Seshanba kuni Rossiya prezidenti Vladimir Putin Kreml saroyida AQSh muzokarachilari bilan Ukrainadagi mojarolarni hal etishga qaratilgan taxminan besh soatlik muzokaralar o’tkazdi.
Putinning yordamchisi Yuriy Ushakov AQSh elchisi Stiv Vitkoff va sobiq prezident Donald Trampning kuyovi Jared Kushner bilan bo’lib o’tgan yopiq muzokaralarni «konstruktiv» deb baholadi, shuningdek, «kelajakda qilinadigan ishlar ko’p» ekanligini ta’kidladi.
O’sha kuni Putin AQSh-Rossiya tinchlik shartnomasi bo’yicha Yevropa talablarini rad etib, «agar Yevropa biz bilan urushmoqchi bo’lsa, biz bunga tayyormiz», dedi.
AQSh delegatsiyasining Moskvaga tashrifi bir necha hafta oldin Kiyev vakillari bilan o’tkazilgan shunga o’xshash maslahatlashuvlardan so’ng amalga oshirildi. Ukraina prezidenti Zelenskiy uchrashuvdan so’ng AQSh jamoasidan brifing kutayotganini aytdi.
Zelenskiy urushni tugatish imkoniyati «hozir har qachongidan ham ko’proq» ekanligini bildirdi, ammo takliflarning ba’zi jihatlari yanada takomillashtirishni talab qilishini tan oldi.
«Hamma narsa bugungi muhokamalarga bog’liq», – dedi Zelenskiy Irlandiyaga rasmiy tashrif bilan borgan Dublin shahrida bo’lib o’tgan matbuot anjumanida.
Noyabr oyida 28 banddan iborat tinchlik rejasi tarqatilganidan beri – bu ko’pchilik tomonidan Moskvani qo’llab-quvvatlash sifatida qabul qilingan – Kiyev vakillari AQSh muzokarachilari, jumladan Vitkoff, Kushner va Davlat kotibi Marko Rubio bilan ikki marta uchrashdi.
Ushbu taklif Ukrainada va butun Yevropada kuchli reaksiyalarni uyg’otdi, chunki u deyarli to’rt yil oldin Ukrainaga bostirib kirishni boshlagan Moskvaning talablariga moyil bo’lib ko’rindi.
Dam olish kunlari Ukraina bilan bo’lib o’tgan muzokaralardan so’ng, Oq uy takliflar «juda takomillashtirilgan»ligini bildirdi, garchi yangilangan rejalar tafsilotlari oshkor etilmagan bo’lsa ham.
Moskva va Kiyev o’rtasida, xususan, Rossiya tomonidan qisman nazorat qilinadigan hududlar ustidan Ukraina suvereniteti va xavfsizlik kafolatlarini ta’minlash bo’yicha jiddiy kelishmovchiliklar mavjud.
Zelenskiy seshanba kuni «oddiy yechimlar yo’q»ligini aytdi va Ukraina tinchlik muzokaralarida ishtirok etish va NATOga a’zo bo’lish kabi aniq xavfsizlik kafolatlarini ta’minlashni talab qilishini takrorladi – bu istiqbolga Rossiya uzoq vaqtdan beri qarshi bo’lib kelgan va avvalroq Tramp tomonidan rad etilgan edi.
«Biz urushni shunday to’xtatishimiz kerakki, Rossiya bir yildan keyin qaytib kelmasin», – deya qo’shimcha qildi Zelenskiy.
Putinning talablari bo’yicha pozitsiyasi o’tgan hafta oxirigacha qat’iy bo’lib tuyuldi, Zelenskiy esa doimiy ravishda Ukraina sharqiy viloyatlari ustidan nazoratni bermasligini aytdi.
Seshanba kuni bo’lib o’tgan muzokaralar bilan bir vaqtda Tramp Vashingtondagi o’z kabinetiga mojaroni hal qilish qiyin bo’lganini aytdi.
«Bizning odamlarimiz hozirda Rossiyada, agar biz buni hal qila olsak, ko’rish uchun», dedi u. «Qanday tartibsizlik.»
Kiyevning Yevropa ittifoqchilari 28 banddan iborat rejaga o’z hujjatlari bilan javob berishdi, unda Vashingtonning Donetsk va Luhanskni de-fakto Rossiya hududlari sifatida tan olish kabi eng bahsli elementlarning bir nechtasi chiqarib tashlangan.
Seshanba kungi uchrashuvdan oldin Putin jurnalistlarga Yevropaning talablari «qabul qilib bo’lmaydi»ligini aytdi va ularni tinchlik sa’y-harakatlariga to’sqinlik qilishga urinishda aybladi.
Zelenskiy dushanba kuni Fransiya prezidenti Emmanuel Makron bilan uchrashdi, uchrashuvda Yevropa yetakchilarining bir nechtasi virtual tarzda ishtirok etdi.
Makron «gapirishga arziydigan yakuniy reja yo’q»ligini va har qanday yechim faqat Ukraina va Yevropaning hissasi bilan amalga oshirilishi mumkinligini aytdi.
Ayni paytda, seshanba kuni front chizig’ida janglar davom etdi. Ukraina armiyasi Rossiya qo’shinlari asosiy sharqiy Pokrovsk shahrida davom etayotganligini xabar qildi, bu Moskva uni egallab olganligi haqidagi da’voga zid.
Rossiya Mudofaa vazirligi Telegramda o’z qo’shinlari strategik ahamiyatga ega shaharda bayroq ko’tarayotganini ko’rsatuvchi videoni e’lon qildi, ular bir yildan ortiq vaqt davomida egallashga harakat qilishdi.
Ukraina sharqiy harbiy qo’mondonligi Rossiya «tashviqotchilarga» uni qo’lga kiritganliklarini da’vo qilishlari uchun shaharda «bayroq o’rnatishga» uringanini ta’kidladi. «Ular shoshilinch ravishda qochib ketishdi va dushman guruhlarini tozalash davom etmoqda», – deyiladi uning ijtimoiy tarmoqlardagi xabarida.
Ukraina armiyasi o’z kuchlari shaharning shimoliy qismini nazorat ostida ushlab turganini, Rossiya bo’linmalari katta talofatlar ko’rganini aytdi, shu bilan birga xalqaro kuzatuvchilar ham Rossiyaning hududni egallab olganlik haqidagi da’vosiga qarshi chiqdilar.
Kiyevdagi armiya, shuningdek, Rossiyaning Ukraina shimoli-sharqiy chegara shahri Vovchanskni egallab olganligi haqidagi da’volarini rad etdi va shimoli-sharqiy Kupyansk shahrida o’z mavqeini «sezilarli darajada yaxshilaganini» ko’rsatdi, Rossiya buni ikki hafta oldin bosib olganini da’vo qilgan edi.
Rossiyaning Ukrainaga 2022-yil 24-fevralda bostirib kirganidan beri o’n minglab askarlar halok bo’ldi yoki yaralandi, BMT hisob-kitoblariga ko’ra, 14 000 dan ortiq tinch aholi vakillari ham qurbon bo’ldi.
Bolalar bog’chalari, kasalxonalar va turar-joy binolari kabi tinch aholi nishonlari dronlar yoki raketalar bilan tun bo’yi hujumlar natijasida vayron qilingan yoki jiddiy shikastlangan.
Ikkala sobiq Sovet davlati o’rtasidagi mojaro 2014-yilda Ukrainaning Rossiyaga tarafdori bo’lgan prezidenti ag’darilgach va Rossiya bunga javoban Qrimni anneksiya qilib, sharqiy Ukrainada qurolli qo’zg’olonlarni qo’llab-quvvatlaganida boshlangan.
Bu haqda seshanba kuni boʻlib oʻtgan matbuot anjumanida Taoiseach Misheal Martin maʼlum qildi.
Ko’pgina ukrainaliklar Rossiyaga hududni boy berish uchun o’z mamlakati uchun juda ko’p narsa qurbon qilgan deb hisoblasa, boshqalari urushning tugashini orzu qilishadi.
Guruh xorijiy armiyalarga qo’shilishni taqiqlovchi qonun bo’yicha ayblanmoqda.
Rossiyaning shiddatli Ukraina qarshiligi sharoitida bosqichma-bosqich erishgan yutuqlari so’nggi oylarda front chizig’iga qanday ta’sir qildi.
Sentyabr oyida ozod qilingan Elizabet Tsurkov BBCga ikki yillik asirlik uni jismonan va ruhiy jihatdan yaralanganini aytdi.