oshirdilar.
Agar Buyuk Britaniya prezident Trampning g’azabidan qochib qutulsa, biz uning mamlakatiga yaqinroq savdo aloqalarini rivojlantirish va chet el investitsiyalarini olish imkoniyatini olamiz. Lekin, bizning taqdirimiz hali aniq emas.
Hozirgi holatda, 2025-yilda global o’sishning umidlarini pasaytirdi, lekin recessiya ehtimoli juda past. Biroq, Tramp dunyosida biz tezda kutilmagan narsalarni kutamiz – shuning uchun hamma narsa bundan keyin bo’lishiga bog’liq.
Va bu noaniqlik o’zi AQSh va butun dunyoda biznes ishonchini pasaytiradi, investitsiyalar va ish o’rinlari yaratish to’g’risida muhim qarorlarni kechiktiradi.
Noaniqlikni qurol sifatida ishlatish ham o’z narxini oladi – hatto uyda ham.
Ford prezident Tramp Kanadaga qarshi tariflarni joriy qilgandan keyin qasos rejasini e’lon qildi.
Bosh vazir Jastin Trudo prezident Donald Trampning Kanadaga qarshi 25% tariflarini joriy qilishiga qarshi keskin javob berdi.
Meksika AQSh firmalari tomonidan qurolli guruhlarga yordam berish amaliyotlarini ayblaydi, lekin AQSh qurol savdosi uyushmasi noto’g’ri ishlarini rad etadi.
Kanada o’zining qasos tariflarini joriy qildi, ular AQSh tariflarini bekor qilguncha saqlanadi.
Kanada bosh vaziri Jastin Trudo prezident Donald Trampning import soliqlarini joriy qilishini «juda aqliy» deb atadi.