Indoneziyaning eng gʻarbiy provinsiyasi aholisi bir necha haftadan beri oq bayroqlar koʻtarib, shtatning halokatli suv toshqinlariga sekin javob berayotganidan noroziligini bildirishmoqda.
Noyabr oyida kamdan kam uchraydigan siklon natijasida kelib chiqqan suv toshqinlari Sumatra boʻylab 1000 dan ortiq odamning hayotiga zomin boʻldi va yuz minglab odamlarni uylaridan koʻchirdi. Eng koʻp zarar koʻrgan va oʻlim holatlarining deyarli yarmini tashkil etuvchi Aceh provinsiyasi hanuzgacha toza suv, oziq-ovqat, elektr va tibbiy taʼminot bilan bogʻliq muammolarga duch kelmoqda.
Inqirozni boshqarishdan tobora koʻproq norozilikni aks ettirgan holda, Shimoliy Aceh gubernatori shu oy boshida oʻzining alamini ommaga bildirdi.
«Markaziy hukumat [bizning boshimizdan kechirayotganimizni] bilmaydimi? Men tushunmayapman», dedi koʻz yoshlari daryo boʻlgan Ismoil A Jalil kameralar oldida.
Shunga qaramay, Prezident Prabowo Subianto vaziyat «nazorat ostida» ekanligini taʼkidlab, xorijiy yordamni rad etdi.
«Indoneziya bu ofatni bartaraf etishga qodir», dedi u oʻtgan hafta oʻz kabinetiga. U shuningdek, favqulodda moliyalashtirishni ochadigan va yordam koʻrsatish ishlarini tezlashtiradigan milliy ofat eʼlon qilish chaqiriqlariga qarshilik koʻrsatdi.
Prabowo maʼmuriyati reaktiv, tartibsiz va aloqasiz boʻlgani uchun tobora koʻproq tanqidga uchramoqda – baʼzi tahlilchilar buni uning populistik vaʼdalar asosida 2024-yil fevral oyida qoʻlga kiritgan prezidentligiga bogʻlashadi.
Shu yil boshida uning milliard dollarlik bepul maktabda ovqatlantirish dasturi ommaviy oziq-ovqatdan zaharlanish hodisalari tufayli bahs-munozaralarga sabab boʻldi. Avgust va sentyabr oylarida minglab indoneziyaliklar ishsizlik va hayot qimmatlashuviga qarshi namoyishga chiqdilar, bu esa soʻnggi oʻn yilliklarda mamlakatdagi eng yirik noroziliklardan biri boʻldi.
Hukumatning noyabr oyidagi suv toshqinlariga munosabati prezident uchun yana bir qiyinchilik tugʻdirdi, hatto uning reytinglari taxminan 78% da barqaror boʻlib qolsa ham.
Oʻtgan payshanba kuni Aceh poytaxti Banda Aceh shahrida oʻnlab namoyishchilar oq bayroqlar koʻtarib, markaziy hukumatni xalqaro yordamni qabul qilishga chaqirishdi.
Olomon orasida bir qizcha shunday yozilgan lavhani ushlab turardi: «Men atigi uch yoshdaman, men xavfsiz va barqaror dunyoda ulgʻayishni xohlayman.»
Odatda taslim boʻlish ramzi boʻlgan oq bayroqlar provinsiyaning hamma joyida – vayron boʻlgan tomlarda, yemirilgan daryo qirgʻoqlari boʻylab va masjidlar tashqarisida koʻrsatilishi, namoyishchilarning soʻzlariga koʻra, xalqaro birdamlikka chaqiriqni anglatadi.
«Bayroqlar biz taslim boʻlayotganimizni anglatmaydi. Ular tashqaridagi doʻstlarimizning eʼtiborini tortish uchun, ularga bugungi kunda Acehdagi sharoit juda yomonligini bildirish uchun berilgan signaldir», dedi miting ishtirokchisi Husnul Khawatinnissa BBCga.
Butun qishloqlar vayron boʻlgan va yoʻllar va infratuzilmalarga keng koʻlamli zarar yetkazilishi koʻplab jamoalarni ajratib qoʻydi. Omon qolganlar orasida kasallik va ochlik keng tarqalganligi haqida xabarlar bor.
«Biz qancha vaqt loy va suv toshqinida yuvinishimiz kerak?» deya hayqirdi yana bir namoyishchi Nurmi Ali.
Provinsiya rasmiylari Birlashgan Millatlar Tashkilotidan yordam soʻrashdi, Aceh gubernatori «kimdan boʻlsa ham, qayerdan boʻlsa ham» yordamni qabul qilishini aytdi.
Prabowo maʼmuriyati yordam koʻrsatish ishlari «milliy miqyosda» olib borilayotganini taʼkidlab, rekonstruksiya ishlariga taxminan 60 trillion rupiya (3,6 milliard dollar) ajratilganini taʼkidlamoqda.
Acehdagi baʼzilar uchun vaziyat 2004-yil Rojdestvo kunidagi sunami, tarixda eng yomon tabiiy ofatlardan biri boʻlgan ogʻriqli xotiralarni eslatadi.
Magnitude 9.1 magnitudali zilzila Hind okeani sohiliga urilgan 30 metrgacha (100 fut) balandlikdagi toʻlqinlar bilan sunamini keltirib chiqardi, natijada oʻnlab mamlakatlarda taxminan 230 000 kishi halok boʻldi.
Oʻnlab yillar davomida davom etgan fuqarolik urushidan allaqachon vayron boʻlgan Aceh eng koʻp zarar koʻrgan hududlardan biri edi. Aholining aytishicha, ular noyabr oyidagi suv toshqinlari sodir boʻlganda oʻz hayotlarini tiklashni endigina boshlagan edilar.
2004-yilgi sunamidan keyin, uning katta vayronagarchiliklariga qaramay, yordam tezroq keldi, deyishadi ular.
Koʻplab davlatlar, Jahon banki kabi koʻp tomonlama tashkilotlar va xususiy tashkilotlar tiklanish ishlariga milliardlab dollar hissa qoʻshdilar. Indoneziya hukumati keyinchalik mablagʻlar va yordam loyihalarini boshqarish uchun maxsus agentlik tashkil etdi.
«Hamma harakat qildi va sunamidan keyin jamiyat tezda tiklandi. Hozir biz boshimizdan kechirayotgan narsa bundan ham yomonroq», dedi oʻsha paytda oʻrta maktab oʻquvchisi boʻlgan Rindu Majalina.
Yaqinda sodir boʻlgan suv toshqinlari ularning uyini vayron qilganidan beri uch bolaning onasi farzandlarini boqish uchun kurashmoqda. Aholining soʻzlariga koʻra, ular «och qolganimiz uchun» uning qishlogʻiga yetkazilgan har bir mavjud taʼminot uchun «zombi kabi jang qiladilar».
Bir qancha davlatlar yordam taklif qilishdi. Masalan, BAA suv toshqinidan jabr koʻrgan yana bir shahar Medan shahriga 30 tonna guruch va 300 ta yordam paketini yubordi, biroq yordam markaziy hukumatning «koʻrsatmasi» asosida rasmiylar tomonidan qaytarildi.
Indoneziyaning Strategik va xalqaro tadqiqotlar markazining siyosat boʻyicha katta ilmiy xodimi Vidhyandika Djati Perkasaning soʻzlariga koʻra, prezidentning xalqaro yordamni qabul qilishdan bosh tortishi uning hokimiyatini namoyish etishdir.
«Xorijiy yordamga eshik ochish xorijiy tekshiruvga taklif qilishni anglatadi, ular buni xohlashmaydi… [Prabowo] muvaffaqiyatsizlikka uchragan deb koʻrinishni xohlamaydi va oʻz qiyofasini saqlab qolishga harakat qilmoqda», dedi janob Perkasa va bu strategiya siyosiy oqibatlarga olib kelishi mumkinligini taʼkidladi.
Prabowo inqirozga qarshi samarali kurashishdan koʻra «suverenitetning ramziy namoyishiga» ustuvor ahamiyat bermoqda, deydi Melburn universiteti Osiyo tadqiqotlari professori Vedi Hadiz.
Tanqidchilarning taʼkidlashicha, hukumatda vaziyatni toʻliq tushunish yoʻq. Baʼzilar, shuningdek, Prabowoni palma yogʻi plantatsiyalarini kengaytirishni ragʻbatlantirgan holda toshqin qurbonlariga nisbatan beparvolikda ayblashmoqda – atrof-muhit guruhlarining taʼkidlashicha, ularning oʻrmonlarni kesish amaliyoti toshqinni kuchaytirgan.
Rindu Majalina dastlab oʻzini suv toshqinlaridan omon qolganidan baxtli deb hisobladi, «ammo ofatdan keyingi vaziyat undan ham yomonroq boʻlib chiqdi».
«Bu juda ogʻriqli va nochorlik boʻldi», dedi u. «Bozorlardan tortib maktablargacha, ofislargacha hamma narsa toʻxtab qoldi. Farzandlarim qachondir yana maktabga qayta olishadimi yoki yoʻqmi, bilishmaydi.»
Acehdagi Akramul Muslim, Rino Abonita va Nanda Fahriza Batubaraning hisobotlari bilan
Yilning eng gavjum sayohat dam olish kunlaridan birida Nyu-York mintaqasi boʻylab toʻqqiz dyuymgacha (23 sm) qor yogʻishi mumkin.
Najib mamlakatning suveren boylik jamgʻarmasi 1MDB bilan bogʻliq milliard dollarlik mojaroda oʻz roli uchun aybdor deb topildi.
Kambodja Tailandni «ayovsiz hujumlar»da ayblamoqda, muzokarachilar bir necha haftalik yangilangan janglarga chek qoʻyish uchun uchinchi kun uchrashmoqda.
Yaqinda oʻtkazilgan tadqiqot shuni koʻrsatdiki, agar qayta ishlash koʻlami oshirilmasa, Hindiston 2047-yilga kelib 11 million tonnadan ortiq quyosh chiqindilarini ishlab chiqaradi.
2008-yildan beri Londonda yashab kelayotgan Tarique Rahman hal qiluvchi saylovlar oʻtkazilishidan bir necha hafta oldin keladi.