Qaytish kelishuvi Kanal orqali o’tishga to’sqinlik qilishga qaratilgan. Biroq, «bitta kiradi, bitta chiqadi» sxemasining sinov tariqasida e’lon qilinishi potentsial murakkab jarayonning boshlang’ich bosqichini belgilaydi.
Rejaga ko’ra, Buyuk Britaniya Fransiyaga har bir migrantni qaytarganida, Britaniyada kuchli boshpana da’vosiga ega bo’lgan boshqa bir migrant qabul qilinadi. Ichki ishlar vazirligi sinov bosqichi davomida potentsial tebranishlarni tan olgan holda, haftalik chiqarib yuborish darajasi haqida taxmin qilishdan tiyildi.
Fransiya prezidenti Emmanuel Makron bilan qo’shma matbuot anjumanida Bosh vazir Starmer batafsil ma’lumot berishdan bosh tortdi va bu uning operativ samaradorligiga putur etkazishi mumkinligidan xavotir bildirdi.
Muayyan tafsilotlardan qat’i nazar, kelishuv huquqiy, siyosiy va logistik to’siqlarga duch kelishi mumkin va «konsepsiyaning isbotini» ko’rsatish jiddiy muammo tug’diradi.
Shunga qaramay, asosiy huquqiy printsip odatda to’g’ri. BMTning Qochqinlar konventsiyasi migrantlarga boshpana mamlakatini tanlash huquqini bermaydi, bu esa shaxslarni Britaniyadan Fransiyaga qayta ishlash uchun o’tkazish o’z-o’zidan noqonuniy emasligini ko’rsatadi.
O’tgan hukumatning Ruanda sxemasi Sharqiy Afrika davlatining xavfsizligi va Konventsiyaga rioya qilishi bilan bog’liq sud xavotirlari tufayli orqaga chekindi. Aksincha, Fransiya bunday xavotirlarni uyg’otishi dargumon.
Huquqiy muammolar jarayonning o’ziga xos xususiyatlariga, shu jumladan tanlash tizimining adolatliligiga va Fransiyaga kelganidan keyin shaxslarga nisbatan potentsial munosabatga qaratilishi kutilmoqda.
Asosiy siyosiy to’siq – Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlarni Britaniya tomonidan qaytarilgan migrantlar o’z hududlariga qayta kirmasligiga ishontirish bo’ladi. Brexitdan keyin Britaniyaga kirish imkoni bo’lmagan Yevropa Ittifoqining Eurodac boshpana ma’lumotlar bazasidagi ma’lumotlar ilgari Yevropaning boshqa joylarida boshpana so’ragan migrantlarni aniqlash uchun ishlatilishi mumkin.
Fransiyaga qaytarish bilan bog’liq huquqiy muammolarga qo’shimcha ravishda, Fransiyadagi qaysi migrantlarni Buyuk Britaniyaga yuborish kerakligini aniqlashda amaliy qiyinchiliklar tug’ilishi mumkin. Qaror qabul qilish jarayoni va mezonlari noaniq bo’lib qolmoqda.
Britaniya tarixan o’z chegaralaridan tashqarida boshpana da’volarini baholash kontseptsiyasiga qarshilik ko’rsatib kelgan va bunday muassasa Kanal orqali o’tishga intilayotgan migrantlarni jalb qilishidan xavotirda.
Biroq, Buyuk Britaniyada qochqin maqomini olish uchun kuchli da’volari bo’lgan boshpana izlovchilarni aniqlash sxemalari uchun precedent mavjud.
2002 yilda Britaniya va Fransiya Buyuk Britaniyaga borishga urinayotgan migrantlar uchun markaz bo’lgan Sangatte lagerini yopish uchun hamkorlik qildi. Ushbu kelishuv doirasida BMT Qochqinlar bo’yicha Oliy komissarligi boshpana da’volarini Britaniyada davom ettirishga ruxsat beriladigan migrantlarni aniqlash uchun Fransiyada Britaniya rasmiylari tomonidan o’tkazilgan ro’yxatga olish jarayonini nazorat qildi.
Hozirgi Angliya-Fransiya kelishuvining har bir jihati sinchkovlik bilan o’rganishni talab qiladi, bu esa kichik miqyosdagi dastlabki ishga tushirish istagini tushunarli qiladi.
Xavfli kemalarga chiqayotgan migrantlarning xavf-mukofot hisobini tushunish juda qiyin bo’lganligi sababli, yakuniy samaradorlik noaniq bo’lib qolmoqda.
Taklif etilayotgan sinov sxemasi muhim to’sqinlik vazifasini o’tash uchun zarur bo’lgan ko’lamga ega bo’lmasligi mumkin, ammo rasmiylar kelishuv Kanal orqali o’tishning oldini olishda qimmatli vosita sifatida potentsialga ega deb hisoblashadi.
Kelishuv samarali bo’lsa ham, uni Kalaisdagi migrantlarni Kanalni kesib o’tishga urinishdan to’xtatadigan darajaga ko’tarishning narxi va amaliyligi bilan bog’liq savollar tug’iladi.
Assad rejimi qulaganidan so’ng qarorlar yetti oydan ko’proq vaqt oldin to’xtatildi.
Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, deyarli barcha yoshlar bu jarayon bilan kurashgan va ba’zilari uni travmatik deb topgan.
Dover sobiq soqchilari, chegara xavfsizligi bo’yicha sobiq boshliq va bojxona boshlig’i birinchi qo’nishlarni eslashadi.
Bosh vazirning aytishicha, Fransiya bilan «bitta kiradi, bitta chiqadi» kelishuvi Kanal orqali Buyuk Britaniyaga borishga urinish «befoyda» ekanligini isbotlaydi.
«Biz Buyuk Britaniyaga o’tish uchun qayta-qayta harakat qilamiz», – dedi bir migrant BBCga