Shu hafta boshida, Seul metropolitenining Shimoliy Koreyaga eng yaqin boradigan Imjingang stantsiyasida g’ayrioddiy katta yig’ilish bo’lib o’tdi.
Hodisa joyida faollar va huquqni muhofaza qilish organlari xodimlari to’planishdi, ularning umumiy nigohlari 95 yoshli sobiq Shimoliy Koreyalik harbiy asir An Hak-sopga qadalgan edi. Janob An umrining ko’p qismini Janubiy Koreyada, xohishiga zid ravishda o’tkazganidan so’ng, o’z vataniga qaytib, dafn etilish uchun so’nggi safarini boshlamoqda edi.
Oxir oqibat, Janubiy Koreya hukumati zaruriy kelishuvlarni yakunlash uchun yetarli vaqt qolmaganligi sababli, unga chegaradan o’tishga ruxsat berilmadi, bu kutilgan edi.
Biroq, janob An vaziyat imkon berganicha yaqinlashdi.
O’pka shishi tufayli zaiflashgan u stantsiyadan Janubiy Koreya va Shimolni bog’lovchi bir nechta yo’llardan biri bo’lgan Birlashish ko’prigigacha (Tongil Dae-gyo) 30 daqiqalik masofani bosib o’ta olmadi.
Buning o’rniga u ko’prikdan taxminan 200 metr uzoqlikda mashinasidan tushdi va yakuniy qismini ikki nafar tarafdorining yordamida piyoda bosib o’tdi.
Qaytganidan so’ng, u Janubda kamdan-kam uchraydigan va xavotirli manzarani aks ettiruvchi Shimoliy Koreya bayrog’ini ko’tardi va yig’ilgan jurnalistlar va taxminan 20 nafar ko’ngillilarga murojaat qildi.
«Men faqatgina tanam haqiqatan ham mustaqil erda tinchlik topishini xohlayman», dedi u. «Imperializmdan ozod qilingan erda.»
An Hak-sop 23 yoshida Janubiy Koreya kuchlari tomonidan asirga olingan.
Uch yil oldin, u o’rta maktab o’quvchisi bo’lganida, o’sha paytdagi Shimoliy Koreya rahbari Kim Il-sung Janubga hujum boshlab, o’z yurtdoshlarini Janub 1950 yilda mojaroni qo’zg’atganligi haqidagi da’vo ostida safarbar qilgan edi.
An ushbu hikoyaga ishonganlardan biri edi. U 1952 yilda Shimoliy Koreya xalq armiyasiga aloqa ofitseri sifatida qo’shildi va keyinchalik Janubga joylashtirilgan bo’linmaga tayinlandi.
U 1953 yil aprel oyida, sulh tuzilishidan uch oy oldin asirga olingan va o’sha yili umrbod qamoq jazosiga hukm qilingan. U 42 yildan ko’proq vaqt o’tgach, Koreya mustaqilligi kuni munosabati bilan maxsus afv etilishi natijasida ozod etildi.
Boshqa ko’plab Shimoliy Koreyalik asirlar kabi, janob An ham kommunistik xayrixohligini bildiruvchi «qizil bosh» deb nomlandi va u barqaror ish topishda qiyinchiliklarga duch keldi.
U avvalroq BBCga bergan intervyusida hukumat dastlab unga kam yordam berganini va u yillar davomida kuzatuvga olinganini aytib berdi. Uylanib, farzand asrab olganiga qaramay, u hech qachon o’ziga tegishlilik hissini sezmagan.
U Gimpo shahridagi kichik bir qishloqda, tinch aholi Shimol bilan chegaraga eng yaqin yashashi mumkin bo’lgan joyda yashagan.
2000 yilda u vatanga qaytishni xohlagan o’nlab boshqa asirlar bilan birga Shimolga qaytish imkoniyatidan voz kechdi va ikki tomon o’rtasidagi munosabatlar yaxshilanadi va ikki davlat o’rtasida erkin sayohat qilish imkoniyatini yaratadi degan umid bildirdi.
Biroq, u oxir-oqibat qolishni tanladi, chunki uning ketishi amerikaliklar uchun g’alaba sifatida talqin qilinishidan qo’rqdi.
«O’sha paytda ular AQShning harbiy boshqaruvini [Janubda] ilgari surishayotgan edi», dedi u.
«Agar men Shimolga qaytganimda, bu shunchaki o’z yotoqxonamni amerikaliklarga topshirgandek bo’lardi – ularga bo’shatib berish. Inson sifatida mening vijdonim bunga yo’l qo’ya olmadi.»
Uning bayonotining aniq mazmuni noma’lum bo’lsa-da, u Seul va Vashington o’rtasidagi mustahkam aloqalarga, jumladan, Janubiy Koreyaning Shimoldan bo’lishi mumkin bo’lgan hujumlardan himoyasini kafolatlaydigan mustahkam harbiy ittifoqga ishora qilgan bo’lishi mumkin.
Ushbu munosabat janob Anni chuqur tashvishga soldi, u Kim oilasining «imperialistik Amerika» va unga qarzdor bo’lgan Janubiy Koreya hukumati Koreya birlashuviga asosiy to’siq bo’lib xizmat qiladi degan targ’ibotiga sodiq qoldi.
1930 yilda Gyeonggi provintsiyasining Gangxva okrugida, Koreya yarim orolining Yaponiya mustamlakachilik davrida tug’ilgan janob An uch aka-ukadan eng kichigi bo’lib, ikki singlisi bor edi.
Uning vatanparvarligi erta paydo bo’lgan. Bobosi uni «yaponiyalik» bo’lib qolmasligi uchun maktabga borishni taqiqlab, rasmiy ta’limini bobosining o’limidan keyingacha kechiktirdi.
1945 yilda Yaponiya Ikkinchi Jahon urushi va Koreyani mustamlaka qilish tugaganligini belgilab bergan holda taslim bo’lganida, janob An va uning yapon armiyasidan qochgan ukasi Gangxva orolidagi Mani tog’ining etagidagi xolasining uyidan boshpana izlashdi.
«Bu ozodlik emas edi – bu shunchaki mustamlakachilik qoidasining o’zgarishi edi», dedi u.
«Biz ko’rgan [varaqada] Koreya ozod qilinmayapti, balki AQShning harbiy qonuni amalga oshirilishi aytilgan edi. Unda hatto AQSh harbiy qonunini buzgan har qanday shaxs harbiy qonun bo’yicha qattiq jazolanishi aytilgan edi.»
Sovet Ittifoqi va AQSh Koreya yarim oroli ustidan ta’sir o’tkazish uchun kurashar ekan, ular uni bo’lishishga kelishib oldilar, Sovetlar Shimol ustidan nazoratni o’z zimmasiga oldilar va AQSh 1948 yilgacha harbiy ma’muriyatni o’rnatgan Janubni boshqardilar.
Kim 1950 yilda hujum boshlaganida, Janubiy Koreya hukumati hokimiyatda edi, ammo janob An, ko’plab Shimoliy Koreyaliklar singari, Janub mojaroga sabab bo’lgan va Vashington bilan ittifoqi birlashuvga to’sqinlik qilgan deb hisoblagan.
Asirga olinganidan so’ng, janob Anga Shimolni va uning kommunistik mafkurasidan voz kechish to’g’risidagi hujjatlarga imzo chekish orqali qamoqdan qochish uchun bir nechta imkoniyatlar taqdim etildi, bu «konversiya» deb nomlanuvchi jarayon edi. Biroq, u doimo rad etdi.
«Men yozma konversiya qasamyodini imzolashdan bosh tortganim sababli, men cheksiz xo’rlik, qiynoqlar va zo’ravonlikka – sharm va og’riqqa to’la kunlarga chidashim kerak edi. Bu azobni so’z bilan to’liq tasvirlab bo’lmaydi», dedi u chorshanba kuni chegaraga yaqin joyda to’plangan olomonga.
Janubiy Koreya hukumati ushbu aniq ayblovga hech qachon bevosita javob bermadi, garchi maxsus komissiya 2004 yilda qamoqxonada zo’ravonlik bo’lganini tan oldi. Janob Anning to’g’ridan-to’g’ri ayblovlari 2009 yilda o’tmishdagi inson huquqlari buzilishini tekshiruvchi mustaqil organ bo’lgan Janubiy Koreyaning Haqiqat va Yarashuv Komissiyasi tomonidan tekshirildi, bu esa uni qiynoqqa solishni o’z ichiga olgan konversiyani majburlash uchun qasddan harakat qilinganini aniqladi.
Janubiy Koreyada bunday mahbuslar ko’pincha panjara ortida zo’ravonlikka duch kelishlari uzoq vaqtdan beri qabul qilingan.
«Har safar o’zimga kelganimda, birinchi bo’lib qo’llarimni tekshirardim – ularda qizil siyoh bormi yoki yo’qmi», deb esladi janob An iyul oyidagi intervyusida.
Bu odatda kimdir majburan mafkuraviy konversiya to’g’risidagi yozma qasamyodga barmoq izini qo’yganligini anglatardi.
«Agar bo’lmasa, men «Ular nima qilishmasin, men g’alaba qozondim» deb o’ylardim. Va men o’zimni mamnun his qilardim.»
Janob An ketganidan beri Shimol sezilarli o’zgarishlarga duch keldi. Kim Il-sungning nabirasi hozirda mamlakatni boshqarmoqda, 1950 yildan beri boyib ketgan, ammo dunyodagi eng qashshoq davlatlardan biri bo’lib qolayotgan yakkalanib qolgan diktatura. Janob An 1990-yillardagi yuz minglab odamlarning hayotiga zomin bo’lgan halokatli ocharchilik paytida yo’q edi, bu esa o’n minglab boshqalarni mamlakatni tark etishga undadi.
Biroq, janob An Shimoldagi gumanitar sharoitlarga oid xavotirlarni rad etdi va ularni ommaviy axborot vositalarining xolisligiga va mamlakatning faqat salbiy tomonlariga e’tibor qaratishga moyilligiga bog’ladi. U Shimoliy Koreya gullab-yashnayotganini ta’kidladi va Kimning Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishini qo’llab-quvvatlash uchun qo’shinlar joylashtirish to’g’risidagi qarorini himoya qildi.
Janub ham janob Anning u yerda bo’lgan vaqtida sezilarli darajada rivojlandi va qashshoq harbiy diktaturadan farovon va qudratli demokratiyaga aylandi. Uning Shimol bilan munosabatlari ochiq dushmanlik va umidvor ishtirok davrlarini boshdan kechirdi.
Biroq, janob Anning e’tiqodlari qat’iy bo’lib qoldi. U hayotining so’nggi 30 yilini Janubiy Koreyaning AQSh tomonidan davom etayotgan mustamlakasi deb bilgan narsasiga qarshi norozilik bildirishga bag’ishladi.
«Ular aytadilarki, odamlar hayvonlardan farqli o’laroq, ikki xil hayotga ega. Birinchisi, asosiy biologik hayot – biz gaplashadigan, ovqatlanadigan, hojatxonaga boradigan, uxlaydigan va hokazo. Ikkinchisi, siyosiy hayot, shuningdek, ijtimoiy hayot deb ham ataladi. Agar siz odamni siyosiy hayotidan mahrum qilsangiz, u robottan farq qilmaydi», dedi janob An iyul oyida BBCga.
«Men o’sha yillarning barchasida Yaponiya mustamlakachilik davrida yashadim. Lekin men [Amerika] mustamlakachiligi ostida dafn etilishini ham xohlamayman.»
Orol sayyohlar soni ortib borayotganligi sababli birinchi marta tashrif buyuruvchilar uchun ko’rsatmalar chiqardi.
Shenghua Ven Kaliforniyadan qurol olib kelish uchun Shimoliy Koreya rasmiylaridan taxminan 2 million dollar (£1,5 million) oldi.
Sud AQShlik bastakorning bolalarning qochib qutulish mumkin bo’lmagan qo’shig’iga mualliflik huquqi da’vosini rad etdi.
Kim Jong Unning singlisi mamlakatning Janubiy Koreya bilan munosabatlarni yaxshilashga «istagi yo’q»ligini qo’shimcha qildi.
Janubiy Koreyalik sobiq texnologiya direktori Singapurda joylashgan Terraform Labs kriptovalyuta firmasiga asos solgan.