Yaqinda Hindiston va Pokiston o’rtasida yuz bergan harbiy qarama-qarshilik, ochiq ultimatumlar yoki yadroviy tahdidlar bo’lmasa ham, mintaqaning beqaror dinamikasini va yadroviy eskalatsiyaning doimiy xavfini aniq ko’rsatdi. AQSh vositachiligidagi o’t ochish to’xtatilishi orqali yakunlangan inqiroz tinchlikning mo’rtligini ta’kidladi.
Halokatli oqibatlarning potentsiali ilgari modellashtirilgan. 2019 yildagi tadqiqot terroristik hujum ikki davlat o’rtasida yadroviy almashinuvni keltirib chiqarishi mumkin bo’lgan stsenariyni bashorat qilgan. Yaqinda yuz bergan keskinlik, cheklangan bo’lsa ham, bu qo’rqinchli ehtimolni eslatdi.
Eskalatsiya davrida Pokistonning harakatlari harbiy qarshilik bilan birga Milliy qo’mondonlik organi (MQO) yig’ilishini e’lon qilishni o’z ichiga oldi – bu uning yadroviy imkoniyatlariga ishora qiluvchi hisoblangan signal. Aniq niyat noma’lum bo’lib qolmoqda, ammo bu Davlat kotibi Marko Rubio tomonidan AQShning diplomatik aralashuviga to’g’ri keldi.
Prezident Tramp AQSh «yadroviy konflikt»ni oldini olganini ta’kidladi, bu da’voni Hindiston Bosh vaziri Narendra Modi yadroviy shantajni qattiq qoralash va terrorchilarning tinch joylariga qarshi hal qiluvchi harakat qilishga qasam ichishi bilan qo’llab-quvvatladi.
Hindiston va Pokiston ham Stokholm Xalqaro Tinchlik Tadqiqot Instituti (SIPRI) ma’lumotlariga ko’ra, taxminan 170 dan ortiq jangovar kallaklarga ega bo’lib, global umumiy sonning bir qismigina bo’lsa ham, katta tahdid hisoblanadi. Ikkala davlat ham quruqlik, havo va dengizga asoslangan yetkazib berish uchun yadro uchliklarini rivojlantirmoqda, Hindiston esa xavfsizlik bo’yicha mutaxassis Kristofer Klariyning so’zlariga ko’ra, yanada rivojlangan dengiz qobiliyatiga ega.
Hindiston 1998 yildagi yadro sinovlaridan keyin birinchi bo’lib qo’llash siyosatini qabul qilgan bo’lsa-da, bu pozitsiya kimyoviy yoki biologik hujumlarga javoban yadro qurolidan foydalanish huquqini saqlab qolgan holda aniqlangan. Rasmiy e’lon qilingan doktrinasi bo’lmagan Pokiston rasmiy bayonotlar va harakatlar orqali o’zining «qizil chiziqlarini» etkazdi.
Mayk Pompeo shu jumladan, sobiq AQSh amaldorlarining hisobotlarida avvalgi qarama-qarshiliklar paytida Pokistonning yadro qurolidan yaqinlashib kelayotgan foydalanishidan qo’rqish haqida aytilgan. Ushbu da’volar ikkala tomondan ham shubha bilan qaralsa ham, Hindistonning 2022 yilda yadro qurolidan foydalanishga qodir bo’lgan raketani tasodifan uchirishi bilan ta’kidlanganidek, tasodifiy eskalatsiya ehtimoli xavotirga sabab bo’ladi.
Mavjud xatarlarga qaramay, mutaxassislar yadro urushi ehtimoli yirik yer usti janglarining yo’qligida nisbatan past bo’lib qolishini taklif qilishadi. «Foydalanish yoki yo’qotish» dilemmasi – yer usti to’qnashuvlari paytida yadro qurolidan yo’q qilinishidan oldin foydalanish bosimi xavfni oshiradi. Biroq, ikkala davlat ham xalqaro xor va yadro konfliktini boshlaganlik bilan bog’liq bo’lgan potentsial qasos olishning xabardor.
Ushbu to’siqqa qaramay, Hindiston va Pokiston o’zlarining yadroviy imkoniyatlarini kengaytirishda davom etmoqda. Taxminlarga ko’ra, Pokistonning arsenaliga 2020 yillar oxiriga kelib 200 ga yaqin jangovar kallaklar qo’shilishi mumkin, Hindiston esa yanada ko’p miqdordagi yaroqli yadro materiallariga ega. To’siq ta’siri hozircha saqlanib qolgan bo’lsa-da, yadro qurollarining doimiy mavjudligi Qurollarni nazorat qilish va yadroviy tarqalishga qarshi kurash markazi xodimi Jon Eratning ta’kidlashicha, qabul qilib bo’lmaydigan darajada xavfni keltirib chiqaradi. Yadro konfliktining past ehtimoli ham halokatli oqibatlarni hisobga olgan holda qabul qilib bo’lmaydigan darajada yuqori bo’lib qolmoqda.