Nima uchun tadqiqotchilar muzdek harorat, muzli shamollar va to’lqinli dengizlarga chidab, ba’zan tun bo’yi Antarktida dengiz tubidan loy qazib olish uchun mehnat qilishadi?
Shu yil boshida ayniqsa, jasur xalqaro tadqiqotchilar guruhi Janubiy okeanda saqlanayotgan asrlar davomidagi ilmiy sirlarni ochish maqsadida uzoq Antarktika yarim oroliga shunday missiya bilan yo’l oldi.
Ushbu qimmatbaho loy namunalari endi dunyo olimlari o’rtasida tahlil qilish uchun taqsimlanadi va sanoat kit ovlashning bir asri kabi inson faoliyati Antarktidaga va kengroq global muhitga qanday ta’sir qilganini aniqlashga harakat qiladi.
Ushbu tadqiqot okean va iqlim o’rtasidagi murakkab munosabatlarni aniqlashga qaratilgan kengroq global harakatning bir qismidir.
Tadqiqotchilar maxsus burg’ulash uskunalaridan foydalangan holda, katta olma o’yuvchisiga o’xshab, tadqiqot kemasiga bog’langan holda, dengiz tubiga 500 metrgacha chuqurlikda teshilgan.
Yarim orol atrofidagi turli joylardan ular dengiz tubi cho’kindilarining 40 dan ortiq uzun yadrolarini yoki naychalarini muvaffaqiyatli yig’ib olishdi.
Bu mintaqa Antarktidadagi eng biologik xilma-xil yashash joylaridan biri bo’lib, baliq ovlash, turizm va 1980-yillarda taqiqlangunga qadar sanoat kit ovlash uchun asosiy nuqta bo’lib xizmat qiladi.
Barselona universitetining yetakchi tadqiqotchisi doktor Elisenda Ballestening so’zlariga ko’ra, cho’kindi yig’ish o’tmishga oid tushunchalar va ishoralar beradi, «tarix kitobidek».
Uning ta’kidlashicha, asrlar davomida to’plangan cho’kindi qatlami ustiga qatlam «dengizda hozir nima yashayotgani, o’tmishda dengizda nima yashagani va inson ta’sirimizning dalillari»ni qayd etadi.
Ushbu qatlamlarni saqlab qolish, sanalash va ularning tarkibini tahlil qilish orqali tadqiqotchilar Antarktika dengiz hayotining tarixiy hikoyasini qayta tiklashlari mumkin.
Kema bortiga chiqqandan so’ng, yadrolar muzlatildi va Barselonadagi doktor Balleste laboratoriyasiga olib ketildi.
U yerdan ushbu Antarktida loyining puxta ajratib olingan qismlari butun dunyo bo’ylab turli ilmiy muassasalarga tarqatiladi.
Olimlar cho’kindi qatlamlarini skanerlaydi va sanaydi, ularda mavjud bo’lgan mikrobial hayotni aniqlaydi, ifloslanish darajasini o’lchaydi va loy ichida ko’milgan uglerod miqdorini aniqlaydi.
Ushbu harakat Convex Seascape Surveyning bir qismi bo’lib, okean va iqlim o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni tushunishni yaxshilash uchun hamkorlik qiladigan universitetlar va tadqiqot institutlarini o’z ichiga olgan global tashabbusdir.
Britaniyalik Antarktika tadqiqoti okeanografi Kler Allen Antarktikaning o’tmishini o’rganish bo’yicha 20 yildan ortiq tajribaga ega bo’lib, bunday yadrolarning o’ziga xos ahamiyatini ta’kidladi.
Uning ta’kidlashicha, «1950-yildan oldin – Antarktidada biron bir monitoring imkoniyati bo’lishidan oldin – cho’kindi yadrolari va muz yadrolari vaqt o’tishi bilan o’zgargan iqlimiy yoki fizik xususiyatlar haqida tushunchaga ega bo’lishimizning yagona usuli hisoblanadi.»
DNK tahlili uchun mo’ljallangan yangi yig’ilgan namunalarni barcha biologik jarayonlarni to’xtatish uchun etarlicha past haroratda saqlash kerak.
Doktor Balleste qisqacha ushbu namunalarni taqdim etdi, ular saqlanadigan sanoat hajmidagi muzlatgichdan olingan.
«Ular minus 80 darajada saqlanadi, bu ularning buzilishini to’xtatadi», dedi u.
Dengiz tubining ushbu kichik qismlari genetik materialni himoya qiladigan haroratda vaqt ichida saqlanib qolgan, atrof-muhit DNK tahlilidan o’tadi.
Ushbu ilmiy soha so’nggi yillarda tez rivojlanishni boshdan kechirdi, bu tadqiqotchilarga suv, tuproq va hatto havodan genetik ma’lumotlarni olish imkonini berdi, xuddi atrof-muhitda qoldirilgan hayotning barmoq izidek.
Saudiya Arabistonidagi King Abdulla universitetidan doktor Karlos Prekler ushbu tadqiqotning ushbu jihatiga rahbarlik qilib, Antarktidada deyarli bir asr davom etgan sanoat kit ovlashning okean va atmosferamizga ta’sirini aniqlashga intilmoqda.
Uglerod, atmosferaga karbonat angidrid sifatida chiqarilganda, sayyoramizni isituvchi adyol vazifasini o’taydi.
Natijada, dunyo ushbu emissiyalarni kamaytirishga intilayotgan ekan, uglerodning sezilarli miqdorini o’zlashtiradigan va ajratib qo’yadigan har qanday jarayonlar global isishni kamaytirishga hissa qo’shishi mumkin.
«Biz bilamizki, kitlar tanasida ko’p uglerod bor, chunki ular juda katta hayvonlardir», dedi doktor Prekler.
U va uning hamkasblari ushbu uglerodning qancha qismi dengiz tubida ko’milganligini va hayvonlarning o’limi bilan atmosferadan ajratib qo’yilganligini aniqlashga intilishmoqda.
«Biz kit DNKsini va cho’kindidagi uglerodni o’lchashimiz mumkin», dedi doktor Prekler.
«Shunday qilib, sanoat kit ovlashi [Janubiy] okeanda kitlarning ko’p qismini olib tashlashidan oldin nima bo’lganini o’lchashimiz mumkin», deya qo’shimcha qildi u.
Tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, bu shunchaki mavjud bo’lish, ulkan bo’lish va tabiiy hayotini yashash orqali kitlarning atmosferamizdan uglerodni qanchalik olib tashlashi va iqlim o’zgarishiga qarshi kurashga qanday hissa qo’shishi darajasini ta’minlaydi.
Britaniya dehqonlari assotsiatsiyasi issiq tufayli brokkoli ta’minoti «qiyin» ekanligi haqida ogohlantirmoqda.
Kit skeleti o’nlab yillar davomida Manx muzeyiga tashrif buyuruvchilarni hayratga solib kelgan, lekin u yerga qanday tushgan?
Kuz Buyuk Britaniyaga kutilganidan erta keldimi – va bu muhimmi?
Haftaning eng hayratlanarli ilmiy fotosuratlari: Perseid meteorit yomg’iri va porlab turgan suv osti mo’jizalari.
BMT boshchiligidagi so’nggi muzokaralar plastik ishlab chiqarish va qayta ishlash bo’yicha bahslar bilan yakunlandi.