«`html
Rim Papa Leo XIV Buyuk Britaniyaning Chagos orollarini Mavrikiyga berish to’g’risidagi kelishuvidan «xursand» ekanligini bildirdi.
15 nafar Chagoslik qochqinlardan iborat delegatsiya bilan suhbatda Rim Papa bu harakatni ularning «jiddiy adolatsizlikni tuzatish» bo’yicha uzoq davom etgan kurashida «muhim g’alaba» deb ta’rifladi.
May oyida imzolangan shartnoma shartlariga ko’ra, Mavrikiy Buyuk Britaniyadan orollar ustidan suverenitetni qaytarib oladi. Biroq, kelishuv AQSh va Buyuk Britaniyaga Dego-Garsiyada harbiy baza faoliyatini dastlabki 99 yil davom ettirishga ruxsat beradi.
Rim Papa Mavrikiy hukumati qochqinlarning o’z vatanlariga qaytishlarini ta’minlashiga umid bildirdi. Kelishuv Buyuk Britaniya muxolifat yetakchilari, shuningdek, Buyuk Britaniyada istiqomat qiluvchi ba’zi chagosliklar tomonidan tanqidga uchradi.
Fransuz tilida so’zlagan Rim Papa Leo shunday dedi: «Sizning ona arxipelagingizga qaytishingizning yangilangan istiqboli ruhlantiruvchi belgi va xalqaro miqyosdagi kuchli ramzdir.»
U, shuningdek, barcha odamlar «o’zlarining shaxsi va huquqlarida, xususan, o’z yerlarida yashash huquqida qudratlilar tomonidan hurmat qilinishi kerak; va hech kim ularni surgunga majburlay olmaydi», deb qo’shimcha qildi.
Buyuk Britaniya orollarni 1968 yilda 3 million funt sterlingga sotib oldi, ammo Mavrikiy Britaniyadan mustaqillikka erishish sharti sifatida hududni noqonuniy ravishda voz kechishga majbur qilinganini ta’kidladi.
Keyinchalik, orollar Buyuk Britaniya-AQSh qurolli kuchlari bazasiga yo’l ochish uchun aholidan tozalandi, natijada ko’p sonli chagosliklar Mavrikiy va Seyşel orollariga ko’chirildi yoki Angliyaga, asosan G’arbiy Sasseks shtatidagi Krouliga ko’chirildi.
May oyida hukumat kelishuv doirasida Mavrikiyga 99 yil davomida har yili o’rtacha 101 million funt sterling to’lashini e’lon qildi.
Kelishuv Dego-Garsiya atrofida 24 milyalik bufer zonani yaratadi, u yerda Buyuk Britaniyaning roziligisiz qurilish taqiqlanadi.
Chet el harbiy va fuqarolik kuchlarining arxipelag ichidagi boshqa orollarga kirishiga ham cheklov qo’yiladi, Buyuk Britaniya har qanday kirishga veto qo’yish huquqini saqlab qoladi.
Shartnomaning amalga oshirilishi uning Buyuk Britaniya va Mavrikiy parlamentlari tomonidan ma’qullanishiga bog’liq.
Kelishuv e’lon qilingandan so’ng, konservatorlar buni «milliy o’ziga zarar yetkazish harakati» deb ta’rifladilar va bu Buyuk Britaniyani Mavrikiy bilan aloqalari tufayli «Xitoyga ko’proq duchor qiladi» deb ta’kidladilar.
Bosh vazir kelishuv Buyuk Britaniya milliy xavfsizligini ta’minlash uchun zarur ekanligini ta’kidladi.
«Agar biz bu kelishuvga rozi bo’lmasak, huquqiy vaziyat Xitoy yoki boshqa davlatning tashqi orollarda o’z bazalarini o’rnatishiga yoki bazamiz yaqinida qo’shma mashqlar o’tkazishiga to’sqinlik qila olmasligimizni anglatadi», dedi ser Kir Starmer.
«Hech qanday mas’uliyatli hukumat bunga yo’l qo’ymaydi.»
Mavrikiy Bosh prokurori Gavin Glover may oyida BBCga bergan intervyusida kelishuvni olqishlab, shunday dedi: «Bizning mamlakatimiz bu 60 yillik kurash nihoyat tugaganidan xursand.»
Biroq, Dego-Garsiyada tug’ilgan va qaytish huquqini izlayotgan ikki ayol may oyida kelishuvga qarshi so’nggi daqiqalarda huquqiy e’tiroz bildirishdi.
Oliy sud keyinchalik e’tirozni rad etdi.
Buyuk Britaniya Amerika Qo’shma Shtatlari bilan birgalikda boshqariladigan harbiy bazaga ega bo’lgan Dego-Garsiya ustidan nazoratni saqlab qoladi.
Konservativ lider AQSh prezidenti Donald Trampning qo’llab-quvvatlash signaliga qaramay, kelishuvga qarshi ekanligini aytdi.
Pravind Jugnauth dramatik tarzda hibsga olinganidan so’ng, pul yuvishda ayblangan, u buni rad etadi.
Navin Ramgoolam AQSh ishtirokini qabul qilish umumiy til topishga tayyorligini ko’rsatadi, deydi.
Mavrikiy bosh vaziri qayta ko’rib chiqilgan kelishuvda to’lovlar inflyatsiya bilan bog’langanini aytgan edi.
«`