«`html
Peruning prezidenti Dina Boluarte mamlakatning Maoistik isyonchilar bilan ikki o’n yillik davom etgan mojarosi davrida inson huquqlarini buzganlikda ayblanib sudga tortilayotgan askarlar, politsiyachilar va fuqarolik militsiyasi a’zolariga amnistiya berish haqidagi bahsli qonunni imzoladi.
Boluarte Kongress tomonidan iyul oyida qabul qilingan qonunni, Amerika Inson Huquqlari Sudi jabrlanuvchilarga potentsial ta’sirini to’liq ko’rib chiqish tugaguniga qadar uning amal qilishini to’xtatib turish haqidagi direktivasiga qaramay, qonun kuchiga kiritdi.
Qonun 1980 va 2000 yillar oralig’ida ichki mojaro davrida sodir etilgan jinoyatlarda ayblangan yuzlab qurolli kuchlar, politsiya va o’zini-o’zi mudofaa guruhlari a’zolariga foyda keltirishi kutilmoqda.
Bundan tashqari, qonun mojaro bilan bog’liq jinoyatlar uchun hozirda jazoni o’tayotgan 70 yoshdan oshgan shaxslarni ozod qilishni nazarda tutadi.
Ichki nizolar davrida «Yorqin yo’l» va Tupak Amaru isyonchi guruhlari qo’zg’olon ko’tardi, natijada Peruning Haqiqat va Yarashuv Komissiyasi (TRC) ma’lumotlariga ko’ra, taxminan 70 000 kishi halok bo’ldi va 20 000 dan ortiq odam bedarak yo’qoldi.
2022-yilda Peruning birinchi ayol prezidenti sifatida saylangan Boluarte, uning hukumati mojarolar davrida terrorizmga qarshi kurashgan va demokratiyani himoya qilganlarni hurmat qilishini aytdi.
Inson huquqlari tashkilotlari amnistiya to’g’risidagi qonunni qattiq qoraladi. Human Rights Watch tashkilotining Amerika bo’yicha direktori Juanita Goebertus buni «perulik jabrlanuvchilarga xiyonat» deb ta’rifladi va bu «vahshiyliklar uchun javobgarlikni ta’minlash bo’yicha o’nlab yillardagi sa’y-harakatlarni yo’qqa chiqaradi» dedi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Amnesty International tashkilotining ekspertlari avvalroq Boluarteni ushbu qonun loyihasiga veto qo’yishga chaqirib, bu Peruning qonundan tashqari qotilliklar, majburiy yo’qolishlar, qiynoqlar va jinsiy zo’ravonliklarni o’z ichiga olgan og’ir suiiste’mollarni tekshirish va ta’qib qilish majburiyatiga zid ekanligini ta’kidlagan edi.
BMT ekspertlari amnistiya mojaro davriga oid 600 dan ortiq ko’rib chiqilayotgan sud jarayonlari va 156 ta hukmni to’xtatib qo’yishi yoki bekor qilishi mumkinligi haqida ogohlantirdi.
TRCning xulosalariga ko’ra, davlat agentlari, xususan, qurolli kuchlar a’zolari, mojaro davrida jinsiy zo’ravonlikning hujjatlashtirilgan holatlarining 83 foizi uchun mas’ul bo’lgan.
O’tgan yili Peru 2002-yilgacha sodir etilgan insoniyatga qarshi jinoyatlar uchun da’vo muddati qoidasini qabul qildi va bu ichki mojarolar davrida sodir etilgan jinoyatlar bo’yicha yuzlab tergovlarni to’xtatdi.
Ushbu tashabbus ilgari armiya tomonidan tinch aholi qirg’inini o’z ichiga olgan vahshiyliklar uchun qamalgan, ammo 2023-yilda gumanitar asoslarga ko’ra qamoqdan ozod qilingan marhum prezident Alberto Fujimoriga foyda keltirgan edi. U 2024-yil sentyabr oyida vafot etdi.
Alohidada, sobiq prezident Martin Vizcarra Moquegua gubernatori lavozimida ishlagan davrda (2011-2014) 640 000 dollar pora olganligi haqidagi da’volar bilan bog’liq holda, chorshanba kuni besh oyga oldindan hibsga olish to’g’risida buyruq berildi.
Vizcarra davom etayotgan korrupsiyaga oid tergov doirasida qamoqqa olingan beshinchi sobiq prezidentdir.
«`