«`html
Iqtisodiy fikr markazi kansler Reychel Rivz o’zining o’zi belgilagan qarz olish qoidalariga amal qilmoqchi bo’lsa, kuzda soliqlarni oshirish zarur bo’lishini ta’kidladi.
Iqtisodiy va Ijtimoiy Tadqiqotlar Milliy Instituti (Niesr) hukumat o’z maqsadidan 41,2 milliard funt sterlingga ortda qolishi mumkinligini taxmin qilmoqda.
Kamomadni qoplash uchun Niesr «soliqlarning o’rtacha, ammo doimiy oshishi» ni, shu jumladan kengash soliq tizimini isloh qilishni tavsiya qiladi.
Bosh vazir Ser Kir Starmer hukumatning iqtisodiy boshqaruvini himoya qildi, lekin kelgusi byudjetda soliqlar oshirilishi yoki oshirilmasligi haqida aniq gapirmadi.
Bukingemshirdagi maktabga tashrifi davomida soliqlar oshishi zarur degan Niesr bahosiga qo’shilmasligi haqida so’ralganda, bosh vazir «berilayotgan raqamlarning ba’zilari men tan oladigan raqamlar emas», dedi.
U qo’shimcha qildi: «Kuzda biz to’liq prognozga ega bo’lamiz va, albatta, byudjetimizni belgilab olamiz», byudjet tirikchilik standartlariga va «odamlarning o’zini yaxshiroq his qilishini ta’minlash» ga ustuvor ahamiyat berishini ta’kidladi.
Niesr, mustaqil tashkilot, hukumat QQS doirasini, pensiya imtiyozlarini sozlash va 2028 yilda tugashi rejalashtirilgan daromad solig’i chegaralarini muzlatishni uzaytirish orqali daromad olishi mumkinligini taklif qildi.
Kansler lavozimini egallagandan so’ng, Rivz hukumat qarz olishini tartibga soluvchi ikkita qoida o’rnatdi, bu qarz olish davlat xarajatlari va soliq tushumlari o’rtasidagi farq sifatida belgilanadi.
Birinchi qoidaga ko’ra, kundalik xarajatlar hukumat daromadi, asosan, soliqlar hisobidan moliyalashtirilishi kerak, qarz olish esa faqat investitsiya maqsadlari uchun ajratiladi.
Ikkinchi qoida shuni talab qiladiki, qarz besh yillik muddat oxiriga kelib milliy daromadning bir qismi sifatida kamayishi kerak.
Rivz doimiy ravishda ushbu qoidalarning «muhokama qilinmaydigan»ligini ta’kidladi.
Kansler dastlab soliqlar oshishiga qarshi va’da bergan bo’lsa-da, u yaqinda iqtisodiy o’sish bo’yicha umidsiz ma’lumotlardan so’ng ularni rad etishdan bosh tortdi.
Leyboristlarning manifesti «ishlaydigan odamlar» uchun daromad solig’i, QQS yoki milliy sug’urta kabi soliqlarni oshirishdan tiyilishga qaratilgan.
Fikr markazi kansler hozir qaysi majburiyatlarga ustuvor ahamiyat berishni hal qilishda «uchlamchi dilemma»ga duch kelayotganini taxmin qilmoqda: xarajatlar bo’yicha majburiyatlarni bajarish, ishlaydigan shaxslarga soliqlar oshishiga yo’l qo’ymaslik haqidagi manifest va’dalarini bajarish yoki qarz olish chegaralariga rioya qilish.
Niesrning makroiqtisodiyot bo’yicha direktor o’rinbosari Stiven Millard BBCning «Bugun» dasturida shunday dedi: «Agar u 40 milliard funt sterling yig’moqchi bo’lsa, unda menimcha, katta soliqlardan biri oshirilishi kerak bo’ladi».
«Agar u shunday qilsa, u leyboristlarning ishlaydigan odamlarga soliqlar oshirish haqidagi va’dasini buzadi».
Niesr soliqlarni oshirish Buyuk Britaniya davlat moliyasining barqarorligi to’g’risida investorlarni ishontiradigan «bufer»ni yaratishga hissa qo’shishini ta’kidlaydi.
Bu, o’z navbatida, hukumat uchun «qarz olish xarajatlarini kamaytirishi mumkin», deyiladi xabarda.
Ser Kir hukumatning iqtisodiy boshqaruvini qo’llab-quvvatlashini tasdiqladi va leyboristlar «iqtisodiyotni barqarorlashtirdi» va «ish haqini ham oshirdi», deb ta’kidladi.
Niesr hukumat byudjetidagi kamomadni, qisman, so’nggi oylarda o’sishning zaiflashishi, natijada soliq tushumlarining kamayishi va hukumatning qarz olishining ko’payishi bilan izohladi.
Biroq, dastlab 2030 yilga kelib yillik 5,5 milliard funt sterlingni tejashni rejalashtirgan farovonlikni qisqartirishning bekor qilinishi ham ta’sir ko’rsatdi, deyiladi xabarda.
Farovonlikni qisqartirish leyboristlar partiyasi ichidagi qarshilikdan so’ng qisqartirildi va endi dastlab rejalashtirilgan jamg’armaning yarmidan kamrog’ini berishi kutilmoqda.
Bundan tashqari, hukumat nafaqa oluvchilarga ish topishda yordam berish tashabbuslarini tezlashtirish orqali farovonlik xarajatlarini kamaytirishni ko’rib chiqishi kerakligi taklif qilindi.
AJ Bell investitsiya direktori Rass Mouldning so’zlariga ko’ra, Rivz uchun yana bir muammo – AQSh prezidenti Donald Trampning «savdo va tariflar nuqtai nazaridan keyingi qadamlarini va bu global savdo oqimlariga nima qilishi mumkinligini» oldindan bilishdir.
U, shuningdek, BBCning «Bugun» dasturida aprel oyida kuchga kirgan ish beruvchilar uchun Milliy Sug’urta to’lovlarining oshishi firmalarni investitsiya kiritishdan to’xtatayotganini aytdi.
Hukumatning eng yuqori darajalarida kuzgi byudjet qiyin davr bo’lishini allaqachon tan olinmoqda, bir yuqori martabali manba uni BBCga «ushbu parlamentning eng muhim byudjeti» deb ta’rifladi.
Niesr hukumatning boshqa ustuvor vazifasi butun Buyuk Britaniya bo’ylab turmush darajasini ko’tarish uchun o’sish va unumdorlikni oshirishga qaratilgan siyosat bo’lishi kerakligini ta’kidladi.
Uning ta’kidlashicha, aholining eng kambag’al 10 foizining turmush darajasi hozirda Covidgacha bo’lgan darajadan 10 foizga past.
Bir yil oldin hokimiyatni egallagan leyboristlar Buyuk Britaniyani G7 davlatlari guruhidagi eng tez rivojlanayotgan davlatga aylantirish istagini bildirdi.
Biroq, fikr markazi Buyuk Britaniya savdo siyosati noaniqligi, geosiyosiy xavf, shuningdek, ichki muammolarga duch kelganini kuzatdi.
Niesr o’z tahlili iqtisodiyot 2025 yilda 1,3% va 2026 yilda 1,2% «o’rtacha» o’sishni boshdan kechirishini ko’rsatadi, bu Buyuk Britaniyani G7 iqtisodiyotlarining o’rtasida joylashtiradi, deb ta’kidladi.
Niesr, shuningdek, kansler kengash solig’ini isloh qilishni yoki hatto uni butunlay er qiymati solig’i bilan almashtirishni ko’rib chiqishi kerakligini taklif qildi.
G’aznachilik vakilining ta’kidlashicha: «O’zgarishlar rejasida belgilanganidek, davlat moliyasini mustahkamlashning eng yaxshi yo’li – iqtisodiyotni o’stirishdir – bu bizning e’tiborimizda».
Biroq, soya kansleri Ser Mel Strid leyboristlarni iqtisodiyotni noto’g’ri tushunishda aybladi.
«Mutaxassislar leyboristlarning iqtisodiy noto’g’ri boshqaruvi mamlakat moliyasida qora tuynukni portlatib yuborgani haqida ogohlantirmoqdalar, uni soliqlar bilan to’ldirishga to’g’ri keladi – Reychel Rivz ko’proq soliqlar uchun qaytib kelmasligini aytganiga qaramay», deb qo’shimcha qildi u.
Yangi raqamlar mehmondo’stlikdagi bo’sh ish o’rinlarining keskin kamayganini ko’rsatmoqda, mahalliy biznes esa og’irlikni his qilmoqda.
Angliya banki tomonidan belgilangan foiz stavkasi millionlab odamlar uchun ipoteka, kredit va jamg’arma stavkalariga ta’sir qiladi.
Buyuk Britaniyada inflyatsiya rekord darajadan pasaydi, ammo Angliya bankining 2% lik maqsadidan yuqori bo’lib qolmoqda.
Donald Tramp Evropa Ittifoqi bilan tariflarni kamaytirish bo’yicha kelishuvga erishdi – bu Buyuk Britaniya uchun nimani anglatadi?
Bu harakat XVF «siyosatga haddan tashqari tez-tez o’zgarishlar» uchun bosimni kamaytiradi, degan taklifidan keyin sodir bo’ldi.
«`