«`html
Ichki ishlar vaziri Shabana Mahmud Buyuk Britaniyaning boshpana tizimiga taklif etilayotgan oʻzgartirishlarni himoya qildi va parlament oldida hozirgi tizim «nazoratdan chiqqan va adolatsiz» ekanligini ta’kidladi.
Jamoatlar palatasiga murojaat qilib, Mahmud shunday dedi: «Agar biz bu inqirozga qarshi chora ko’rmasak, biz ko’proq odamlarni g’azabdan boshlanib nafrat bilan tugaydigan yo’lga tortamiz.»
Taklif etilayotgan o’zgarishlar vaqtinchalik qochqin maqomiga o’tish, boshpana izlovchilarga kafolatlangan uy-joy yordamini tugatish va Buyuk Britaniyaga yangi, cheklangan «xavfsiz va qonuniy yo’llar»ni o’rnatishni o’z ichiga oladi.
Leyboristlar partiyasining ba’zi deputatlari tashvish bildirishgan bo’lsa-da, Nadia Uittom rejalarni «distopik» va «sharmanda» deb ta’rifladi, konservatorlar esa choralarni ehtiyotkorlik bilan qo’llab-quvvatladilar.
Konservativlar yetakchisi Kemi Badenok takliflarni «ijtibiy kichik qadamlar» deb baholadi. Biroq, u Buyuk Britaniya Inson huquqlari bo’yicha Yevropa konvensiyasidan chiqib ketmasa, Mahmudning harakatlari «muvaffaqiyatsizlikka mahkum» bo’lishidan ogohlantirdi.
Badenok ichki ishlar vazirini konservatorlar bilan hamkorlik qilishga chaqirdi va agar leyboristlarning oddiy a’zolari o’zgarishlarga qarshi chiqsa, ularning ovozlari «qo’l kelishi» mumkinligini aytdi.
O’tgan yili hukumat o’z saflaridan bildirilgan e’tirozlardan so’ng muayyan siyosatlarni, jumladan, farovonlikni qisqartirish va qishki yoqilg’i to’lovlariga tuzatishlarni bekor qilishga majbur bo’ldi.
Taxminan 20 nafar leyboristlar partiyasi deputatlari allaqachon takliflarni tanqid qilishgan. Nottingem Sharqni taqdim etuvchi Uittom hukumatni «tasavvurga sig’mas travmani boshdan kechirgan odamlarning huquq va himoyasini yo’q qilishda» aybladi.
Folkestone va Xit deputati va immigratsiya bo’yicha huquqshunos Toni Von qochqin maqomini vaqtinchalik qilish «doimiy limbo va begonalashuv holatini» yaratishini ta’kidladi.
Richard Burgon bu choralarni «axloqiy jihatdan noto’g’ri» ekanligini va «leyborist saylovchilarni chetlashtirishini» ta’kidladi.
«Nega endi bir necha oydan keyin emas, balki hozir buni tan olmaslik kerak va ortga qaytish kerak», – deya savol berdi Lids Sharq deputati.
Boshqa leyboristlar partiyasi deputatlari Mahmudni qo’llab-quvvatladilar. Kris Myurrey BBC Radio 5 Livega tizim adolatli bo’lishi kerakligini aytdi, «aks holda u qulaydi va buning sodir bo’lishiga yo’l qo’yishda hech qanday taraqqiyot yo’q.»
Blekli va Midlton Saut deputati Grem Stringer ichki ishlar vaziri «to’g’ri yo’ldan borayotganini» aytdi.
U leyboristlar partiyasi deputatlari bilan «kelishuvga» erishishini aytdi, ammo qo’shimcha qildi: «Agar biz Inson huquqlari bo’yicha Yevropa konvensiyasidan chiqmasak, hammasi behuda bo’lishi mumkin.»
Joriy yilda Buyuk Britaniyada 111 800 kishi boshpana so’ragan – 39% kichik qayiqlar orqali, 37% esa boshpana talab qilishdan oldin qonuniy kanallar orqali kirgan.
Hukumat o’z rejalarida Buyuk Britaniyaga kirayotgan odamlar sonini kamaytirish va qolish uchun qonuniy asosga ega bo’lmaganlarni olib tashlashni ko’paytirishga qaratilganligini ta’kidlaydi.
Ichki ishlar vazirligi nashr etdi 30 sahifalik hujjatda o’zgarishlar tafsilotlari, keyinchalik Mahmud tomonidan Jamoatlar palatasiga taqdim etildi.
Takliflarga ko’ra, qochqin maqomini olgan shaxslarga faqat vaqtinchalik mamlakatda qolishga ruxsat beriladi, ularning maqomi har 30 oyda qayta ko’rib chiqiladi – hozirgi ko’rib chiqish davrining yarmi.
Shaxslar o’z mamlakatiga xavfsiz deb hisoblangan taqdirda qaytarilishi mumkin.
Qochqinlar doimiy yashash uchun ariza berish huquqiga ega bo’lishidan oldin Buyuk Britaniyada yashash muddati to’rt barobar oshiriladi, besh yildan 20 yilgacha.
Farzandlari bor boshpana rad etilgan oilalarga ketish uchun rag’batlantirish taklif etiladi, ammo ular ixtiyoriy ravishda ketishdan bosh tortsalar, majburiy ravishda olib tashlanishi mumkin.
Daromadi yoki aktivlari bo’lgan boshpana izlovchilardan Buyuk Britaniyada bo’lish xarajatlariga hissa qo’shish talab qilinadi.
Mahmud deputatlarga bu «o’z oilasidan oyiga 800 funt sterling oladigan va Audi avtomobiliga ega bo’lgan boshpana izlovchi soliq to’lovchilar hisobidan bepul uy-joy oladigan va sudlar bu borada hech narsa qila olmasligimiz haqida hukm chiqargan bema’nilikni tugatishi» haqida ma’lum qildi.
Ichki ishlar vazirligi manbalari boshpana izlovchilarning turar joy xarajatlarini qoplash uchun to’y uzuklari kabi sentimental narsalari musodara qilinishi mumkinligi haqidagi taxminlarni rad etdi.
Boshpana olishdan bosh tortganlarni olib tashlashni osonlashtirish uchun hukumat Inson huquqlari bo’yicha Yevropa konvensiyasi va Zamonaviy qullik to’g’risidagi qonunning qo’llanilishini o’zgartirmoqchi.
Mahmud, shuningdek, uchta Afrika davlati – Angola, Kongo Demokratik Respublikasi va Namibiyadan bo’lgan shaxslarga vizalar berishni to’xtatib turish bilan tahdid qildi, agar bu hukumatlar deportatsiya bo’yicha hamkorlikni yaxshilamasalar.
Cheklangan xavfsiz va qonuniy yo’llar bo’yicha o’z rejalarini bayon qilar ekan, Mahmud ko’ngilli va jamoat tashkilotlariga yangi kelganlarni qabul qilish va qo’llab-quvvatlashda «katta ishtirok» berilishini aytdi.
Liberal Demokratik ichki ishlar bo’yicha vakili Maks Uilkinson yangi xavfsiz va qonuniy yo’llarning joriy etilishini olqishladi, ammo ichki ishlar vazirini «o’rtamiyona bo’lmagan tildan foydalanish orqali bo’linishni kuchaytirishda» aybladi.
Buyuk Britaniyani isloh qilish partiyasi rahbari Nayjel Faraj Mahmudning «kuchli tilini» maqtadi va u o’z partiyasiga qo’shilish uchun tinglovdan o’tayotganini aytdi.
Biroq, u rejalarning leyboristlarning oddiy a’zolari yoki Inson huquqlari bo’yicha Yevropa sudi tomonidan bildirilgan e’tirozlarga bardosh bera olishiga «jiddiy shubha» bildirdi.
Qochqinlar bo’yicha kengash xayriya tashkilotidan Enver Solomon tizimni qat’iyroq qilganda, «o’z hayoti uchun qochayotgan» odamlarni to’xtatib bo’lmaydi, deb ta’kidladi.
Uning so’zlariga ko’ra, odamlar boshpana qoidalariga ko’ra emas, balki ingliz tilida gaplashgani yoki mamlakatda oilaviy aloqalari yoki jamoat aloqalari bo’lgani uchun Buyuk Britaniyaga kelishgan.
«Bizda bu jamoalar bizning tarixiy aloqalarimiz va o’tmishdagi katta mustamlaka davlat sifatidagi tariximiz tufayli mavjud», – deya qo’shimcha qildi u.
Bosh vazir Shabana Mahmudni Ichki ishlar vazirligini boshqarishga aynan radikal bo’lishi uchun yubordi.
Ichki ishlar vaziri asosiy siyosiy islohotlarni e’lon qilishi kutilmoqda, jumladan, boshpana berilgan odamlar doimiy ravishda joylashish uchun ariza berishdan oldin 20 yil kutishadi.
Hukumat qilish kerak bo’lgan muhim narsalarni ularning o’zlari tomonidan yaratilgan xatolar soyada qoldiradi, deb yozadi Laura Kuenssberg.
Shabana Mahmud Buyuk Britaniyaning boshpana va immigratsiya tizimida katta o’zgarishlar bilan qochqinlar uchun doimiy muhofaza qilish davri tugaganini aytishi kutilmoqda.
Vazirlar Britaniyaga tortilish omillarini kamaytirish uchun boshpana tizimiga islohotlarni e’lon qiladi, deb xabar beradi «Times».
«`