AQSh prezidenti Donald Tramp AQShga kirib keladigan avtomobillar va avtomobil qismlariga 25% import solig’i joriy etdi, bu esa global savdo urushini kengaytirish xavfi tug’diradi.
Tramp 2-aprelda kuchga kiradigan yangi tariflarni e’lon qildi, korxonalar avtomobillarni import qilish uchun keyingi kuni soliq to’lashni boshlaydi.
U bu chorani avtomobil sanoatining «ajoyib o’sishi»ga olib kelishini, AQShda ish o’rinlari va investitsiyalarni yaratishini va’da qildi.
Biroq, analitiklar bu qadamni AQShda avtomobil ishlab chiqarishini vaqtincha to’xtatishiga, narxlarni oshirishiga va ittifoqdoshlar bilan munosabatlarni yomonlashishiga olib kelishini aytishadi.
AQSh so’nggi yili taxminan 8 million avtomobil import qildi, bu 240 milliard dollarlik savdo va umumiy sotuvlarning yarmiga teng.
Meksika AQShga avtomobillar yetkazib berish bo’yicha eng yirik xorijiy ta’minotchi, undan keyin Janubiy Koreya, Yaponiya, Kanada va Germaniya keladi.
Ko’p AQSh avtomobil kompaniyalari Meksika va Kanadada operatsiyalarni o’rnatgan, bu uchun uzoq muddatli erkin savdo shartnomasi shartlari asosida.
Trampning so’nggi qarori global avtomobil sanoatini o’zgartirish xavfi tug’diradi.
Oq uy bu buyruqni faqat tugallangan avtomobillarga emas, balki avtomobil qismlariga ham qo’llanishini aytdi, ular ko’pincha boshqa mamlakatlardan AQShga yetkazib beriladi va keyin AQShda yig’iladi.
General Motors aksiyalari chorshanba kuni taxminan 3% ga tushdi, Oq uy bu e’lon qilishni rejalashtirayotganini aytdi. Sotuvchi Ford va boshqa kompaniyalar ham prezidentning so’zlaridan keyin aksiyalari tushdi.
Matbuot anjumanida agar u o’z qarorini bekor qilish imkoniyati borligini so’raganda, Tramp «yo’q» deb javob berdi.
«Bu doimiy», deb u qo’shimcha qildi, «lekin agar siz AQShda avtomobil qurayotgan bo’lsangiz, tarif yo’q».
Janubiy Koreyaning Hyundai avtomobil ishlab chiqaruvchi giganti tariflar e’lon qilinishidan oldin AQShda 21 milliard dollarlik investitsiya qilishini va Luiziana shtatida yangi po’lat zavodi qurishini e’lon qildi.
Tramp bu investitsiyani «tariflar juda kuchli ishlayotganini» ko’rsatadigan «aniq dalil» deb atadi.
Yangi avtomobil import tariflari 2-aprelda kuchga kiradi, shu kuni individual mamlakatlar uchun «qarshi tariflar» kuchga kiradi.
Avtomobil tariflari e’lon qilinishidan so’ng, Yevropa Komissiyasi prezidenti Ursula fon der Leyen blok bu chorani ko’rib chiqishini va potentsial javobini aytdi.
«Men oldin aytganidek, tariflar – bu soliqlar, AQSh va Yevropa Ittifoqida bir xil ravishda yomon», deb u aytdi.
«Yevropa Ittifoqi iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish bilan birga, muzokaralar orqali yechimlarni izlaydi.»
Tariflarni joriy etish AQSh prezidentining Amerika biznesini himoya qilish va ishlab chiqarishni rag’batlantirishga qaratilgan sa’y-harakatlari bir qismidir.
Tarif – bu import qilinadigan tovarlarga soliq, u import qiluvchi kompaniya tomonidan to’lanadi.
Lekin, mahalliy bizneslarni himoya qilish bilan birga, iste’molchilar uchun narxlar oshishi mumkin, agar import qiluvchi kompaniya xorijdan tovarlarni import qilish uchun yuqori xarajatlarni o’tkazsa, ularni o’z zimmasiga olmasa yoki importni kamaytirmasa.
Ko’p mamlakatlarda, jumladan, Buyuk Britaniyada ham AQShga eksport qilish uchun tariflarning ta’siri haqida tashvishlanishlar ortib bormoqda.
Buyuk Britaniyaning AQSh bilan savdo munosabatlari oldinroq boshqa mamlakatlarga qaraganda kamroq ta’sirga uchragan deb taxmin qilingan, lekin VAT hisobga olish uchun tariflarni hisoblashga qaratilgan yangi choralar Buyuk Britaniya bizneslari uchun ta’sirini aniqlashga majbur qildi.
Avtomobil sanoati uyushmasi (SMMT) ma’lumotlariga ko’ra, AQSh Buyuk Britaniyaning ikkinchi yirik avtomobil eksport bozori, asosan lyuks avtomobillar, masalan, Jaguar, Atlantika okeanidan o’tkaziladi.
SMMT bosh direktori Mayk Houz Buyuk Britaniya va AQSh hukumatlariga «darhol kelishuvga erishish»ni chaqirdi.
«Buyuk Britaniya va AQSh avtomobil sanoati o’rtasida uzoq muddatli va samarali munosabatlar mavjud, AQSh iste’molchilari Buyuk Britaniyada ishlab chiqarilgan avtomobillarni, AQShda ishlab chiqarilgan avtomobillarni sotib olishadi», deb u qo’shimcha qildi.
So’nggi haftalarda AQSh avtomobil ishlab chiqaruvchilari, jumladan, General Motors va Ford, prezidentga avtomobillar va avtomobil qismlarini import qilish uchun tariflardan ozod qilishni iltimos qilishdi.
Lekin Tramp bu chorani amalga oshirdi, bu esa uning birinchi muddatida prezidentlik davrida birinchi marta ko’rib chiqqan choradir.
Biroq, analitiklar Trampning e’lon qilgan chorasi katta tartibsizliklarga olib kelishini aytishadi.
2024-yilda AQSh Xalqaro Savdo Komissiyasi tomonidan o’tkazilgan tadqiqot shuni ko’rsatdiki, 25% tarif importni 75% ga kamaytiradi, AQShda o’rtacha narxlarni 5% ga oshiradi.
Uning tit-for-tat tariflari Yevropa spirtli ichimliklari va vinni uchun 200% tarifini tahdid qildi.
Kanada kompaniyalari AQSh tomonidan tariflar joriy etilgandan so’ng, uyda ishlab chiqarishni ko’paytirishga chaqirdi.
Spirtli ichimliklar va vinni soliqqa tortiladi, agar Yevropa Ittifoqi AQSh viski uchun tariflarni olib tashlamasa.
Tariflar Trampning siyosiy ko’z-qarashining markaziy qismidir, lekin iqtisodchilar ularning savdo urushini qo’zg’atish xavfi tug’dirishini aytishadi.
Tramp Yevropa Ittifoqi va Kanada AQSh po’lat va alyuminiy tariflariga javoban qaytadan savdo tahdidlarini qo’ydi.