«`html
Adliya vazirining bayonotiga ko’ra, Angliya va Uelsda ehtimoliy jazosi uch yildan kam bo’lgan jinoyatlar uchun hakamlar hay’ati sudlari bekor qilinadi.
Adliya tizimidagi ushbu o’zgarishlar hukumatning sud tizimidagi misli ko’rilmagan kechikishlarni bartaraf etish strategiyasining bir qismi sifatida «tezkor sudlar»ni tashkil etishni o’z ichiga oladi.
Qotillik, talonchilik va zo’rlash kabi jiddiy jinoyatlar bo’yicha qarorlarni hakamlar hay’ati qabul qilishda davom etsa-da, allaqachon jinoyat ishlari bo’yicha ko’pchilikni ko’rib chiqayotgan ko’ngilli jamiyat magistratlari o’z mas’uliyatlari kengayganini ko’radi.
Devid Lammi islohotlarni «dadil», ammo «zarur» deb ta’rifladi, konservativ partiya esa rejalarni «hakamlar hay’ati sudlarining tugashining boshlanishi» sifatida tanqid qildi.
Lord kansler nafaqaga chiqqan Apellyatsiya sudi sudyasi Ser Brayan Levesonga sudlardagi ishlar to’plamini kamaytirish bo’yicha yechimlarni taklif qilishni buyurdi, bu jarayon 2024-yil dekabr oyida boshlangan edi.
Ushbu takliflar hakamlarsiz sudlarni o’rganish va sud tashqarisidagi kelishuvlardan, masalan, ogohlantirishlardan ko’proq foydalanishni o’z ichiga olgan.
Iyul oyida Ser Brayan «tizimning to’liq qulash xavfini kamaytirish» uchun «tub» islohotlar zarurligini ta’kidladi.
Rejaning oldingi versiyasi o’tgan hafta BBCga sizdirilgan edi va The Times nashrlari ham Ser Brayanning tavsiyalariga asoslangan bo’lib, besh yilgacha qamoq jazosiga hukm qilinadigan ko’pgina jinoyatlar uchun hakamlar hay’ati sudlarini tugatishni taklif qilgan edi.
Ammo seshanba kuni Commonsda e’lon qilingan bayonotda Devid Lammi taklif qilinayotgan islohotlarning eng radikal jihatlarini qisqartirdi.
Lammining ta’kidlashicha, yangi tizim hakamlar hay’ati sudlariga nisbatan ishlov berishni taxminan 20 foizga tezlashtiradi.
U o’zgarishlarni oqlash uchun hozirgi prognozlar shuni ko’rsatadiki, Crown sudining ishlari 2028 yilga kelib 100 000 ga yetadi, bu esa hozirgi 78 000 ga yaqin ishdan ko’pdir.
Ushbu ishlar to’plami shuni anglatadiki, bugungi kunda jinoyatda ayblangan gumonlanuvchi 2030 yilgacha sudga tortilmasligi mumkin.
Xabarlarga ko’ra, zo’rlash qurbonlaridan har o’nta nafardan oltitasi ushbu uzoq kechikishlar tufayli ta’qib qilishdan voz kechmoqda.
Bundan tashqari, sudlanuvchining hakamlar hay’ati sudiga bo’lgan huquqi ularning «tizimni o’ynashiga» yo’l qo’ymaslik uchun cheklanadi, dedi Lammi.
Islohotlar sudlanuvchilarga, agar ishni magistratlar yoki Crown sudining faqat sudyadan iborat yangi shakli ko’rib chiqishi mumkin bo’lsa, hakamlar hay’ati sudini so’rash huquqini bekor qiladi.
Firibgarlik va murakkab moliyaviy jinoyatlarda ayblangan sudlanuvchilar ham endi hakamlar hay’ati sudiga murojaat qila olmaydi – bu tavsiya avvalroq nafaqaga chiqqan yuqori martabali sudyalar tomonidan hukumatga taqdim etilgan edi.
Adliya vazirligi (MoJ) zo’rlash, qotillik, og’irlashtirilgan o’g’irlik, shantaj, odam savdosi, og’ir tan jarohatlari va eng jiddiy giyohvandlik jinoyatlari kabi eng jiddiy jinoyatlar uchun hakamlar hay’ati kafolatlanishiga ishontirdi.
Angliya va Uelsda har yili taxminan 1,3 million ta’qib qilish holatlari sodir bo’ladi, ularning 10 foizi Crown sudida ko’rib chiqiladi. Ulardan taxminan 30 foizida sud jarayonlari o’tkaziladi.
Demak, islohotlar shuni ko’rsatadiki, ishlarning 20 foizdan ortig’i hali ham hakamlar hay’ati tomonidan hal qilinadi.
Hakamlar hay’ati tomonidan sudlashni cheklashni tanqid qiluvchilar, shu jumladan advokatlarning katta qismi bunday o’zgarishlar ishlarning to’planishiga ta’sir qilmaydi, chunki asosiy sabab MoJga yetarli mablag’ ajratilmaganligidir, deb ta’kidlaydilar.
Dalillar shuni ko’rsatadiki, etnik ozchiliklar magistratlarga nisbatan hakamlar hay’atidan adolatliroq eshitishadi.
Lammi avvalroq hakamlar hay’ati sudlarini qisqartirish haqida o’z e’tirozlarini bildirgan edi, ammo BBCga «faktlar o’zgarganini» va hukumat ishlarning to’planishini kamaytirish uchun islohotlar kiritishi kerakligini aytdi.
Soyadagi Adliya vaziri Robert Jenrik Lammini «bir vaqtlar olqishlagan institutni bekor qilishda» aybladi.
Commonsda u Adliya vaziri o’z partiyasining manifestida hatto tilga ham olmasdan asrlar davomida hakamlar hay’ati sudlarini yo’q qilish uchun qanday vakolatga ega, degan savolni o’rtaga tashladi.
Bunga javoban Lammi o’zgarish zarurligini avvalgi hukumatning sud majlislarini qisqartirishi bilan izohladi va magistratlar allaqachon Buyuk Britaniya sudlarining katta qismini ko’rib chiqishini ta’kidladi.
Islohotlar magistratlarga maksimal jazo muddati 18 oygacha bo’lgan ishlarni ko’rib chiqish huquqini beradi. Ularga jinoyatchilarni ikki yilgacha qamashga imkon beradigan zaxira quvvati yaratiladi.
Hozirgi vaqtda magistratlar 12 oygacha qamoq jazosini yoki cheksiz jarimani belgilashi mumkin.
Ushbu o’zgarishlarni amalga oshirish uchun qonunchilik chorasi talab qilinadi.
Liberal Demokratlar hakamlar hay’ati sudlarini «fundamental huquq» ekanligini tasdiqladi va «sud majlislarini ko’paytiradigan, kam foydalaniladigan sud zallaridan yaxshiroq foydalanadigan, sudlanuvchilarni qamoqxonalarda qoldiradigan buzilgan shaxsiy shartnomalarni tuzatadigan va qayta jinoyat sodir etishni kamaytirish uchun reabilitatsiyaga sarmoya kiritadigan» strategiyani yoqladi.
Stokoe Partnership xodimi, Crown sudida mijozlarni himoya qiladigan advokat Ebigeil Ashford, islohotlar adliya tizimiga bo’lgan ishonchni yo’qotishi mumkinligi haqida ogohlantirdi.
«Faqat sudyadan iborat sudlar mavjud tengsizliklarni chuqurlashtirishi va o’zlarini chetda his qiladigan jamoalar orasida ishonchni yo’qotishi mumkin», dedi u.
«Murakkab yoki sezgir hollarda, jamiyatni ishonchlilik va adolatlilikni baholashdan olib tashlash qarorlarni bitta sudyaning qo’lida jamlash orqali qoplanmaydigan tarzda ishonchni yo’qotadi.»
Angliya va Uelsdagi ixtisoslashgan jinoiy advokatlarni himoya qiladigan Jinoyat Advokatlari Uyushmasi o’zgarishlarni tanqid qilib, ularni «tubdan sog’lom bo’lgan va avlodlar davomida mavjud bo’lgan tizimga urilgan vayronkor to’p» deb ta’rifladi.
«Hakamlar hay’ati ishlaydi – ular o’z ishlarini a’lo darajada va xolis holda bajaradilar», deyiladi Uyushma bayonotida.
«Ishlarning to’planishiga hakamlar hay’ati sabab bo’lmagan.»
Rais Riel Karmi-Jons KC shuningdek, «Devid Lammining izohlarida batafsil ma’lumotlarning yetishmasligi» haqida xavotir bildirdi.
Magistratlar uyushmasi bosh direktori Tom Franklin magistratlar uchun vakolatlarning oshishini «ishonchning katta belgisi» sifatida tan oldi, lekin sudlar uchun ko’proq resurslar zarurligini ta’kidladi, jumladan, yetarli darajada malakali va yaxshi to’langan yuridik maslahatchilar, shuningdek, yemirilayotgan infratuzilmani ta’mirlash.
U, shuningdek, Ser Brayan tomonidan taklif qilinganidek, yangi tezkor sudlar hukmni o’qishda sudyaning yonida o’tirgan ikkita magistratni o’z ichiga olishini yoqladi va «oddiy odamlar» ham hukm chiqarishda, ham jazolashda ishtirok etishini ta’minladi.
Ser Brayan sud samaradorligini oshirish choralariga qaratilgan ikkinchi hisobotni e’lon qilishi kutilmoqda, lekin «ular umumiy vaziyatni o’zgartirish uchun yetarli bo’lmasligini» aytdi.
Epril Jeffers o’smirlik davrida tashlab ketilganini his qilganidan so’ng, mahbuslarning bolalari uchun ko’proq yordam berishga chaqirdi.
Sud ishlarining ko’pligini qisqartirish bo’yicha yangi takliflarga ko’ra, faqat qotillik, zo’rlash yoki odam o’ldirish holatlari hakamlar hay’ati tomonidan hal qilinadi.
Yangi tahlillar natijalariga ko’ra, firibgarlik to’g’risidagi xabarlarning faqat bir qismi ta’qib qilish bilan yakunlanadi.
London qurbonlari bo’yicha komissar Kler Vaksman, sudda guvohlik berish jarohat etkazishi mumkinligini aytdi.
Lorreyn Bivers Blekpul shahrida o’smirning o’ldirilishini misol qilib keltirdi, uning singlisi jazo choralari kuchaytirilishini xohlaydi.
«`