Kanada va AQSh o’rtasidagi davom etayotgan savdo munosabatlarida AQSh prezidenti Donald Trumpning kelasi oyda kuchga kiradigan Kanada mahsulotlariga 35 foizlik tarif solish tahdidi bilan yangi o’zgarish yuzaga keldi.
Bu e’lon ikki davlat o’rtasida kelgusi kunlarda yangi kelishuvga erishishga qaratilgan qizg’in savdo muzokaralari o’rtasida paydo bo’ldi. Ushbu tarif tahdidining muzokaralarga ta’siri noma’lumligicha qolmoqda.
Kanada Bosh vaziri Mark Karney hozirda Prezident Trumpga samarali qarshi tura olishi va Kanada uchun adolatli kelishuvni ta’minlay olishi borasida tanqidga uchramoqda, chunki u buni qilishga va’da bergan edi.
Aprel oyidagi umumiy saylovlar davomida janob Karney AQSh bosimiga qarshi qat’iy pozitsiyani saqlab qolishga va’da berdi va to’qnashuvli yondashuvni tasvirlash uchun mashhur xokkey analogiyasidan foydalandi.
Biroq, Kanadaning AQShga yaqinda bergan imtiyozlari hozircha cheklangan natijalarni berdi.
Iyun oyining oxirida Kanada Prezident Trump siyosat bo’yicha muzokaralarni to’xtatish bilan tahdid qilganidan so’ng, yirik texnologiya kompaniyalariga Digital Xizmatlar Solig’i (DST)ni joriy qilish rejasidan voz kechdi.
Oq uy Kanadaning bu harakatini taslim bo’lish deb baholadi, bu esa Kanada ichida bahs-munozaralarni keltirib chiqardi.
Kanadalik sharhlovchi Robin Urback shunday deb yozdi: «Ehtimol, Bosh vazir Mark Karneyning tirsaklari charchagandir.»
U hukumatning o’zgaruvchan muzokara strategiyasi nomuvofiq deb ko’rilishi mumkinligini aytdi.
Shu bilan birga, Brok universitetining siyosatshunoslik professori Bleyn Xaggart The Globe and Mail gazetasida shunday dedi: «Karneyning AQSh strategiyasi, xususan, «keng qamrovli» savdo va xavfsizlik kelishuviga intilishi hech qanday ma’noga ega emas.»
U DSTni bekor qilish «hech narsadan kam»ga erishganini ta’kidladi.
Shunga qaramay, ko’pchilik janob Karneyga ko’proq vaqt berishga tayyor va so’rovlar uning hukumatining sezilarli darajada qo’llab-quvvatlanishini ko’rsatmoqda.
Kanada-AQSh munosabatlari bo’yicha Ottavaning sobiq maslahatchisi Roland Paris BBCga Kanada muddatidan oldin imtiyozlar berganmi yoki yo’qmi, baholashga hali erta ekanligini aytdi.
«Ko’p narsa yakuniy kelishuvga bog’liq bo’ladi», dedi u.
Biroq, janob Paris Prezident Trump talabchan muzokarachilik ekanligini tan oldi.
«Agar, oxir-oqibat, Karney Trumpga taslim bo’lganday tuyulsa va biz yomon kelishuv bilan qolsak, u o’z uyida siyosiy narx to’laydi», deb qo’shib qo’ydi u.
DSTdan voz kechishdan oldin Kanada joriy yil boshida chegara xavfsizligini oshirish uchun 1,3 milliard Kanada dollari miqdorida mablag’ ajratish va Prezident Trumpning chegara orqali oqayotgan giyohvand moddalar haqidagi tashvishlariga javoban «fentanil bo’yicha tsar»ni tayinlash orqali prezidentni xursand qilishga harakat qildi.
Ushbu chora-tadbirlarga qaramay, Prezident Trumpning yaqinda e’lon qilingan yangi tarif haqidagi xatida yana Kanadaga giyohvand moddalar haqida ogohlantirildi.
Janob Karney ham o’tgan oy prezident po’lat va alyuminiy tariflarini ikki baravar oshirganda qarshi choralarni qo’llashdan tiyildi.
1 avgustga qadar 35 foizlik yangi tarif tahdidiga javoban Bosh vazir shunday dedi: «Qo’shma Shtatlar bilan olib borilayotgan savdo muzokaralari davomida Kanada hukumati o’z ishchilari va biznesini qat’iyat bilan himoya qildi.»
U Kanadaning muzokaralarni davom ettirishini tasdiqladi, kelishuv muddati esa keyingi oyga qoldirildi. (Ikkala davlat avvalroq 21 iyulni muddat qilib belgilagan edi)
Kanada uchun ijobiy tomoni shundaki, yangi tarif stavkasi hech bo’lmaganda hozircha AQSh-Meksika-Kanada erkin savdo kelishuvi ostidagi tovarlarga taalluqli bo’lmaydi, bu esa transchegaraviy savdoning sezilarli qismini qamrab oladi.
Prezident Trump, shuningdek, Amerikaning savdo hamkorlari bilan yangi kelishuvlar o’rnatish strategiyasining bir qismi sifatida 20 dan ortiq davlatga shunga o’xshash eslatmalar yubordi.
Kanada ichida Prezident Trumpning tariflariga qarshi keng siyosiy kelishuv mavjud.
Konservativlar yetakchisi Pyer Puilievre payshanba kuni uning partiyasi «Kanada uchun eng yaxshi kelishuvni ta’minlash» uchun barcha mumkin bo’lgan choralarni ko’rishga tayyorligini aytdi, Britaniya Kolumbiyasi Bosh vaziri Devid Ebi esa Prezident Trumpning xati «nima uchun kanadaliklar birlashishi kerakligining yana bir eslatmasi» ekanligini ta’kidladi.
Ekspertlarning fikricha, davom etayotgan muzokaralarda ko’rinib turganidan ko’ra ko’proq narsa bo’lishi mumkin.
AQShga qaraganda kichikroq iqtisodiyotga ega bo’lishiga qaramay, Kanada hali ham ta’sir o’tkazish imkoniyatiga ega, deydi Karleton universitetining xalqaro aloqalar professori va xalqaro muzokaralar bo’yicha mutaxassis Fen Hampson.
«Shuni esda tutish kerakki, tariflarni biz emas, balki amerikalik iste’molchilar to’laydi», dedi u.
AQShda joylashgan ko’plab ishlab chiqaruvchilar, shuningdek, hozirda 50 foizlik yuqori tarifga ega bo’lgan po’lat va alyuminiy kabi Kanada mahsulotlariga bog’liq.
«Muzokaralar natijasini so’nggi harakat yoki qilingan imtiyozga qarab baholab bo’lmaydi», dedi prof Hampson. «Uni faqat natijasi bo’yicha baholash mumkin.»
Ekspertlar, shuningdek, janob Karneyning AQShga qaramlikni kamaytirish bo’yicha sa’y-harakatlarini, jumladan, Yevropa Ittifoqi bilan qurol-yarog’ bitimini imzolash, yirik loyihalarni tezlashtirish va ichki savdo to’siqlarini olib tashlashni ta’kidlamoqda.
Juma kuni Trumpning so’nggi tahdidi haqida so’ralganda, Kanadaning sanoat vaziri Melani Joli hukumat «ommaga muzokara olib bormaydi» dedi.
Va u Kanada Trumpga qarshi turmayotganini rad etdi.
«Biz juda oldindan aytib bo’lmaydigan AQSh ma’muriyati bilan ishlayapmiz», dedi u va «biz yagona emasmiz».
Xodimlarni majburiy ravishda kamaytirish Trump ma’muriyatining federal ishchi kuchini kamaytirishga qaratilgan sa’y-harakatlarining bir qismidir.
O’tgan tashriflar AQSh prezidentining onasining vataniga so’nggi tashrifi iliq kutib olinmasligini ko’rsatadi.
Oq uy sudya qaroriga qarshi kurashishga va’da berdi, bu esa Trump uchun yana bir bor ustuvorlikni to’xtatdi.
Yangi direktor o’rinbosarining aytishicha, uning tashkiloti 2024-yilda Trumpning mitingida sodir bo’lgan zo’ravonlik uchun «to’liq javobgar» edi.
Manitoba Bosh vaziri Vab Kinyu oltita AQSh qonunchisi janubga oqayotgan o’rmon yong’inidan chiqqan tutun haqida tashvish bildirgan xatni tanqid qildi.