Prezident Trump oʻzining Oq uyiga janubiy chegara orqali noqonuniy immigratsiya oqimini toʻxtatish, inflyatsiyani jilovlash va Amerikaning global yetakchiligini qayta tiklash kabi bir qator dolzarb muammolarga duch kelgan holda qaytdi. Endi Trump maʼmuriyati yana bir muhim muammoga eʼtibor qaratmoqda: Amerikaning yirik shaharlaridagi zoʻravonlik jinoyatlari.
Qoʻshma Shtatlar vahimali jinoyat statistikasi bilan kurashda yolgʻiz emas. Bir qancha Gʻarb davlatlari ommaviy axborot vositalarida asosiy mavzuga aylangan yuqori darajadagi jinoiy faoliyatlarga guvoh boʻldi. Afsuski, baʼzi shaxslar, qaysi mamlakat yoki madaniyatga mansubligidan qatʼi nazar, shaxsiy manfaatlar uchun boshqalarga zarar yetkazish maqbul ekanligiga ishonadiganga oʻxshaydi. Ammo, muhim savol shundaki, davlatlar bunga qarshi kurashish uchun qanday choralar koʻrishga tayyor?
Fransiya janob Trumpning Amerikadagi jinoyatlarga qarshi kurashiga keskin qarama-qarshilik koʻrsatadi. Fransiya prezidenti Emmanuel Macron olti oy ichida ikkinchi marta hukumatni qayta tuzayotgan bir paytda, Fransiya davlati zoʻravon, xalqaro jinoyatlarning kuchayishi qarshisida shol boʻlib qolganga oʻxshaydi, goʻyo unga qarshi kurashish uchun aniq reja yoʻqdek. Parij vazirlar mahkamasi intrigalari bilan mashgʻul boʻlib turgan bir paytda, koʻchalarda achchiq haqiqat yuz bermoqda: xavfsizlik tizimi zoʻriqib qolgan va xorijiy jinoiy tarmoqlar tobora koʻproq boʻshliqlardan foydalanmoqda.
Bu institutsional zaiflik shu yozda 48 yoshli oʻzbekistonlik bankir, Anorbank asoschisi Kahramonjon Olimov Parij markazida, Yelisey saroyidan uncha uzoq boʻlmagan joyda oʻgʻirlab ketilganda yaqqol namoyon boʻldi. Uning boshidan kechirganlari josuslik romanidagi syujetga oʻxshaydi. Janob Olimovni bir ayol aldab, oʻgʻirlab ketgan va Fransiyaning janubiga, taxminan 600 milya uzoqlikka olib ketishgan. U yerda uni qiynab, millionlab dollar toʻlashga majbur qilishgan, shundan soʻng ikki kundan keyin Nitsa yaqinida ozod qilishgan.
Ushbu ishda gumon asosan Sharqiy Yevropa uyushgan jinoiy guruhlariga qaratilgan. Oʻzbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev bilan oilaviy aloqalari boʻlgan, ilgari jinoiy olamda kuch ishlatuvchi, keyinchalik tadbirkorga aylangan Batir Rahimovga qiziqish ortgan. Parijning bir necha bor soʻrovlariga qaramay, xalqaro hamkorlik yetishmayapti. Ushbu masala Yevropa yetakchilari va janob Mirziyoyev oʻrtasida oktyabr oyi oxirida boʻlib oʻtishi rejalashtirilgan uchrashuv kun tartibiga kiritilishi mumkin, chunki uning Yevropa Ittifoqi va Oʻzbekiston munosabatlariga ijobiy taʼsiri shu paytgacha sezilarli boʻldi.
Shavqatsiz Olimov ishi yagona hodisa emas. May oyida niqobli toʻda Parijda kriptovalyuta boʻyicha bir rahbarning qizi va yosh nabirasini oʻgʻirlab ketishga urindi. Tomoshabin tomonidan videoga olingan oʻgʻirlik urinishi Fransiyaning koʻchalarini qamrab olgan bemaʼnilikning yorqin eslatmasi boʻlib xizmat qildi.
Trump maʼmuriyati xalqaro giyohvand moddalar savdogarlari va shahar ichidagi koʻcha toʻdalariga qarshi kurashni kuchaytirar ekan, Fransiya Marseldan Montreuilgacha boʻlgan turli xil jinoiy sindikatlarga befarq boʻlib koʻrinadi. Rossiya, Polsha, Checheniston, Bolqon va Shimoliy Afrikadan kelgan jinoiy tashkilotlar hajmi, koʻlami va taʼsiri jihatidan oʻsib borayotganga oʻxshaydi.
Muhim savol shundaki, Fransiyada jinoyatchilikning koʻpayishi bevosita siyosiy beqarorlik bilan bogʻliqmi yoki boshqa omillardan kelib chiqadimi? Fransuzlarning qarshilik koʻrsatishdan qochishi hammaga maʼlum. Ular muammoning koʻlamini tan olishni xohlamaydilarmi yoki bunga qodir emasmi? Jinoyatga qarshi toʻgʻridan-toʻgʻri kurashishdan koʻra, uning rivojlanishiga yoʻl qoʻyish osonroqmi?
Janob Macron dunyo sahnasida juda koʻzga tashlanib, Ukrainadan tortib Yaqin Sharqqacha boʻlgan diplomatik maslahatlar berdi. Bu ichki tartib hisobidan boʻldimi? Uning tez-tez hukumatni oʻzgartirishi va vazirlarni qayta tayinlashi Fransiya maʼmuriyatini uygʻunlik va uzluksizlikdan mahrum qildi. Tanqidchilarning taʼkidlashicha, uning xalqaro ishlarga eʼtibori ichki xavfsizlik muammolaridan chalgʻitgan.
AQShda janob Trumpning jinoyatchilikka qarshi qattiq siyosatini tanqid qiluvchilar asosan yurisdiktsiya masalalariga eʼtibor qaratdilar. Biroq, uning harakatlarining samaradorligini kamdan-kam odam inkor etadi, chunki jinoyatchilik darajasi sezilarli darajada kamaydi.
Fransiyada esa vaziyat butunlay boshqacha. Oʻsib borayotgan zoʻravon jinoyatlar muammosini bartaraf etish uchun aniq reja tuzish oʻrniga, Olimov ishi hukumat oʻz chegaralarida tobora tez-tez faoliyat yuritayotganga oʻxshagan jinoiy tarmoqlar ustidan nazoratni yoʻqotganmi yoki yoʻqmi degan bahsni keltirib chiqardi.