AQSh prezidenti Donald Tramp yaqinda avtomobil sanoatiga joriy etilgan bojxona to‘lovlarining salbiy ta’sirini yumshatish maqsadida ijroiy farmoyishni ma’qulladi. Bu choralar oshib borayotgan xarajatlar va savdo hamda ishlab chiqarishda uzilishlar xavfidan xavotirlar kuchaygani ortidan ko‘rilmoqda.
Mazkur farmoyish AQSh hududidagi zavodlarda faoliyat yuritayotgan avtomobil ishlab chiqaruvchilarga chetdan keltiriladigan qismlar uchun to‘laydigan import bojlari miqdorini, AQShda sotilgan avtomobil soni va narxlash tuzilmasi hisobidan hisoblab, kamaytirish imkonini beradi.
Oq uy rasmiylari ushbu siyosat kompaniyalarga o‘z ta’minot zanjirlarini moslashtirish va qayta tuzish uchun ikki yillik muddat beradi, deya ta’kidladilar.
Shuningdek, rasmiylar shuni aniqlik kiritishdiki: Kanada va Meksikada ishlab chiqarilgan avtomobil qismlari, agar ular Shimoliy Amerika erkin savdo kelishuvlariga muvofiq bo‘lsa, bojxona to‘lovlaridan ozod qilinadi – bu imtiyoz ilgari vaqtinchalik deb e’lon qilingan edi.
E’lon Trampning prezidentlikda dastlabki 100 kuni munosabati bilan seshanba kuni Michigan shtatiga tashrifi vaqtida yangradi.
Michigan shtati Detroit uchligi — Ford, General Motors (GM) va Stellantis — hamda 1000 dan ortiq sanoat ta’minotchilari tarmog‘iga mezbonlik qiladi.
Bu kompaniyalar va sohaning keng doirasi mart oyida avtomobillar va ularning qismlariga 25% yangi bojxona to‘lovlari joriy etilishi e’lon qilinganidan beri ortib borayotgan noaniqlikni his qilib kelmoqda. Oq uy bu qadamlardan ichki ishlab chiqarishni mustahkamlash va milliy xavfsizlik manfaatlarini himoya qilish uchun zarur, deya himoya qilmoqda.
Bojxona to‘lovlari joriy etilgach, dastlab avtomobillar savdosi oshdi, chunki xaridorlar narxlar o‘sishidan oldin sotib olishga harakat qildilar, biroq hozir kompaniyalar murakkab moslashtirishlarga duch kelmoqda.
So‘nggi o‘zgarishlardan oldin General Motors va boshqa ishlab chiqaruvchilar ana shunday iqtisodiy og‘irliklarni kamaytirishga qaratilgan choralarga qo‘llab-quvvatlov bildirishgan edi.
«AQSh avtomobil sanoati va sohamiz bilan bog‘liq millionlab insonlarning farovonligi uchun Prezident Trampga sadoqatlari uchun minnatdorchilik bildiramiz,» deydi GM bosh direktori Meri Barra o‘z bayonotida.
«Prezident va uning jamoasi bilan samarali hamkorligimizdan mamnunmiz va kelgusida hamkorlik qilishni intiqlik bilan kutamiz,» deb qo‘shimcha qildi u.
Seshanba kuni General Motors ushbu siyosiy o‘zgarishlar munosabati bilan yillik moliyaviy prognozlarini ham qayta ko‘rib chiqish zarurligini, oldingi moliyaviy yo‘riqnomalarni esa bekor qilganini investorlariga ma’lum qildi.
Ahamiyatlisi, GM choraklik moliyaviy natijalar bo‘yicha tahlilchilar bilan bo‘lajak qo‘ng‘irog‘ini yangi o‘zgarishlar tufayli kechiktirdi.
O‘tgan yili AQShda sotilgan avtomobillarning qariyb yarmi importdan keltirilgan bo‘lib, mazkur yangi bojlar o‘tgan oyning o‘zida kuchga kirdi.
Import avtomobil qismlariga bojxona to‘lovlari esa 3-maydan boshlab joriy etilishi rejalashtirilgan edi.
Yangi ramka doirasida ishlab chiqaruvchilar avtomobil qismlariga qo‘llaniladigan bojxona to‘lovlarini AQShda yig‘ilgan avtomobillar chakana narxining 3.75%igacha qoplash imkoniga ega bo‘ladi, kelasi yilda esa bu ko‘rsatkich 2.5%ga tushadi.
Ikki yillik o‘tish davri davomida ushbu ulush bosqichma-bosqich kamayib boradi.
Administratsiya vakillari ma’lum qildiki, qismlarining kamida 85%i AQSh, Kanada yoki Meksikadan olingan avtomobillar bojdan to‘liq ozod qilinadi — bu mezon ikkinchi yilda 90%gacha oshiriladi.
Mazkur siyosat dunyo avtomobil ishlab chiqarish ta’minot zanjirlarining o‘zaro bog‘liqligini aks ettiradi, chunki “AQShda ishlab chiqarilgan” yorlig‘i ostidagi mahsulotlarning ham muhim qismlari chetdan keltiriladi.
Oq Uy kompaniyalar boshqa bojxona to‘lovlari bilan takroriy jazolarga uchramasligini, yangi avtomobil bojlari mavjud po‘lat va alyuminiydagi to‘lovlar bilan bir vaqtning o‘zida hisoblanmasligini tasdiqladi.
Farmonni imzolashdan avval ommaviy chiqishida Prezident Tramp chorani kichik yengillik sifatida ta’rifladi va u “avtomobilning juda, juda kichik qismiga” taalluqli ekanini, shuningdek, o‘z faoliyatini ichki ishchi kuchiga tayangan kompaniyalarga yordam ko‘rsatishga sodiqligini yana bir bor ta’kidladi.
«Bu ularga qisqa muddatli o‘tish davrida yordam berishga qaratilgan,» dedi Prezident.
O‘tgan hafta bir guruh amerikalik avtomobil sanoati uyushmalari administratsiyadan import qismlariga bojlarni qayta ko‘rib chiqishni so‘ragan edi.
Oq Uyga yuborilgan maktubda GM, Toyota va Volkswagen kabi ishlab chiqaruvchilar vakili bo‘lgan tashkilotlar yangi bojlar “iste’molchilar uchun yuqoriroq narx, dilerlik savdosi pasayishi va avtomobillarni ta’mir va xizmat ko‘rsatishda doimiy xarajat o‘sishiga” olib kelishini ta’kidlashdi.
Ford ham Prezident qarorini qo‘llab-quvvatlab, ushbu moslashtirish «avtomobil ishlab chiqaruvchilar, ta’minotchilar va iste’molchilarga bojxona to‘lovlarining salbiy ta’sirini kamaytirishda yordam beradi», deb bildirgan.
«Biz AQSh avtomobil sektorini barqaror va kengaytirishga yordam beradigan siyosatni ilgari surishda administratsiya bilan yaqindan ishlash majburiyatimizni saqlab qolamiz,» deyiladi kompaniya bayonotida.
Ford eksport va ochiq ta’minot zanjirlarini qo‘llab-quvvatlaydigan siyosatlarni «ichki sanoat o‘sishini rag‘batlantirish uchun juda muhim» deb atadi.
«Major avtomobil importyorlarining Fordning AQShdagi ishlab chiqarishga sodiqligida ishtiroki yig‘uv zavodlari, ta’minotchi korxonalar va bandlikda sezilarli o‘sishga olib kelishi mumkin,» — deydi kompaniya vakillari.
Stellantis boshqaruvi raisi Jon Elkan ham boj yengilliklarini olqishlab, sanoatdagi hamkorlik ruhini takrorladi.
«Biz AQSh hukumat rasmiylari bilan raqobatbardosh avtomobil sanoati va Amerika eksportini rivojlantirish yo‘lida hamkorlik qilishga tayyormiz,» dedi Elkan.
Vetnam urushi yakunidan ellik yil o‘tib, Janubi-Sharqiy Osiyoning iqtisodiy rivojlanish sur’atlari kuchli o‘sish va taraqqiyot yo‘liga kirganini ko‘rsatmoqda.
AQSh prezidenti Donald Tramp va Bosh vazir Mark Karni Kanada umumiy saylovlaridan so‘ng uchrashuv o‘tkazdi.
Tennessi shtatidagi Memfis shahrida joylashgan Clayborn Temple 1968-yil Martin Lyuter King Jr.ning so‘nggi kampaniyasi uchun asosiy tashkilot markazi bo‘lgan.
AQShda keng muhokama qilingan qotillik ishi sudlanuvchi bo‘yicha dastlabki sud jarayoni muvaffaqiyatsiz yakunlangach, ikkinchi bosqichga kirdi.
Quyida biz tajribali jurnalistlarimiz va muxbirlarimiz javob bergan tanlangan savollar keltirilgan.