«`html
Xitoy qiruvchi samolyoti Tayvan qirg’oqlari yaqinida halokatga uchradi, bu esa Xitoy harbiy-dengiz blokadasiga «qidiruv va qutqaruv» operatsiyalari niqobi ostida olib keldi.
Dadan orolida, materik Xitoydan atigi bir necha kilometr uzoqlikda joylashgan Tayvan postida askarlar sirli ravishda g’oyib bo’la boshlaydi.
Bir kuni kechasi Dadanoga baliq ovlash kemasi keladi. Osmonni yorituvchi alangalar Xitoy askarlarining qirg’oqqa tushib, to’planishini ko’rsatadi.
Bu «Nolinchi kun hujumi» deb nomlangan yangi Tayvan teleserialidagi asosiy ssenariy bo’lib, u Xitoyning harbiy bosqinini tasvirlaydi. Pekin Tayvanni o’z hududining bir qismi deb biladi va oxir-oqibat «birlashtirish»ga va’da beradi, ehtimol kuch bilan.
Yaqinda premyerasi bo’lib o’tgan serial Tayvan hukumati tomonidan qisman moliyalashtirilgan bo’lib, Xitoydan kelayotgan xavf haqida xabardorlikni oshirishga qaratilgan.
Biroq, shouning chiqarilishi bahs-munozaralarga sabab bo’ldi, ba’zi tanqidchilar uni nozik davrda qo’rqitishda ayblashdi.
«Nolinchi kun hujumi» Tayvan jamiyatining turli qatlamlari, prezidentdan tortib qishloq aholisigacha bo’lgan odamlarning bosqinga qanday munosabatda bo’lishini o’rganadi.
Antologiya serialida mudofaa ekspertlarining hissasi bilan ishlab chiqilgan bir nechta bosqin ssenariylari taqdim etilgan.
Bularga Tayvanning aloqa infratuzilmasidagi uzilishlar, Xitoyning dezinformatsiya kampaniyalari, Xitoy tarafdori bo’lgan unsurlarning «beshinchi kolonna» faoliyati va buzilgan harbiy amaldorlarning hamkorligi kiradi.
Shou rahbari Cheng Hsin-mei BBCga bergan intervyusida uning maqsadi «xitoyliklarning «dezinformatsiya kampaniyalari va kulrang zona urushlaridan» foydalanishi orqali «Tayvan xalqiga urush haqiqatan ham kelayotganini ogohlantirish» ekanligini aytdi, bu jamiyatimizni xaosga solib, bizni o’zligimizdan adashtiradi».
«Nolinchi kun hujumi» hukmron Demokratik Progressiv Partiya (DPP) va prezident Uilyam Layning ritorikasi bilan mos keladi, ular Xitoy tahdidlaridan ogohlantirmoqda va Tayvanning mudofaasini kuchaytirish zarurligini ta’kidlamoqda.
Tayvan madaniyat vazirligi loyihani qisman moliyalashtirdi, harbiy xizmatchilar esa suratga olish va ishlab chiqarishda yordam berdi. Tayvanning eng yirik telekommunikatsiya kompaniyasi bo’lgan Chunghwa Telecoms ham hukumatga tegishli bo’lib, u ham hissa qo’shdi.
Xususiy investorlar orasida Tayvan mustaqilligining taniqli tarafdori bo’lgan milliarder Robert Tsao ham bor, u fuqarolik mudofaa tashabbuslarini qo’llab-quvvatlagan.
Ms. Chengning ta’kidlashicha, rasmiylar shou mazmuniga ta’sir o’tkazishga urinmagan va u DPP yoki biron bir siyosiy partiyaga a’zo emas.
Shunga qaramay, «Nolinchi kun hujumi» o’zining nozik mavzusi tufayli siyosiy keskin nuqtaga aylandi.
Onlaynda chiqarilgan 17 daqiqalik treyler yuz minglab ko’rishlar va izohlarni to’pladi.
Ba’zilar uning xabarini maqtashgan bo’lsa, boshqalar uni Xitoy bilan tashvish va kelishmovchilikni kuchaytirgani uchun tanqid qilishdi.
Bu bahs serial premyerasi bilan kuchaydi, ishlab chiqarish kompaniyasining xabar berishicha, u debyut kechasida bir nechta platformalarda eng ko’p tomosha qilingan shou bo’lgan.
Oppozitsiyadagi Kuomintang partiyasidan bo’lgan qonunchi Vang Hung-vey «Nolinchi kun hujumi»ni «quritilgan mangoni sotish»da, ya’ni milliy vayronagarchilik haqida keraksiz qo’rquvni uyg’otishda tanqid qildi.
Ms. Vang hukumatning moliyalashtirishiga ishora qilib, DPPni «o’z siyosiy maqsadlariga erishish uchun davlat apparatini ishlatishda» aybladi.
Tayvan Xalqaro Strategik Tadqiqotlar Jamiyatidan Vang Kunyi shouni Tayvan mustaqilligini targ’ib qilishda aybladi, «shunda Tayvan hech qachon tinchlikni bilmaydigan joyga aylanadi».
Uning ta’kidlashicha, bu Lay ma’muriyatining «kommunistiklarga qarshi kartani» o’ynash va urush tashvishini uyg’otish uchun yana bir bor barcha kanallardan foydalanganligini ko’rsatadi.
DPP va Layni tanqidchilar, jumladan muxolifat va Xitoy Tayvan mustaqilligini himoya qilishda tez-tez ayblashadi, bu Pekin urush akti deb e’lon qilgan harakatdir.
Lay avvalroq o’zini «Tayvan mustaqilligi uchun pragmatik ishchi» deb ta’riflagan bo’lsa-da, Tayvan rasman mustaqillikni e’lon qilishi shart emas, chunki u allaqachon suveren davlat ekanligini ta’kidlamoqda.
«Nolinchi kun hujumi» ham ijobiy baholarga sazovor bo’ldi. Davlat teleradiokompaniyasi PTS tomonidan chop etilgan sharhda aytilishicha, u «turli siyosiy lagerlardan bo’lgan Tayvanliklarning tashvishlari va xavotirlarini juda real va oqilona tarzda ifodalaydi».
Shouning Facebook sahifasida bir izohlovchi «Bu yaxshi tomosha», dedi. «Tayvan xalqi bunga o’zimizning hozirgi vaziyatimizni aks ettirgani uchun bog’liq bo’lishi mumkin, Xitoy Kommunistik partiyasi ularning taktikalari fosh etilgani uchun qaytarilishi kerak».
Ba’zilar birinchi qismni zo’ravonlik va siyosiy nizo bilan ajralib turadigan bahsli prezidentlik saylovi o’rtasida tinchgina sodir bo’layotgan bosqinni tasvirlagani uchun maqtashdi.
Tomoshabinlar epizodning Tayvan siyosatidagi hozirgi tarang kayfiyatga o’xshashligini ta’kidladilar. O’tgan oyda orol Xitoy bilan haddan tashqari do’stlikda ayblangan Kuomintang qonun chiqaruvchilarini chaqirib olish bo’yicha bahsli muvaffaqiyatsiz ovoz berishni o’tkazdi, yana bir raund esa shu oyning oxiriga rejalashtirilgan.
Bu shouning vaqti va chaqirib olish bo’yicha ovoz berishga potentsial ta’siri haqida savollarni keltirib chiqardi. Ms. Cheng ishlab chiqarish chaqirib olish harakati boshlanishidan ancha oldin boshlanganini aytdi.
Shou atrofidagi munozara Tayvanning eng fundamental savollaridan birini ta’kidlaydi: Xitoy bosqinining potentsial voqeligi.
Tayvan 1949 yilda Xitoy fuqarolar urushi tugaganidan beri o’z hukumatini saqlab kelmoqda. Keyingi o’n yilliklarda Xitoy bilan asosan tinch munosabatlar va o’sib borayotgan iqtisodiy aloqalar kuzatildi.
So’rovlar shuni ko’rsatadiki, Tayvanliklarning aksariyati yaqin orada hujum bo’lishiga ishonmaydi va Pekin bilan birlashishni ham, rasmiy mustaqillik deklaratsiyasini ham o’z ichiga olmaydigan «status-kvo»ni afzal ko’rishadi.
Biroq, Xitoyning bosqini masalasi so’nggi yillarda yanada dolzarb va siyosiy tus oldi.
Xitoyning kulrang zona urushi kuchaydi, bu esa Xitoy harbiy samolyotlari va kemalarining Tayvan havo hududi va suvlariga takroriy kirib kelishi mojaroga olib kelishi mumkin degan xavotirlarni uyg’otdi.
AQSh Xitoy Tayvanga «yaqinlashib kelayotgan tahdid» ekanligidan ogohlantirdi. Amerikalik rasmiylar bir necha bor Xitoy prezidenti Si Tszinpin o’z armiyasini 2027 yilga kelib Tayvanga bostirib kira oladigan darajada kuchaytirayotganini ta’kidlashdi.
Pekin bu muddatni tasdiqlamadi. Biroq, Lay bu ogohlantirishni jiddiy qabul qilmoqda.
U Tayvanning harbiy xarajatlarini oshirishga, qurolli kuchlarda islohotlar o’tkazishga va o’tgan oy Tayvan Xitoy hujumidan himoyalanishga qaratilgan Han Kuang mashqlarining eng katta va eng uzoq davom etganini o’tkazdi.
Lay bu harakatlar Tayvanni himoya qilishga qaratilganligini va urushga intilmaslikni ta’kidladi. Biroq, uning siyosiy raqiblari uning Pekinni g’azablantirayotganini, uni «ajralmas» deb bilishlarini va Tayvanni Xitoy bilan katta mojaro sari yetaklayotganini ta’kidlamoqda.
Pekin doimiy ravishda Tayvan bilan «tinch yo’l bilan birlashish»ga sodiqligini ta’kidlab, Xitoyning bosqini haqidagi gaplarni Tayvan mustaqilligi tarafdorlari tomonidan qo’llab-quvvatlash uchun uydirilgan bahona sifatida rad etmoqda.
«Nolinchi kun hujumi» bunday provokatsiya sifatida ko’rildi. Xitoy mudofaa vazirligi vakili Chjan Syaogang DPP hukumatini shoudan «tashvishlarni sotish va urushni qo’zg’ashga urinish» uchun foydalanganlikda aybladi.
Uning ta’kidlashicha, «Nolinchi kun hujumi» «Tayvanni urush oloviga tashlaydi va Tayvan xalqini «Tayvan mustaqilligi» uchun to’p o’rniga ishlatadi».
Ms. Cheng o’z shousi «Xitoy haqida yomon gapirmayapti yoki uni yovuz deb tasvirlamayapti» deb ta’kidlamoqda.
«Biz urush haqida va Tayvanliklarning unga qanday kurashayotgani va javob berayotgani haqida gapiryapmiz. Va buning sababi shundaki, urush dahshati butun dunyoda hech qachon to’xtamagan.»
BBC Xitoy xizmatidan Joys Li tomonidan qo’shimcha hisobot.
Ko’plab qutqaruv guruhlari buzilgan yo’llar va yomon ob-havo tufayli hududga yetib bora olmadi.
Chuan Geng va Shivey Yang AQShdan Xitoyga Singapur va Malayziya orqali chiplarni eksport qilganlikda ayblanmoqda.
Qorning kamayishi muzliklarni to’g’ridan-to’g’ri quyosh nurlariga ta’sir qildi va ularning tezroq erishiga olib keldi.
Davlat ommaviy axborot vositalarining xabar berishicha, tornado hududga tushganda hech qanday talofat bo’lmagan.
Prezident Trump davrida noqulay sharoitda yashayotgan muhojirlar o’zlariga savol bera boshladilar: Amerika bunga arziydimi?
«`