«`html
Robert Redford, 89 yoshida vafot etdi, 50 dan ortiq Hollywood filmlarida suratga tushdi va rejissorlik ishi uchun Akademiya mukofotiga sazovor bo’ldi. Mustaqil kinoning qat’iy tarafdori bo’lgan u, yangi paydo bo’lgan kinoijodkorlar uchun muhim platforma bo’lgan Sundance kinofestivaliga asos soldi.
Uning mashhurligi unga o’z loyihalarini tanlash imkonini berdi, ko’pincha o’zining progressiv siyosiy qarashlariga mos keladigan loyihalarni tanladi. U atrof-muhitni muhofaza qilish va tubjoy amerikaliklarning huquqlari uchun ovozini baland ko’targan faol edi.
Redfordning tipik amerikalik kelishganligi inkor etib bo’lmas edi, bir vaqtlar u «Rushmor tog’ining bir bo’lagi tosh yuvilgan jinsiga o’xshab ketadi» deb ta’riflangan edi.
Boshqa bir tanqidchi uning «suyuq jismoniy nafosati va ba’zan ichidan yoritilgandek tuyuladigan ichki shu’lasi»ni maqtagan.
O’zining mashhur tashqi ko’rinishiga qaramay, Redford ko’pincha o’zining tashqi ko’rinishi afzallikdan ko’ra ko’proq to’siq ekanligini his qilgan va shaxsiy fojialar uning jismoniy barakalariga karmik jazoning bir shakli ekanligini taxmin qilgan.
Charles Robert Redford Jr. 1936-yil 18-avgustda Santa-Monikada, Kaliforniyada, keyinchalik Standard Oil kompaniyasida buxgalteriya lavozimiga o’tgan sut sotuvchisining o’g’li bo’lib tug’ilgan.
Maktab yillarida u ko’cha to’dasiga aralashib qolgan va o’g’irlangan zargarlik buyumlari bo’lgan transport vositasidan ruxsatsiz foydalangani uchun hibsga olingan.
Uning beysbol iste’dodi unga Kolorado universitetiga stipendiya olish imkonini berdi, ammo 18 oydan keyin alkogol bilan bog’liq muammolar tufayli haydalgan. Shu bilan birga, u 40 yoshida onasidan ayrildi.
Qayg’u bilan to’lib-toshgan u, Parij va Florensiyaga sayohatga chiqishdan oldin Kaliforniya neft konlarida ishladi va u yerda san’at bo’yicha tahsil oldi.
Uning Yevropada o’tkazgan vaqti o’z vataniga nisbatan yangi nuqtai nazarni shakllantirdi. «Men o’z mamlakatimga boshqa nuqtai nazardan qaray boshladim», deb eslaydi u keyinroq.
Qaytib kelgach, u Amerika dramatik san’at akademiyasiga o’qishga kirdi va dastlab teatr rassomi bo’lishni orzu qildi, keyin esa aktyorlikka o’tdi.
1950-yillarning oxirida Nyu-Yorkdagi ko’plab aktyorlar singari, u teatr va televideniyeda turli xil kichik rollarni, jumladan, «The Untouchables», «Perry Mason» va «Dr. Kildare» kabi mashhur seriallarda suratga tushdi.
Uning kinodagi debyuti 1960-yilda Jeyn Fonda bilan birga suratga tushgan «Tall Story» filmida kichik rol bilan sodir bo’ldi.
Film kassada yaxshi natija ko’rsatmagani sababli, bu filmga unchalik muvaffaqiyat keltirmadi. Time jurnali «bu filmni hech narsa qutqara olmaydi» deb ta’kidlagan edi.
Biroq, bu Fonda bilan umrbod do’stlikning boshlanishi bo’ldi, keyinchalik u har safar hamkorlik qilganida unga oshiq bo’lganini aytdi.
«Har doim sir bor edi, chunki u hech narsani oshkor qilmasdi. Uning atrofida aura bor», dedi u.
Uning sahnadagi dastlabki katta muvaffaqiyati Neil Simonning «Barefoot in the Park» romantik komediyasida tantanavor advokat Paul Bratter rolini o’ynaganligi bo’ldi, bu rolni u 1967-yilda Fonda bilan birga suratga olingan filmda takrorladi.
1965-yilda u Natali Vud bilan birga «Inside Daisy Clover» filmidagi roli uchun eng istiqbolli yangi aktyor sifatida Oltin globus mukofotiga sazovor bo’ldi.
U «The Graduate» filmida Benjamin Braddock rolini o’ynash uchun ko’rib chiqildi, ammo rejissor Mayk Nikols uni juda an’anaviy tarzda jozibali deb hisoblab, rad etdi, bu Redfordni tashqi ko’rinishi tufayli stereotiplarga tushib qolishidan ehtiyot qildi.
Butunjahon e’tirofi 1969-yilda «Butch Cassidy and the Sundance Kid» filmi bilan keldi.
Redfordning beparvo Sundance Kid obrazi, Paul Newmanning tez gapiradigan Butch Cassidy obraziga qarama-qarshi o’laroq, Hollywoodning eng mashhur sherikliklaridan birini yaratdi.
Ajablanarlisi shundaki, Redford studiya rahbari uni «shunchaki boshqa bir Hollywood sarig’i» deb rad etganidan keyin deyarli rolni yo’qotib qo’ygan.
Studiya Redfordni yollashga faol qarshilik ko’rsatdi, toki taniqli yulduz Newman aralashib, uning aktyorligini talab qilmadi.
Ikkala aktyor teatrga bo’lgan umumiy ishtiyoqni kashf etdilar va 2008-yilda Newman vafot etgunga qadar yaqin do’st bo’lib qoldilar.
«Biz bir-birimizga hiyla ishlatardik», dedi Redford Newman bilan munosabatlari haqida. «Hazil qanchalik murakkab bo’lsa, shunchalik yaxshi».
1973-yilda ularning ekrandagi kimyosi ularni «The Sting» filmida qayta birlashtirdi.
Redford Newmanning xarakteri bilan birgalikda shafqatsiz jinoyatchi boshliqni aldash uchun kuchlarini birlashtirgan mayda firibgar Johnny Hooker roli uchun Oscar mukofotiga nomzod bo’ldi.
O’zining regtaym saundtreki bilan mashhur bo’lgan film yetti marta Akademiya mukofotiga sazovor bo’ldi, shu jumladan eng yaxshi film, garchi Redford eng yaxshi aktyor mukofotini Jek Lemmonga boy bergan bo’lsa ham.
Bu Redfordning Oscar mukofotidagi eng yaxshi aktyor nominatsiyasiga yagona nomzodi bo’ldi, garchi u keyinchalik rejissorlik uchun g’olib bo’lgan va 2002-yilda faxriy Oscar mukofotini olgan bo’lsa ham.
Redford 1970-yillar davomida ko’plab aktyorlik rollarini o’ynashni davom ettirdi, garchi uning «The Great Gatsby» filmidagi sirli Gatsby obrazi aralash baholarga sazovor bo’ldi va u «The Way We Were» filmida Barbra Streysand tomonidan biroz soyada qoldi.
1974-yilda Redford Bob Vudvord va Karl Bernstaynning Vashington Post muxbirlari tomonidan yozilgan Uotergeyt mojarosining hikoyasi bo’lgan «All the President’s Men» filmining huquqini sotib oldi.
«Vashington Post bizdan juda xavotirda edi – bu Hollywood edi va bu ularga zarar etkazishi mumkin edi», deb eslaydi u.
1976-yilda chiqarilgan, Redford Vudvordni, Dastin Xoffman esa Bernstaynni o’ynagan film tanqidchilarning olqishiga sazovor bo’ldi va to’rtta Oscar mukofotini, jumladan, eng yaxshi moslashtirilgan ssenariy va eng yaxshi ikkinchi plandagi aktyor mukofotini Jeyson Robardsga taqdim etdi.
To’rt yil o’tgach, Redford 1980-yilda «Ordinary People» filmi bilan rejissorlik debyutini qildi, unda o’g’lining o’limidan so’ng o’rta sinf oilasining parchalanishi o’rganildi. Bu unga rejissorlik uchun birinchi va yagona Oscar mukofotini olib keldi.
Muvaffaqiyat katta boylik keltirdi.
Redford o’z daromadining katta qismini Yutada ski kurortini sotib olish uchun ishlatdi, rafiqasi Lola esa o’zining eng mashhur rollaridan biri sharafiga Sundance deb nomladi.
Ayni paytda u mustaqil kinoijodkorlarga ijodiy va moliyaviy yordam ko’rsatish uchun Sundance institutiga asos soldi. Keyinchalik u Yuta/AQSh kinofestivalining raisi bo’ldi, keyinchalik Sundance kinofestivali deb o’zgartirildi.
Vaqt o’tishi bilan festival kino taqvimida muhim voqeaga aylandi va Quentin Tarantino va Steven Soderberg kabi ko’plab rejissorlarning ishlarini namoyish etdi, ular keyinchalik taniqli shaxslarga aylanishdi.
Aktyorlikda 20-asrning oxirgi o’n yilliklari muvaffaqiyat va muvaffaqiyatsizlik aralashmasini olib keldi. «Brubaker» ham tijorat, ham tanqidiy muvaffaqiyatga erishdi va «The Horse Whisperer» va «Indecent Proposal» ijobiy qabul qilindi.
«Out of Africa» bir nechta mukofotga sazovor bo’ldi, ammo «Havana» yomon qabul qilindi va kassada yaxshi natija ko’rsatmadi.
Shu bilan birga, Redford filmlarni rejissorlik qilishni davom ettirdi, jumladan, Bred Pittning karerasini sezilarli darajada oshirgan «A River Runs Through It» va Jek Lemmon ishtirok etgan oxirgi film bo’lgan «The Legend of Bagger Vance».
Uni Meril Strip bilan qayta birlashtirgan «Lions for Lambs» filmiga unchalik e’tibor berilmadi. Biroq, u Hind okeanida shikastlangan qayig’ida yolg’iz qolgan keksa yaxtachining hayoti haqidagi film bo’lgan «All is Lost» filmidagi roli uchun yuqori baholandi.
«U yerda hech qanday dialog yo’q, umuman yo’q. Va men butun filmda ekrandagi yagona aktyorman», deb tushuntirdi Redford. Ko’pgina tanqidchilar uning ijrosini o’z karerasidagi eng yaxshi deb baholadilar.
U, shuningdek, «Captain America: The Winter Soldier» filmida S.H.I.E.L.D agenti Aleksandr Pirs rolini o’ynadi, bu uning odatiy rollaridan chetga chiqish edi.
«Men yangi hududga qadam qo’yish g’oyasini yoqtiraman», dedi u LA Times gazetasiga 2013-yilda. «Bu men bolaligimda ko’rishni xohlagan filmning turi».
Kinoindustriyadan tashqari, Redford taniqli ekologiya himoyachisiga aylandi. «Bizning sayyoramiz xasta, chunki biz unga nisbatan o’zimizni shunday tutamiz», dedi u 2014-yilda bergan intervyusida.
Redford 1958-yilda Lola Van Wagenenga uylandi va ularning to’rt nafar farzandi bor edi.
Ularning birinchi farzandi Scott Anthony ikki oyligida to’satdan go’dak o’limi sindromidan vafot etdi.
Intervyularida Redford karma uni aktyor sifatida o’zining xarizmasi va hedonistik turmush tarzi uchun jazolaganiga ishonishini aytdi.
«Bu qasosdek tuyuldi», dedi u. «Menda har doim o’lim mening yelkamda, 24/7 degan narsa bor edi. Bolaligimdagi itlarim. Onam. Mening to’ng’ichim».
Er-xotin 1985-yilda ajrashishdi va Redford Braziliyalik aktrisa Sonia Braga va kostyum bo’yicha yordamchi Keti O’Rear bilan uzoq muddatli munosabatda bo’ldi. U 2009-yilda nemis rassomi Sibille Szaggarsga uylandi.
2020-yilda uning o’g’li Jeyms ellik yoshlarida o’t yo’llari saratoni bilan bog’liq asoratlar tufayli vafot etdi, u uzoq vaqt davomida sog’lig’i bilan bog’liq muammolarga duch keldi va ikki marta jigar ko’chirib o’tkazdi.
2019-yilda Redford «Avengers: Endgame» filmidagi epizoddan ko’p o’tmay aktyorlik faoliyatini yakunlaganini e’lon qildi, ammo u e’tibor markazidan uzoqda qolishni qiyin deb topdi.
U 90 yoshga yaqinlashganda, «Dark Winds» serialining bir nechta epizodlarida suratga tushish qarorini bekor qildi, bu seriyada ikki navajo politsiyachisi ikki qotillikni tergov qiladi.
Redford ko’pincha Hollywoodning asosiy oqimidan qochib, o’z yo’lini yaratishni afzal ko’rdi.
Aktyorlik bo’yicha Oscar mukofotini hech qachon qo’lga kiritmagan bo’lsa ham, Akademiya uning hissalarini 2002-yilda umr bo’yi erishgan yutuqlari uchun taqdirladi.
Oxir oqibat, Redford odatiy bo’lmagan xarakterlarni afzal ko’rdi, bu uning mustaqil kinoga bo’lgan ishtiyoqini aks ettirdi.
U doimo o’zining tashqi ko’rinishi aktyorlik karerasida afzallikdan ko’ra ko’proq to’siq bo’lganini ta’kidlab kelgan.
«Siz aktyor emas, balki yaxshi ko’rinadigan odamsiz degan tushuncha har doim men uchun qiyin bo’lgan», deb tan oldi u.
«Men har doim o’ynagan har qanday rolim bilan faxrlanardim; men o’sha xarakter bo’lardim.»
«`