AQSh prezidenti Donald Trampning tariflari rejasiga ko’ra, dushanba kuni moliyaviy bozorlarda global sotuvga olib keldi, ammo Meksikadan keladigan tovarlarga tariflarni to’xtatish haqidagi so’nggi daqiqadagi to’xtash ba’zi yengillik keltirdi.
Kun davomida katta yo’qotishlardan so’ng, Meksikadan keladigan tovarlarga tariflarni to’xtatish haqidagi xabar Dow Jones Industrial Average ni 0,3% ga pasayishiga olib keldi.
Bu tiklanish Trampning hafta oxirida Kanada, Meksika va Xitoydan keladigan tovarlarga tariflarni joriy qilish to’g’risidagi buyrug’ini e’lon qilgandan so’ng, Yevropa Ittifoqiga tariflarni «definitiv» joriy qilishini e’lon qilganidan keyin yuz berdi.
Investorlar tariflarning yirik kompaniyalarning daromadiga ta’sir qilishini va global o’sishni susaytirishini xavotir qilmoqdalar, ammo ko’pchilik Trampning jiddiy emasligini umid qilmoqdalar.
S&P 500 0,76% ga pasaydi, Nasdaq esa 1,2% ga pasaydi.
Kanada Bosh vaziri Jastin Trudo Tramp bilan tariflarni muzokara qilish uchun muzokaralar olib bordi.
Bozorlar yopilgandan so’ng, Trudo ikki kishi 30 kunlik tariflarni to’xtatishga kelishib olganliklarini e’lon qildi.
Panmure Liberum iqtisodchisi Simon Fransh investorlarning Kanada bilan kelishuvga erishishini «narxini» hisoblaganini, Tramp ma’muriyatining «muzokara pozitsiyasi» ekanligini aytib o’tdi.
Oldin, AQSh dollari valyuta bozorlarida noaniqlik tufayli kuchaydi, Xitoy yuaniga nisbatan rekord darajaga yetdi, Kanada dollari esa 2003-yildan beri eng past darajaga tushdi.
Tariflarga oid xavotirlar Osiyo va Yevropadagi aktsiyalarga ham ta’sir qildi.
Germaniya fond birjasi 1,4% ga pasaydi, avtomobil ishlab chiqaruvchilarning aktsiyalari eng ko’p zarar ko’rdi, Fransiyaning CAC 40 indeksi 1,2% ga pasaydi. Londonda FTSE 100 indeksi kuni 1% ga pasaydi.
«Investorlar to’liq savdo urushi boshlanishidan xavotir qilmoqdalar», – deydi Hargreaves Lansdown kompaniyasining pul va bozorlari boshlig’i Susannah Streeter.
Ushbu hafta oxirida Tramp Kanada va Meksikadan keladigan tovarlarga 25% tariflarni joriy qilish to’g’risida buyruq berdi, ular chorshanba kuni kechasi amalga oshirilishi kerak edi.
Xitoy tovarlari hali ham 10% tariflarga duchor bo’lishi kerak, mavjud tariflarga qo’shimcha ravishda.
E’lonlar, Trampning AQShga noqonuniy dori va migrantlar oqimiga oid xavotirlariga bog’liq, AQShning uchta eng yirik savdo hamkorlariga qarshi yo’naltirilgan va dunyoning eng yirik iqtisodiyotlarida katta buzilishlarga olib kelishi mumkin.
Kanada va Meksika qarshi tariflarni joriy qilishini e’lon qildi, Xitoy esa «mos kelishuv choralarini» va’da qildi va Trampning harakatini Jahon Savdo Tashkilotida bahslashishini e’lon qildi.
Ammo vaziyatning tez o’zgarishi belgisi sifatida, Tramp va Meksika prezidenti Klaudiya Sheynbaum chorshanba kuni 10 000 askarni chegara hududiga yuborishga kelishib olganliklarini va tariflarni 30 kunlik to’xtatishga kelishib olganliklarini e’lon qildi.
Ko’pchilik kengaytirilgan mojarolariga tayyorlanmoqda, chunki Tramp yakshanba kuni Yevropa Ittifoqiga tariflarni «definitiv» joriy qilishini e’lon qildi, ammo Buyuk Britaniya «chiziqdan tashqarida» ekanligini aytib, kelishuvga erishish mumkinligini aytib o’tdi.
Dow indeksida, iqtisodiyotni ifodalovchi 30 ta kompaniyaning aktsiyalari orasida Nike va Apple, Xitoyda ishlab chiqarishga tayanadiganlar, eng ko’p zarar ko’rdi, Apple 3% ga pasaydi.
Boshqa joylarda, avtomobil ishlab chiqaruvchilari, jumladan Tesla va General Motors, aktsiyalari pasaydi.
Yaponiyada Toyota aktsiyalari 5% ga pasaydi, Honda esa 7,2% ga pasaydi, Yevropada esa VW va Stellantis – Chrysler, Citroen, Fiat, Jeep va Peugeot brendlari egalari aktsiyalari 4% ga pasaydi.
Ichimlik ishlab chiqaruvchisi Diageo – Meksikadan AQShga tequila eksport qiluvchi, kuni 1,9% ga pasaydi, oldingi yo’qotishlarni kamaytirdi.
AJ Bell investitsiya direktori Russ Mould «dengiz qizil rangda yoritilmoqda» deydi.
Tariflarning natijasi «inflatsiyani oshirish va stavkalar pasayishini to’xtatishga olib kelishi mumkin – aks holda, aksiyalar investorlari xohlamaydigan narsa», deydi u.
«Yuqori narxlar talabni pasaytirishi va biznes va iste’molchilar ishonchini susaytirishi mumkin, bu esa iqtisodiy faoliyatni susaytirishi mumkin.»
Stavkalar yuqori bo’lishi mumkinligi dollarning kuchayishiga olib keldi.
Shuningdek, dollarning Xitoy yuaniga nisbatan kuchayishi, Kanada dollari esa 2003-yildan beri eng past darajaga tushdi.
Neft narxlari ham tariflarning e’lon qilinishidan keyin oshdi, savdo qiluvchilar Kanada va Meksikadan keladigan neft importiga tariflarning ta’sirini tahlil qilishga harakat qilmoqdalar.
Saxo investitsiya banki bosh strategi Charu Chanana tariflarning AQSh iqtisodiyotiga qisqa muddatda foyda keltirishi mumkin, ammo uzun muddatda xavflarga olib kelishi mumkinligini ogohlantirdi.
«Tariflarning takroriy foydalanishi boshqa mamlakatlarni AQShga tayanishdan voz kechishga undaydi, bu esa dollarning global rolida zaiflashishiga olib kelishi mumkin», deydi u.
AQSh prezidenti Donald Tramp Yevropa Ittifoqiga savdo soliqlarini tahdid qilmoqda, ammo Buyuk Britaniya bilan kelishuvga erishish mumkinligini aytib o’tdi.
Xitoy prezidenti Xi Jinping Xitoyning dunyodagi yetakchi rolida bo’lishini yashirishmadi.
So’nggi daqiqadagi telefon qo’ng’iroqlari Shimoliy Amerika qo’shnilari o’rtasida savdo urushini oldini olishga yordam berdi, ammo AQSh Xitoy importiga tariflarni joriy qilishda davom etmoqda.
BBC muxbirlari AQSh, Kanada va Meksikada savdo urushining oqibatlari haqida bahslashmoqdalar.
Prezident Tramp milliy fond yaratishni boshladi, u bu fond orqali ijtimoiy tarmoqni sotib olishi mumkinligini aytib o’tdi.