«`html
Mumbayning jamoat joylarida kaptarlarni boqishni taqiqlovchi yaqinda qabul qilingan sud qarori shahar hokimiyati, sog’liqni saqlash himoyachilari va qushlarni sevuvchilar o’rtasida bahsni keltirib chiqardi.
Shu oyning boshida yuzlab namoyishchilar va huquqni muhofaza qilish organlari o’rtasida uzoq vaqtdan beri faoliyat yuritib kelayotgan kaptarlarni boqish joyining (mahalliy aholi orasida kabutarkhana nomi bilan tanilgan) yopilishiga qarshi norozilik namoyishlari paytida to’qnashuvlar yuz berdi. (Kabutar – hind tilida kaptar degan ma’noni anglatadi.)
Xabarlarga ko’ra, namoyishchilar joydagi himoya qoplamalarini buzib tashlashgan va ochlik e’lon qilish bilan tahdid qilishgan. Ma’lumotlarga ko’ra, rasmiylar alohida namoyish paytida taxminan 15 kishini hibsga olishgan.
Ta’qiq rasmiylar tomonidan kaptarlarning axlati bilan bog’liq bo’lgan jamoat salomatligi bilan bog’liq xavotirlar tufayli amalga oshirildi.
Bu muammo faqat Mumbayga xos emas. Venetsiya kabi shaharlar tarixiy maydonlarda kaptarlarni boqishni taqiqlagan, Singapur sezilarli jarimalarni qo’llaydi, Nyu-York va London tartibga solinadigan boqish zonalarini belgilagan.
Hindistonda ham Maharashtrada joylashgan Puna va Tane shaharlari allaqachon kaptarlarni boqish uchun jarimalar joriy qilgan. Dehli shunga o’xshash sog’liqni saqlash xavotirlarini keltirib, jamoat joylarida kaptarlarni boqishga qarshi maslahat berishni rejalashtirmoqda.
Ushbu choralar hayvonlarni himoya qiluvchilar va Hindistonda qushlarning chuqur madaniy ildizlari tufayli ularni diniy odat sifatida boquvchilarning noroziligiga sabab bo’ldi.
Don bilan boqiladigan kaptarlar ko’pincha Mumbay va Dehli kabi shaharlarni ramziy qilish uchun filmlarda tasvirlanadi, ular odatda balkonlarda va konditsionerlarda ko’rinadi.
Mumbaydagi ba’zi kabutarkhanalar meros ob’ektlari sifatida tan olingan bo’lib, don xayriyalari uchun xayriya joylari sifatida paydo bo’lgan.
Diniy e’tiqodlar ham rol o’ynaydi, chunki Mumbaydagi Jain jamoasi kaptarlarni boqishni muqaddas ish deb biladi va noroziliklarda faol ishtirok etgan.
Boshqa joylarda ko’pchilik kaptarlarga mehr qo’yadi, ular ko’pincha tinchlik va sadoqat ramzi sifatida qabul qilinadi.
Dehli shahri aholisi Syed Ismatning ta’kidlashicha, u qirq yildan beri kaptarlarni boqadi va ularni oilasining bir qismi deb biladi.
«Ular begunoh jonzotlar, ehtimol, hamma jonzotlarning eng begunohi. Ularga faqat ozgina mehribonlik kerak», dedi janob Ismat.
Biroq, bu qarashlar kaptar axlatiga uzoq vaqt davomida ta’sir qilish o’pka va nafas olish kasalliklariga olib kelishi mumkinligini ko’rsatadigan tadqiqotlar bilan ziddir.
Hindistonda kaptarlar sonining ko’payishi bu xavfni kuchaytirdi va cheklovlar joriy etilishiga olib keldi.
Dehlida joylashgan biologik xilma-xillik bo’yicha mutaxassis Fayyaz Xudsarning so’zlariga ko’ra, oziq-ovqatning oson mavjudligi ko’plab mamlakatlarda kaptarlarning haddan tashqari ko’payishiga hissa qo’shgan.
Uning ta’kidlashicha, Hindistonda muammo goraiya yoki uy chumchug’i kabi qushlarning kamayishi bilan yanada kuchayadi, ularni kaptarlar tobora siqib chiqarmoqda.
«Oziq-ovqatning mo’lligi va yirtqichlarning yo’qligi bilan kaptarlar misli ko’rilmagan tezlikda ko’paymoqda. Ular boshqa shahar qushlari turlari bilan raqobatlashmoqda, natijada ekologik nomutanosiblik yuzaga kelmoqda», deb tushuntirdi janob Xudsar.
Hindiston qushlarining 2023-yilgi holati hisoboti 2000-yildan beri kaptarlar sonining 150% dan ortiq o’sishini ko’rsatadi – bu barcha qushlar turlari orasida eng sezilarli o’sish – bu esa turar-joy va jamoat joylarida axlatning paydo bo’lishi haqida xavotirlarni keltirib chiqarmoqda, har bir qush yiliga 15 kg gacha (33 funt) axlat ishlab chiqaradi.
Tadqiqotlar ushbu axlatda kamida yettita turdagi zoonotik patogenni aniqladi, ular odamlarda pnevmoniya, zamburug’li infektsiyalar va o’pka shikastlanishi kabi kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin.
75 yoshli Dehli shahri aholisi Nirmal Kohli bir necha yil oldin doimiy yo’tal va nafas olishda qiyinchiliklarni his qila boshladi.
Uning o’g’li Amit Kohlining so’zlariga ko’ra, «KT skanerlash oxir-oqibat uning o’pkasining bir qismi kichrayganini ko’rsatdi. Shifokorlar buni kaptar axlatiga ta’sir qilish bilan bog’lashdi».
O’tgan yili Dehlida 11 yoshli bola o’pka yallig’lanishiga olib keladigan yuqori sezuvchanlik pnevmonitidan vafot etdi. Tibbiyot mutaxassislari sababni kaptarning axlati va patlariga uzoq vaqt ta’sir qilish bilan bog’lashdi.
Pulmonolog RS Palning BBCga tasdiqlashicha, bunday holatlar keng tarqalgan.
«Hatto kaptarlarni to’g’ridan-to’g’ri boqmasdan ham, ularning deraza tokchalaridagi va balkonlardagi axlatlari yuqori sezuvchanlik pnevmonitini keltirib chiqarishi mumkin», dedi u.
«Biz, shuningdek, kaptarlar bilan muntazam ravishda ishlaydigan odamlarda bakterial, virusli va zamburug’li infektsiyalarni kuzatamiz.»
Ushbu xavotirlar Mumbay shahar hokimiyatini o’tgan oy boqishni taqiqlashni amalga oshirishga va boqish joylarini buzishni boshlashga undadi.
Hozirda buzilishlar to’xtatilgan bo’lsa-da, Bombay Oliy sudi jamoat salomatligining «eng muhim» ahamiyatini ta’kidlab, noqonuniy boqishga qarshi qat’iy choralar ko’rishni buyurib, boqish taqiqini qo’llab-quvvatladi.
Dehli meri Raja Iqbal Singx BBCga ma’lum qilishicha, qushlarga bo’lgan mehr-muhabbat aholining farovonligiga putur etkazmasligi kerak.
«Boqish joylari ko’pincha antisanitar holatga kelib qoladi, natijada yoqimsiz hidlar, infektsiyalar va zararkunandalar paydo bo’ladi. Biz boqishni kamaytirish uchun faol ishlamoqdamiz», dedi u.
Biroq, ko’plab hayvonlarni himoya qiluvchilar bunga rozi emas.
Dehlidagi boqish joyiga don yetkazib beruvchi Muhammad Yunusning ta’kidlashicha, agar to’g’ri gigiena saqlanmasa, har qanday hayvon kasalliklarni yuqtirishi mumkin.
«Men oxirgi 15 yil davomida kaptarlar bilan o’ralashib yurdim. Agar biron bir xavf bo’lganida, men allaqachon zarar ko’rgan bo’lardim», dedi u.
Mumbayda Jain rohibi BBC Marathi nashriga boqish taqiqlanishi minglab kaptarlarning och qolishiga olib kelishi mumkinligini aytdi.
Hayvon huquqlari faoli Megha Uniyal kaptarlarni boqish taqiqini amalga oshirish atrofidagi noaniqliklarni ta’kidladi.
«Rasmiylar tez-tez kaptarlarni boqishni tartibga solish haqida gapirishsa-da, bu nimani anglatishi haqida aniqlik yo’q», dedi u.
Ushbu ziddiyatli nuqtai nazarlar o’rtasida murosaga kelish uchun harakatlar olib borilmoqda.
Hayvonlarga nisbatan axloqiy munosabatda bo’lish tarafdorlari (Peta) Hindiston vakili Ujjwal Agrain kaptarlarni boqishni ertalab va kechqurun ma’lum soatlar bilan cheklashni taklif qilmoqda.
«Bu shahar organlariga hududni tozalash va gigienani saqlash uchun etarli vaqt beradi, shu bilan birga jamoat salomatligini ham, hissiy aloqalarni ham hurmat qiladi», deb tushuntirdi u.
Bombay Oliy sudi muqobil yechimlarni taklif qilish uchun ekspertlar guruhini tuzdi va Mumbay shahar rasmiylari guruh tavsiyalariga asoslanib, nazorat qilinadigan, bosqichma-bosqich boqishga ruxsat berilishi mumkinligini ko’rsatmoqda.
Syed Ismat uchun yechim qushlar va shahar muhiti o’rtasidagi munosabatlarni qayta ko’rib chiqishda.
«Ehtimol, biz shaharlarimizni nafaqat kaptarlar bilan, balki barcha tiriklik shakllari bilan qanday baham ko’rishni qayta tasavvur qilish vaqti kelgandir», deya xulosa qildi u.
Dehlida Sharanya Dayal tomonidan qo’shimcha hisobot
BBC News India’ni kuzatib boring Instagram, YouTube, Twitter va Facebook
Nutrition Ignition qo’shimchalarida uyquchanlik va bosh og’rig’iga olib kelishi mumkin bo’lgan deklaratsiya qilinmagan dori topildi.
Xuddi shu kuni yuzlab odamlar foydalangan hojatxonaga o’tirganingizda, o’zingizga savol berishingiz mumkin: patogenlar hammomda qancha vaqt yashaydi?
Reading universiteti tadqiqotchilari chuvalchanglar miya dori-darmonlariga sichqonlarga o’xshash tarzda munosabatda bo’lishini aniqlashdi.
Fermer George Atwell depressiya bilan kurashganidan so’ng boshqalarni yordam so’rashga chaqirmoqda.
Biz teshiklarimiz va nafasimiz orqali xushbo’y kimyoviy moddalarni chiqaramiz. Ularning ba’zilari kasal bo’lishimiz mumkinligining belgisi bo’lib, kasalliklarni bir necha yil oldin tashxislash uchun ishlatilishi mumkin.
«`