Polning ushbu maqolani o’qiganini tinglang
Kamdan kam manzaralar Britaniya an’analarini va ta’sirini Vindzor ko’chalari bo’ylab qirol va qirolichaning aravalar karvoni kabi aks ettiradi. Seshanba kuni ularga Emmanuel va Brijit Makron 2008 yildan beri fransuz prezidentining birinchi davlat tashrifi va Brexitdan keyin Yevropa Ittifoqi liderining birinchi tashrifi bilan qo’shilishadi.
Uels shahzodasi va malikasi ham tashrif buyurishadi, Prezident Makron uchun Qirollik salomi va faxriy qorovulni ko’zdan kechirish bilan. Biroq, Yevropa noaniqliklari fonida, Vindzor va Londonga ushbu uch kunlik tashrif faqatgina tantanali namoyishdan ko’proq narsani anglatadi.
Tashrif ikki davlat o’rtasida mazmunli taraqqiyotga yordam berishiga umid bor.
Prezident Makron Vestminsterda parlament a’zolariga murojaat qilishi rejalashtirilgan, so’ngra Vindzorda davlat ziyofati. Tashrif Bosh vazir Starmer va Prezident Makron raisligidagi Buyuk Britaniya-Fransiya sammiti bilan yakunlanadi, uning maqsadi noqonuniy migrantlarning qaytishi bo’yicha kelishuvga erishishdir.
Bundan tashqari, ular Ukrainaning yetakchisini videokonferentsiya orqali qabul qilib, davom etayotgan harbiy yordamni muhokama qilishadi.
Asosiy savol shundayligicha qoladi: Ikki davlat qanchalik yaqinlashishi mumkin va ular Brexitdan keyingi qolgan ishonchsizlikni yenga oladimi?
Tashrifning tantanali jihatlarini hisobga olgan holda, Vindzor ko’chalari, Qasr hududlari va Vestminster saroyining Qirollik galereyasidagi tadbirlarni o’z ichiga oladi, qirol Charlz III ning ushbu diplomatiyani osonlashtirishdagi roli qanchalik muhim?
Munosabatlarni yaxshilash bo’yicha yaqinda urinishlar allaqachon qilingan, Buyuk Britaniya va Yevropa Ittifoqi bundan ikki oy oldin Londonda «qayta yuklash»ga kelishib oldilar. Fransiya bilan aloqalar sezilarli darajada yaxshilandi, bu shaxsiy munosabatlar va strategik mulohazalar bilan bog’liq.
Ikki davlat yadroviy qudratlar va BMT Xavfsizlik Kengashining doimiy a’zosi sifatida umumiy asosga ega.
Ikkala davlat ham 10 000 xodimdan iborat qo’shma ekspeditsion kuch (CJEF) tashkil etgan 15 yillik Lankaster Xaus shartnomalarini modernizatsiya qilishga intilmoqda. Yaqinda qilingan harakatlar CJEFni boshqa NATO va Yevropa davlatlarini ham qamrab olish uchun kengaytirishga qaratilgan.
«Bu har doim noyob hamkorlik bo’lgan», – deydi Buyuk Britaniyadagi sobiq Fransiya elchisi Silvi Berman. «O’ylashimcha, bu hamkorlik kelajakda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’ladi.»
Ushbu voqealar, ehtimol, AQSh prezidenti Donald Tramp tomonidan diqqat bilan kuzatiladi, unga ham Buyuk Britaniyaga ikkinchi davlat tashrifi, ehtimol, sentyabr oyida va’da qilingan.
76 yoshli qirol Charlz bu yil allaqachon o’zining diplomatik mahoratini namoyon qildi.
Prezident Makron fevral oyida Donald Trampni Oq uyda ziyorat qilgan birinchi Yevropa lideri edi. Biroq, keyinchalik qirolning shaxsiy taklifini yetkazish orqali bosh vazir Starmer e’tiborni tortdi.
Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy fevral oyida Tramp bilan uchrashuvdan keyin Yevropaga tashrif buyurganida, qirol Charlz uni Sandringemda va iyun oyida Vindzorda yana kutib oldi.
Qirol avvalroq ukrainaliklarning «ta’riflab bo’lmaydigan tajovuz» sharoitida ko’rsatgan qahramonligiga qoyil qolishini bildirgan.
Hatto taxtga o’tirishidan oldin ham qirol Charlz xalqaro ishlar bo’yicha katta tajriba to’plagan va fransuz tilini yaxshi biladi. 21 yoshida u 1970 yilda Charlz de Gollning dafn marosimida qatnashgan.
U tarixda eng uzoq muddat Uels shahzodasi bo’ldi va hozir qirol sifatida har hafta bosh vazir bilan uchrashuvlar o’tkazadi. «Xoreografiya g’alati raqs, deb o’ylayman, Downing ko’chasi va saroy o’rtasida», – deydi qirollik sharhlovchisi Richard Fitzuilyams.
«Charlz shunchaki timsoldan ko’ra ancha ko’proq ekanligiga hech qanday shubha yo’q.»
Vindzor qasri, Uilyam bosqinchisidan beri mavjud bo’lib, ilgari fransuz prezidentlarini qabul qilgan. Uels shahzodasi va malikasining Makronlarni kutib olishda ishtirok etishi tinch ahamiyatga ega, chunki malika Ketrin saraton kasalligini davolashdan keyin tiklanishni davom ettirmoqda.
Qirol Charlz ham, Prezident Makron ham o’z davlatlari o’rtasidagi va keng ma’noda Yevropa Ittifoqi bilan munosabatlarni qayta tiklashda muhim rol o’ynadi.
Fransuz ommaviy axborot vositalari sharhlovchisi Mark Rosh qirolni Fransiyaga uzoq yillik ijobiy munosabatda bo’lgan frankofil deb ta’riflaydi.
Qirolicha Yelizaveta II vafotidan so’ng, qirol Charlz va qirolicha Kamilla 2023 yil sentyabr oyida o’zlarining birinchi davlat tashrifi uchun Fransiyani tanladilar.
2022 yilda Prezident Makron marhum qirolicha Yelisey saroyiga olti marta tashrif buyurganini ta’kidladi, bu boshqa har qanday xorijiy hukmdordan ko’proq edi, bu Buyuk Britaniyada iliq kutib olindi.
Qirol Senatga fransuz tilida murojaat qilgandan so’ng o’rnidan turib olqishladi va qirolicha sport markazida Brijit Makron bilan stol tennisi o’ynadi. Fransiyaning birinchi xonimi keyinchalik uni Londonda kanallararo kitob mukofoti uchun ziyorat qildi.
Ushbu imo-ishoralar Fransiya-Britaniya munosabatlarining keskinlashgan davridan keyin sodir bo’ldi.
Atmosfera Brexit bo’yicha muzokaralar davomida buzildi, uni Fransiya prezidenti yolg’onga asoslangan deb ta’rifladi.
To’rt yil oldin Avstraliya 12 ta fransuz suv osti kemasini sotib olish bo’yicha kelishuvni bekor qildi va buning o’rniga Buyuk Britaniya va AQSh bilan mudofaa pakti tuzdi, bu Fransiya tashqi ishlar vazirini buni «orqadan pichoq urish» deb atashga undadi.
O’sha paytdagi Bosh vazir Boris Jonson fransuzlarga «prenez un grip» va «donnez-moi un break» deyish orqali javob berdi.
Prezident Makron 2022 yilda Yevropa siyosiy hamjamiyatini (EPC) taklif qildi va Buyuk Britaniyani Rossiyaning bostirib kirishiga javob beruvchi mamlakatlarning keng ittifoqiga kiritdi.
2023 yilda o’sha paytdagi Bosh vazir Rishi Sunak Parijdagi Fransiya-Britaniya sammitida keskinlashgan munosabatlardan o’tishni maqsad qilgan edi.
O’shandan beri Britaniya va Fransiya bosh vazirlari o’zgardi: Buyuk Britaniyada 2022 yilda uchta, Fransiyada esa to’rtta bo’lgan. Bosh vazir Starmerning jamoasi o’tgan yili Blenheimda Starmer raisligida EPC sammitini tashkil qildi.
Fransiya prezidentiga EPCni tashkil etish bo’yicha maslahat bergan Sebastyan Mayyard, har ikki tomonda hamon ishonchsizlik mavjudligiga ishonadi va ushbu qiyin davrlarning xotirasi yo’qolmaganini qo’shimcha qiladi.
«Ishonchni mustahkamlash uchun vaqt kerak, ehtimol, Rossiya tahdidi, Ukrainani qo’llab-quvvatlash va Tramp bilan qanday munosabatda bo’lish kerakligi ushbu ishonchni qayta tiklash uchun majburiy sabablardir», – deydi hozirda Chatham House’da ishlaydigan Mayyard.
Yevropa Tashqi Aloqalar Kengashidan Susi Dennison munosabatlar Brexitdan oldingi darajaga qaytmaganligiga qo’shiladi va Buyuk Britaniya va Fransiya o’rtasidagi kelishmovchiliklar Brexit ovoz berishidan oldin paydo bo’lganini ta’kidlaydi.
Prezident Makron uchun bu tashrif o’zaro munosabatlarni yaxshilash va uning ichki mashhurligi pasaygan paytda xalqaro miqyosda e’tibor qozonish imkoniyatini beradi, deb hisoblaydi janob Rosh. «Bu juda muhim tashrif, ayniqsa birinchi kun, chunki fransuzlar Qirollik oilasiga qiziqishadi.»
Prezident Makronning sakkiz yillik hukmronligidan so’ng ikkinchi muddati deyarli ikki yil qoldi, ammo o’tgan yili muddatidan oldin saylovlar o’tkazish va hukumatining ko’pchiligini yo’qotish qarori siyosiy ta’sir ko’rsatdi. Uning bosh vaziri Fransua Bayru kelgusi yilgi byudjetni Fransiyaning chap qanot va o’ta o’ng qanot partiyalaridan o’tkazishda qiyin vazifaga duch kelmoqda.
Prezident sifatida Prezident Makronning domaine réservé xorijiy siyosat, mudofaa va xavfsizlikni o’z ichiga oladi. An’anaga ko’ra, Fransiya bosh vaziri davlat rahbari bilan birga sayohat qilmaydi, shuning uchun Prezident Makron delegatsiyasiga turli xil masalalarni hal qiladigan vazirlar kiradi.
Sammit davomida ikki jamoa yadro energetikasi, sun’iy intellekt va madaniy aloqalarga e’tibor qaratadi. Talabalar va yoshlar uchun «Brexitdan keyingi harakatlanish» bilan bog’liq masalalar hal etilmagan va Fransiya Buyuk Britaniyaning yangi hukumatiga bu masalada bosim o’tkazishi kutilmoqda.
Biroq, payshanba kungi Buyuk Britaniya-Fransiya sammitining asosiy yo’nalishi mudofaa va migratsiya bo’ladi.
Ukrainani himoya qilish ustuvor vazifa bo’ladi. Yelisey saroyidagi manba muzokaralar «Ukrainaning jangovar qobiliyatini jiddiy saqlab qolish» va uning armiyasini tiklashga qaratilishini ko’rsatdi.
«Mudofaa bo’yicha bizning munosabatlarimiz boshqa har qanday davlatnikidan yaqinroq», – deydi sobiq elchi Silvi Berman. «Biz Yevropaning to’sqinlik qilishini kuchaytirish uchun kelajakka tayyorlanishimiz kerak.»
Agar Ukrainada o’t ochishni to’xtatishga erishilsa, ikki davlat «ko’ngillilar koalitsiyasi» tomonidan taklif qilingan «ishontirish kuchining» asosini tashkil qilishi mumkin, unda Bosh vazir Starmer va Prezident Makron har ikki davlat harbiy boshliqlari bilan birga muhim rol o’ynadi.
Migratsiya eng qiyin masala hisoblanadi. Ularning kelishmovchiliklarini, ayniqsa kichik qayiqlar bilan bog’liq bo’lganlarini boshqarish ularning kelajakdagi munosabatlari uchun juda muhimdir.
Ikki davlat migrantlarni qaytarish va Fransiya politsiyasi odamlarni kanalni kesib o’tish uchun qayiqqa chiqishiga yo’l qo’ymaslik bo’yicha kelishuvga erishishni istaydi.
Fransiya Buyuk Britaniya odamlarni kanalni kesib o’tishga xavf ostiga qo’yadigan «tortishish omillari»ni hal qilishi kerakligini ta’kidladi, Buyuk Britaniya esa Fransiyaning shimoliy sohil chizig’ini patrul qilish va kontrabandachilar qayiqlarini ishga tushirishga yo’l qo’ymaslik uchun 1200 nafar fransuz jandarmeriyasini moliyalashtiradi.
Xabar qilinishicha, ikki davlat «bitta ichkariga, bitta tashqariga» kelishuvi ustida ishlamoqda, unda har bir kichik qayiqda Buyuk Britaniyaga kelgan va Fransiyaga qaytib ketadigan har bir kishi uchun Buyuk Britaniya Fransiyadan oilaviy birlashishni istagan bir boshpana izlovchiga ruxsat beradi.
Yevropaning janubiy sohilidagi bir nechta davlatlar ehtiyot bo’lishadi, chunki bu Fransiyaning Buyuk Britaniya tomonidan qaytarilgan boshpana izlovchilarni O’rta er dengizi bilan chegaradosh Yevropa Ittifoqiga kirgan mamlakatiga yuborishiga olib kelishi mumkin.
Buyuk Britaniyada muxolifatdagi konservatorlar bu g’oyani «achinarli» deb atashdi va hukumatni kichik qayiqda o’tishni to’xtatish bo’yicha «muvaffaqiyatsizlik uchun milliy rekord»da ayblashdi.
Ammo Yevropaning har bir davlati noqonuniy chegara o’tishini kamaytirishga harakat qilmoqda. Migratsiya siyosati institutidan Megan Bentonning fikricha, Fransiya-Britaniya kelishuvi butun Yevropa uchun sinov bo’lib xizmat qilishi mumkin: «Kanal uchun ishlaydigan narsa O’rta er dengizi uchun ham ishlashi mumkin.»
Ushbu murakkab masala bo’yicha har qanday kelishuv mamlakatlarning siyosiy munosabatlarida haqiqiy yaxshilanishni ko’rsatishi mumkin. Fransiyaning ichki ishlar vaziri Bruno Retayu Buyuk Britaniyaning ichki ishlar vaziri Ivett Kuper bilan ishlaydigan yechimni topish uchun ishlamoqda.
Natija va uning Yevropaga ta’siri ko’rinishi kerak, ammo bu ikki davlat o’rtasidagi bo’linishlarni bartaraf etishga yangi tayyorlikni aks ettiradi.
Boris Jonson bir vaqtlar Fransiyani Buyuk Britaniyani Brexit uchun jazolashni xohlashda ayblagan edi. Bu bob endi tugaganga o’xshaydi.
Susi Dennisonning ta’kidlashicha: «Ma’lum bir masofa har doim bo’ladi, lekin ishlar juda yaxshi ishlayapti.»
Qirol Charlz 2023 yilda Fransiyaga davlat tashrifi chog’ida ikki davlatni umumiy asos topishga va «do’stligimizni jonlantirishga va bu, 21-asr muammosiga mos kelishini ta’minlashga» chaqirdi.
Ushbu tashrif uning chaqirig’iga javob berilganmi yoki yo’qmi, shaxsiy munosabatlarda ham, aniq siyosiy munozaralarda ham aniqlashga yordam beradi.
BBC InDepth veb-sayt va ilovada eng yaxshi tahlillar, taxminlarga qarshi chiqadigan yangi nuqtai nazarlar va kunning eng katta masalalari bo’yicha chuqur hisobotlar uchun uy hisoblanadi. Shuningdek, biz BBC Sounds va iPlayer’dan olingan o’y fikrlaydigan kontentni namoyish etamiz. Quyidagi tugmani bosish orqali InDepth bo’limi bo’yicha o’z fikr-mulohazalaringizni bizga yuborishingiz mumkin.
Makronning aytishicha, davlat tashrifi Buyuk Britaniya bilan hamkorlikni «aniq, samarali va mustahkam tarzda» chuqurlashtirishi kerak.
Fransiya prezidentining davlat tashrifining birinchi kunidagi fotosuratlar, u qirollik oilasi tomonidan kutib olingan.
20 yil oldingi portlashlarda halok bo’lganlarning ismlari oilalar va omon qolganlar yig’ilgan joyda o’qib eshittirildi.
Dushanba kuni mashg’ulot va seshanba kuni protsess uchun yo’llar yopiladi.
Leyboristlar uchun nima noto’g’ri ketdi? 2024 yilgi saylovchilar buni o’rganadilar, deb yozadi Laura Kuenssberg.