«`html
MI5 Bosh direktori Ser Ken McCallumning ta’kidlashicha, Xitoy davlatining agentlari Buyuk Britaniyaga «har kuni milliy xavfsizlik tahdidi»ni tug’dirmoqda.
Yaqinda so’zlagan nutqida Ser Ken MI5 milliy xavfsizlikka xavf tug’diradi, deb hisoblangan Xitoy faoliyatini to’xtatish uchun o’tgan hafta operativ tarzda aralashganini ma’lum qildi.
Buyuk Britaniyada Xitoy nomidan josuslikda ayblangan ishning buzilishi bilan bog’liq bahslarga to’xtalib, Ser Ken MI5 ayblangan faoliyatni to’xtatganini va jinoiy javobgarlikka tortish muvaffaqiyatsiz bo’lganda, hafsalasi pir bo’lishini bildirdi.
Hukumat va Qirollik prokuratura xizmati (CPS) buzilgan ishni boshqarish bo’yicha tanqidga uchramoqda.
CPS o’tgan oy Xitoyning milliy xavfsizlikka tahdidini ko’rsatadigan dalillar yetarli emasligini aytib, ishni bekor qildi.
Biroq, Milliy xavfsizlik bo’yicha maslahatchi o’rinbosari Metyu Kollinzning chorshanba kuni kechqurun e’lon qilingan guvohlik bayonotlarida Xitoy Buyuk Britaniyaga qarshi josuslik bilan faol shug’ullanayotgani ta’kidlangan bo’lib, bu hukumat va CPSning jinoiy javobgarlikka tortmaslik sabablari haqida savollar tug’dirmoqda.
Hujjatlarda Kollinz Xitoyni Buyuk Britaniyaga qarshi «keng ko’lamli josuslik»ni amalga oshirayotganlikda aybladi va uni «mamlakatning iqtisodiy xavfsizligiga eng katta davlat asosidagi tahdid» deb ta’rifladi.
Ser Ken janob Kollinzni «yuqori halollikka ega va katta mahoratga ega professional» deb ta’rifladi.
O’z nutqida Ser Ken «Xitoy davlatining aktyorlari» Buyuk Britaniya milliy xavfsizligiga tahdid solayotganini tan oldi, lekin Buyuk Britaniyaning Xitoy bilan munosabatlaridagi «umumiy muvozanat» «hukumatning ishi» ekanligini ta’kidladi.
«Xitoyga kelsak, Buyuk Britaniya o’zini tahdidlardan qat’iy himoya qilishi va millatimizga xizmat qiladigan imkoniyatlardan foydalanishi kerak», dedi u.
Konservativ partiya hukumatni Xitoy bilan iqtisodiy aloqalarni xavf ostiga qo’ymaslik uchun josuslik ishining buzilishiga yo’l qo’yganlikda aybladi.
Downing Street, bosh vazirning ishning buzilishi haqida xabar berilgandan so’ng aralashuvi «befoyda» bo’lishini ta’kidladi va bu CPS mustaqil ravishda hal qilishi kerak bo’lgan «jinoiy masala» ekanligini ta’kidladi.
Bosh vazirga yo’llagan maktubida Konservativ lider Kemi Badenoch voqealar «sizning hukumatingiz Buyuk Britaniya milliy xavfsizligiga putur yetkazdi, chunki siz Xitoyni tinchlantirishdan boshqa hech narsa qila olmaydigan darajada zaifsiz», degan kuchli taassurot qoldirganini ta’kidladi.
O’z javobida Ser Keir Starmer prokuraturaning ishi 2021-2023 yillar oralig’ida, ayblangan jinoyatlar sodir etilgan paytda o’sha paytdagi Konservativ hukumatning Xitoyga nisbatan siyosatiga asoslanganligini ta’kidladi.
«Boshqacha qilib aytganda, prokuraturaning ishi o’sha paytdagi Konservativ hukumatning pozitsiyasi Buyuk Britaniya Xitoyning dushmani ekanligini ko’rsatishni talab qildi», dedi u va bu holat bo’lgan deb taxmin qilish «aniq noto’g’ri» edi.
CPS direktori Stiven Parkinson ham tanqidga uchramoqda, deputatlar ishni hakamlar hay’ati oldiga taqdim etish uchun yetarli dalillar borligini ta’kidlamoqda.
U chorshanba kuni katta deputatlarga dalillar hukmni ta’minlash uchun zarur bo’lganidan «5%» kam ekanligini aytgan.
Konservatorlar CPSdan hukumatdan qanday qo’shimcha dalillar so’raganini rasman so’rashdi.
Bundan tashqari, to’rtta parlament qo’mitalarining raislari birgalikda janob Parkinsondan «ayblovlarni bekor qilish uchun to’liqroq izoh» berishni so’rashdi.
Leyboristlar partiyasidan deputat Emili Thornberry, Tashqi ishlar qo’mitasi raisi BBCning World at One ko’rsatuvida shunday dedi: «Menimcha, hakamlar hay’ati Xitoy tahdid ekanligini hal qilishda hech qanday muammoga duch kelmagan bo’lardi.»
«Men ularning [CPS] bu borada nega bunchalik qo’rqoqlik qilganini tushunmayapman.»
Boshqa imzo chekuvchi, Leyboristlar partiyasidan deputat Mett Western Milliy xavfsizlik strategiyasi bo’yicha qo’shma qo’mita ish bo’yicha rasmiy surishtiruv boshlayotganini e’lon qildi.
Birinchi guvohlik bayonotida, 2023 yil dekabr oyida taqdim etilgan, janob Kollinz sobiq parlament tadqiqotchisi Kristofer Kesh, 30 yosh va akademik Kristofer Berri, 33 yoshga qarshi ishni bayon qiladi.
Bu ikki kishi Xitoy Kommunistik partiyasining yetakchisi, Rais Si Tszinpin raisligidagi Markaziy Milliy Xavfsizlik Komissiyasi direktorining o’rinbosari bilan hamkorlik qilganlikda ayblanmoqda.
Bir xabarda janob Kesh janob Berriga shunday degan: «Siz hozir josuslik hududidasiz.»
Ikkala erkak ham hech qanday qonunbuzarlikni rad etadi.
Ikkinchi guvohlik bayonotida, Leyboristlar hokimiyat tepasiga kelganidan keyin, 2025 yil fevral oyida janob Kollinz tomonidan yozilgan, Xitoyning josusligi «Buyuk Britaniyaning iqtisodiy farovonligi va barqarorligiga» tahdid solayotgani aytilgan.
Uchinchi guvohlik bayonoti joriy yilning avgust oyida chop etilgan bo’lib, unda Buyuk Britaniyaning Xitoy tomonidan yuzaga kelgan muammoga bo’lgan nuqtai nazari qayta ta’kidlangan.
Biroq, Leyboristlar davrida taqdim etilgan ikkita bayonot hukumatning «Xitoy bilan ijobiy iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish» majburiyatini aniqlashtirdi.
Xitoy Tashqi ishlar vazirligi vakili Lin Jian shunday dedi: «Xitoyning pozitsiyasi juda aniq: biz Xitoy josuslik hikoyalarini tarqatishga va Xitoyni yomonlashga qat’iy qarshimiz.»
Jamoatlar palatasida bo’lib o’tgan munozaralar chog’ida sobiq Xavfsizlik vaziri Tom Tugendhat, janob Kesh parlament tadqiqotchisi bo’lgan, hukumatni prokuraturaning muvaffaqiyatini ta’minlashdan ko’ra protsessual to’g’rilikka ustunlik berganlikda aybladi.
«Siz kimning tomonisiz?» deb so’radi u hukumatdan.
Chorshanba oqshomida e’lon qilingan bayonotda janob Kesh o’zini «imkonsiz vaziyatda» qoldirilganini ta’kidladi, chunki u «o’z aybsizligini ko’rsatish uchun ochiq sud jarayoniga ega emas edi.»
U shunday qo’shimcha qildi: «E’lon qilingan bayonotlar sud jarayonida beriladigan kontekstdan butunlay mahrum.»
Alohida bayonotda janob Berri shunday dedi: «Men ayblovni tan olmadim va oqlandim.»
«Mening hisobotlarim Buyuk Britaniya bilan savdo aloqalarini rivojlantirishni istagan mijozlari bor deb hisoblagan Xitoy kompaniyasiga taqdim etildi.»
«Bu hisobotlarda maxfiy ma’lumotlar yo’q edi… va erkin ommaga taqdim etilgan ma’lumotlarga, shuningdek, ko’pchiligi noto’g’ri bo’lib chiqqan siyosiy taxminlarga asoslangan edi.»
«Men buni qilib, Xitoy razvedka xizmatlariga ma’lumot berdim, deb hisoblamayman.»
Uchinchi guvohlik bayonotida «biz imkoni boricha hamkorlik qilamiz, zarur bo’lganda raqobatlashamiz va zarur bo’lganda e’tiroz bildiramiz» degan ibora mavjud.
Konservativ deputat Alisiya Kerns, u ham ilgari janob Keshni parlament tadqiqotchisi sifatida ishga yollagan, bu ibora Leyboristlar manifestosidan «to’g’ridan-to’g’ri olingan»ligini ta’kidladi.
«Siyosiy aralashuv bo’lmaganiga ishonish juda qiyin», deya qo’shimcha qildi u.
«Mening fikrimcha, Qirollik prokuratura xizmati bu ishni davom ettirishi kerak edi.»
«Sud amaliyoti shuni ko’rsatadiki, Xitoy bizning mamlakatimizga tahdid soladimi yoki yo’qmi, degan savolni hal qilish hakamlar hay’atiga bog’liq.»
BBC News ma’lumotlariga ko’ra, janob Kollinz 2025 yil avgust oyida uchinchi guvohlik bayonotini taqdim etganida, prokuratura davom etishi uchun yetarli dalillar taqdim etganiga ishonch hosil qilgan.
Hukumatdagi manba uning «Buyuk Britaniyaga Xitoy josuslik tahdidi kuchayib borayotgani» haqidagi izohlarini, nega u CPSning jinoiy javobgarlikka tortish chegarasini qondirish uchun yetarli gapirganiga ishonganligining misoli sifatida ko’rsatdi.
Shuningdek, ma’lumki, CPS Xitoy tomonidan yuzaga kelgan tahdidni aniqlashtirish uchun birinchi guvohlik bayonotidan keyin janob Kollinz bilan bog’langan, ammo ular rasmiyning CPSning chegarasiga javob berishi uchun keyingi bayonotlarda nimalarni aytishi kerakligi aniq emas edi.
Bosh prokuror dastlab ayblovlar qo’yilgan paytda yetarli dalillar bo’lganini, ammo joriy yil boshida boshqa josuslik ishi bo’yicha yaratilgan precedent Xitoyni ayblangan jinoyatlar sodir etilgan paytda «milliy xavfsizlikka tahdid» deb belgilashni talab qilganini aytdi.
Liberal-demokratlar tashqi ishlar bo’yicha vakili Kalum Millerning aytishicha, guvohlik bayonotlari «yana javobsiz savollarni» keltirib chiqargan va «biz bu butun falokatning mohiyatiga yetish uchun qonuniy ommaviy tergovga muhtojmiz.»
Vestminster va undan tashqaridagi ichki ishlardan xabardor bo’lish uchun Bizning Siyosat Essential yangiliklar byulletenimizga obuna bo’ling.
«`