Марказий Осиё, бир вақтлар Советдан кейинги чегара ёки йирик давлатлар ўртасидаги буфер зона сифатида кўриладиган бўлса, ҳозир жаҳон саҳнасига тезкорлик билан чиқиб келмоқда. Минтақа энди фақат глобал муаммоларни муҳокама қилиш жойи эмас, балки сайёрамизнинг келажагини белгиловчи қарорлар қабул қилинадиган жойга айланмоқда.
Trend хабарига кўра, 30 май куни Тожикистоннинг Душанбе шаҳрида Музликларни муҳофаза қилиш бўйича биринчи юқори даражали халқаро конференция бошланди. Конференцияда 80 дан ортиқ мамлакатдан 2500 дан ортиқ иштирокчи, жумладан Эрон, Зимбабве ва Малдив оролларининг вице-президентлари, йирик халқаро ташкилотлар раҳбарлари ва БМТ, ЮНЕСКО, ЮНИСЕФ ва жаҳон ривожланиш банклари вакиллари иштирок этди.
Конференция минтақанинг келажагига бевосита таълуқли: тезкор музликлар эриши, сув танқислигининг кучайиши ва тобора ортиб бораётган иқлим таҳдидлари. Кутилаётган якуний натижа – музликларга оид Душанбе декларацияси ва халқаро иқлим кун тартибига жиддий таъсир кўрсатиши мумкин бўлган бошқа баёнотлар имзоланишидир.
Шу билан бир вақтда Остонада “Остона-2025” форуми ўтказилмоқда, унда Руанда президенти Пол Кагаме, БМТ Бош котибининг собиқ ўринбосари Бан Ки Мун ва Шимолий Македония президенти Гордана Силяновска-Давкова каби иштирокчилар иштирок этмоқда. Форум ташқи сиёсат, иқтисодиёт ва молия, хавфсизлик, барқарор ривожланиш, энергетика ва иқлим ўзгаришларидаги муҳим глобал тенденцияларни ўрганади. Қозоғистон 30 май куни “Марказий Осиё – Италия” саммитини ҳам ўтказди.
Минтақага катта эътибор қаратилмоқда. 2025 йилнинг апрель ойида Самарқандда Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё мамлакатлари ўртасидаги биринчи саммит, шунингдек, Халқаро иқлим форуми бўлиб ўтди. Европа Кенгаши раиси Шарль Мишель ва Европа комиссияси раиси Урсула фон дер Ляйен иштирок этди. ЕИ ва минтақа стратегик шерикликни қуриш ниятини белгилаган қўшма декларация қабул қилинди.
Ушбу саммит Европанинг Марказий Осиёга бўлган қизиқиши фақатгина хушмуомалалик эмас, балки узоқ муддатли стратегиянинг бир қисми эканлигини тасдиқлади. Бу қизиқишнинг асосий қисми Транс-Каспий халқаро транспорт йўналиши (Ўрта коридор деб ҳам аталади). ЕИ уни ривожлантиришга 10 миллиард евро сармоя киритишга тайёр. Бу йўналиш Европа ва Осиё ўртасидаги муҳим артерияга айланди, логистика занжирларини қисқартирди ва Россия орқали ўтадиган йўналишларга алтернатива таклиф этди.
Шу билан бир вақтда Озарбайжон, Қозоғистон ва Ўзбекистоннинг қўшма энергетика лойиҳаси кучаймоқда. Бу ташаббус Каспий денгизи орқали яшил энергияни Европа бозорига етказишни ўз ичига олади. Бу янги даражадаги ишонч ва интеграцияни англатади, бунда Марказий Осиё фақат ресурс етказувчиси эмас, балки глобал энергетика ўтишида тўлиқ иштирокчи сифатида ҳам ишлайди.
Марказий Осиё энди узоқ минтақа эмас. Бу ерда кун тартиблари белгиланади, чегараора ташаббуслари бошланади ва Бишкек, Душанбе, Тошкент ва Остона каби пойтахтлар жаҳон мулоқотининг марказларига айланмоқда. Жаҳон Марказий Осиёни жиддий эшитишни бошлади. Энди бу овоз ишончли, асосланган ва аниқ ҳаракатлар билан таъминланиши муҳимдир.