Xose Antonio Brunya, mahalliy asal ishlab chiqaruvchi, Ispaniyaning Porto de Sanabriya qishlog’i yaqinidagi tepalikda, o’z asalarilariga qarab turibdi.
U yaqinda chaqmoqdan kelib chiqqan dahshatli yong’inning boshlanish nuqtasi bo’lgan qarama-qarshi tog’dagi bir necha yuz metr uzoqlikdagi joyni ko’rsatadi.
«Bu avgust nafaqat men uchun, balki barcha mahalliy fermerlar va qishloqdagi barcha odamlar uchun dahshatli tush bo’ldi», dedi u. «47 yoshimda men hech qachon bunday kuchli yong’inni ko’rmaganman.»
Yong’in oxir-oqibat 20 000 gektardan (49 000 akrdan) ortiq erni yo’q qildi va Portugaliya chegarasi yaqinidagi Ispaniyaning shimoli-g’arbiy qismidagi ushbu og’ir qishloq xo’jaligi mintaqasidagi minglab odamlarning evakuatsiya qilinishiga olib keldi.
Bu yozda Ispaniyani vayron qilgan bir nechta katta yong’inlardan biri bo’lib, mamlakatning umumiy er maydonining 0,8% ga ta’sir qildi.
Eng ko’p zarar ko’rgan hududlar shimoli-g’arbiy qismida, jumladan Kastilya va Leon va Galisiya, shuningdek, Ekstremadura g’arbiy mintaqasida bo’lgan.
Shimoliy-g’arbiy Ispaniyaning qishloqlarida asosiy sanoat bo’lgan asal ishlab chiqarish sezilarli darajada ta’sir ko’rsatdi. Janob Brunya yong’inlarda 400 tagacha asalarini yo’qotgan asalarichilarni biladi.
Uning o’zining 1500 ta asalarisi omon qolgan bo’lsa-da, yong’in uning dalalarigacha yetib bormagan, ammo atrof-muhit florasining shikastlanishi uning biznesi uchun jiddiy oqibatlarga olib keladi.
«Yong’inlar tufayli bu yil asal ishlab chiqarishim kamida 50% ga, kelgusi yilda esa shuncha yoki undan ham yomonroq bo’lishini kutmoqdaman», dedi janob Brunya asalari uchun zarur bo’lgan gullarning qayta o’sishi uchun zarur bo’lgan vaqtni aytib.
«Ba’zi gul turlari yana uch yilgacha paydo bo’lmaydi», deb qo’shib qo’ydi u.
Strukturaviy zarar yo’qligi sababli, u sug’urta da’vosini topshira olmaydi. U asalari yashash imkoniyatlarini yaxshilash va kelajakdagi yo’qotishlarni kamaytirish uchun o’zining ko’plab asalarilarini ko’chirishni o’ylayapti.
Ko’pgina chorvadorlar ham so’nggi haftalarda o’z hayvonlarini xavfsizlik chorasi sifatida va yonmagan o’tloqlarga kirishni ta’minlash uchun ko’chirishga majbur bo’lishdi.
«Bu yozda fermerlar uchun vaziyat juda og’ir bo’ldi, bitta yong’in boshqasidan keyin keldi», dedi Kastilya va Leon va Galisiya bilan chegaradosh bo’lgan Kastromil qishlog’idan sigir fermeri Fernando Garsiya.
U mahalliy ko’ngillilar va o’t o’chiruvchilarga qishloq yaqinidagi yana bir yong’inni o’chirishda yordam berganidan keyin gapirdi.
Janob Garsiya bu yozda 30 ga yaqin molini yo’qotdi, shu jumladan yaqinda qattiq kuyganligi sababli 11 tasi evtanaziya qilindi. U hatto yong’in xavfi tufayli sigirlarini qamab qo’yishga majbur bo’ldi.
«Iqtisodiy ta’sir sezilarli, ammo doimiy taranglik va uyqusiz tunlar eng katta yukdir», deb baham ko’rdi u.
Janob Garsiya kabi fermerlar sug’urta to’lovlarini kutishsa-da, u kelajakda xarajatlar oshishini bashorat qilmoqda.
«Hozir biz kompensatsiya olishimiz mumkin bo’lsa-da, kelgusi yilda bizning sug’urta mukofotlarimiz, ehtimol, ikki yoki uch baravar oshadi, 5000 evrodan 10000 yoki 15000 evrogacha, sug’urta kompaniyalari o’z yo’qotishlarini qoplashga intilmoqda», dedi u.
COAG milliy fermerlar uyushmasi avgust oyida sanoat allaqachon kamida 600 million evro zarar ko’rganini, bir nechta katta yong’inlar hali ham yonayotganini taxmin qildi.
Asosiy xarajatlar kuygan dalalar va mulklar, chorva mollari o’limi, shuningdek, asalarichilik va fermerlarning hayvonlarni kuzatish antennalariga katta zarar yetkazilishini o’z ichiga oladi.
Fermerlar vakillari hozirda sektorning tiklanishi uchun davlat moliyaviy yordamining darajasini aniqlash uchun mintaqaviy hukumatlar bilan muzokaralar olib borishmoqda.
Ispaniya YaIMning 13% ini tashkil etuvchi va yaqinda iqtisodiy o’sishning dvigateli bo’lgan turizm ham bu yozgi yong’inlardan sezilarli darajada ta’sirlandi.
Ko’pgina sohil bo’yidagi turistik hududlar omon qolgan bo’lsa-da, janubiy Kadis provinsiyasida yong’inlar tufayli mehmonxonalar, dam olish uylari va lagerlar evakuatsiya qilindi.
G’arbiy va shimoli-g’arbiy yong’in nuqtalari so’nggi yillarda Ispaniyaning an’anaviy plyaj ta’tillariga alternativa sifatida qishloq turizmini rivojlantirdi.
Ommabop tadbirlar orasida Camino de Santiago yo’li bo’ylab va mintaqaning tog’ tizmalarida sayr qilish, shuningdek, vino va oziq-ovqat turizmi mavjud.
Iberiya yarim orolidagi eng katta muzlik ko’li bo’lgan Sanabriya ko’li va uning atrofidagi tabiiy park mahalliy diqqatga sazovor joylardir. Biroq, avgust oyining o’rtalarida Porto de Sanabriyada boshlangan yong’in uning yopilishiga olib keldi va tutun yaqin atrofdagi shaharlardan sayyohlarni haydab chiqardi.
«Avgust oyida bu hudud turistlarning eng yuqori sig’imida edi, shu jumladan ikkinchi uy egalari», dedi ko’l yaqinida joylashgan Galende meri Migel Anxel Martos.
«Ammo 18-avgustda quvvat atigi 10% gacha pasayib ketdi.»
Sayyohlar uchun noqulay bo’lsa-da, vaziyat ko’plab mahalliy aholi uchun moliyaviy jihatdan halokatli bo’ldi, jumladan Oskar Devid Garsiya Lopes, ko’l qirg’og’ida ikkita bar-restoranni boshqarish uchun shartnoma tuzgan.
U avgust oyining ikkinchi yarmida ko’lning yopilishi davrida bar ijarasi, xodimlarning ish haqi va ijtimoiy ta’minot to’lovlari va sotilmaydigan oziq-ovqat mahsulotlari tufayli 80 000 evro yo’qotishlarni baholaydi.
«Mintaqaviy hukumat 5500 evro miqdorida kompensatsiya taklif qildi», dedi u achchiq istehzo bilan. «Ular qo’shimcha kompensatsiya berishlari kerak, chunki yopilish ixtiyoriy emas, balki majburiy edi.»
Hosteltur turizm uyushmasi yong’inlarning ta’siri «moddiy zarardan tashqari, bu joylarning imidji va obro’siga ta’sir qiladi», deb ogohlantirdi.
Bu yozgi voqealar Ispaniyaning shahar va qishloq qismlari o’rtasidagi tafovutni ko’rsatdi. Yong’inlardan qattiq zarar ko’rgan qishloq joylaridan o’nlab yillar davomida migratsiya natijasida Ispaniya aholisining 90% hozirda mamlakatning atigi 30% da istiqomat qilmoqda.
Qolgan hudud, la España vacía yoki «bo’sh Ispaniya» deb nomlanadi, kam aholi yashaydi va infratuzilma, transport va maktablarning cheklanganligi, shuningdek, fermerlar uchun Evropa Ittifoqining ekologik va sanitariya qoidalariga oid shikoyatlar kabi muammolarga duch kelmoqda.
Bu yilgi ayniqsa nazorat qilib bo’lmaydigan yong’inlar bu norozilikni yanada kuchaytirdi.
Kastromil aholisi Migel Anxel Garsiya Dieges bu yozda yong’inlarni tashvish bilan kuzatgan ko’plab qishloq aholisining kayfiyatini o’zida mujassam etgan.
«Chorva ozuqasi va yoqilg’i narxi hisobga olinsa, omon qolish allaqachon qiyin – fermerlar uchun ro’zg’orni tebratish tobora qiyinlashib bormoqda», dedi u. «Va keyin, hamma narsadan tashqari, bu sodir bo’ladi.»
Ushbu tadbir Meta o’z mahsulotlarining ta’siri, ayniqsa, bolalarga ta’siri bo’yicha davom etayotgan tekshiruvlarga duch kelgan paytga to’g’ri keldi.
Shotlandiyadagi eng yomon yong’inlarda yo’qolgan yovvoyi hayvonlar orasida yosh quyonlar va qirg’ovullar bor edi.
Ular ishlab chiqaruvchilarni samolyotning xavflaridan xabardor bo’lishiga qaramay, «hech narsa» qilmaslikda ayblashmoqda.
Trumpning beqaror savdo siyosati jahon iqtisodiyotini xaosga olib keldi va AQShdagi ba’zi narxlarni oshirdi.
Uning iste’fosi Unilever kompaniyasi bilan kelishmovchilikdagi so’nggi voqea bo’ldi.