Germaniya kansleri Olaf Scholz Rossiya prezidenti Vladimir Putin faqat kuchga javob berishini taʼkidlab, Gaaga shahrida boʻlib oʻtadigan NATO sammiti Yevropa tinchligini kelgusi avlodlar uchun taʼminlashda muhim ahamiyatga ega ekanligi haqida ogohlantirdi.
Bundestagda nutq soʻzlagan Scholz Putinning Ukrainani anneksiya qilishga qatʼiy bel bogʻlaganligini taʼkidladi va Germaniyaning Yevropaning mustahkam mudofaasiga sodiq qolishini vaʼda qildi. U Berlinning umumiy xavfsizlikka „oʻz ulushini“ qoʻshishga tayyorligini taʼkidladi.
AQSh prezidenti Joe Bidenning ishtiroki 2019 yildan beri birinchi marta NATO sammitiga qaytishi demakdir. Barcha 32 aʼzo davlatlar mudofaa xarajatlariga YaIMning 3,5 foizini, qoʻshimcha 1,5 foizini esa tegishli infratuzilmaga ajratishga rasman majbur boʻlishadi.
Isroil-Eron mojarosining davom etayotganligi sharoitida, NATO Bosh kotibi Jens Stoltenberg Yevropa ittifoqchilarini AQShning alyansga sodiqligi haqida shubha qilish oʻrniga, mudofaa qobiliyatlarini mustahkamlash va Ukrainani qoʻllab-quvvatlashga eʼtibor qaratishga chaqirdi.
Stoltenberg AQSh prezidenti va maʼmuriyatining NATOga sodiqligi qatʼiy ekanligini tasdiqladi va bu sodiqlik Yevropa sheriklaridan oʻzaro harbiy investitsiyalarni talab qilishini taʼkidladi.
U Yevropa davlatlari va Kanadaning joriy yilda Ukrainaning harbiy saʼy-harakatlarini qoʻllab-quvvatlash uchun allaqachon 35 milliard dollardan (26 milliard funt sterlingdan) ortiq mablagʻ ajratganligini taʼkidladi.
Rossiyaning Ukrainaga qilgan soʻnggi hujumlari natijasida tinch aholiga zarar yetdi, seshanba kuni oʻn kishi halok boʻldi. Scholz Rossiya bilan samarali muzokaralar oʻtkazish boʻyicha diplomatik saʼy-harakatlarning davom etayotgan muvaffaqiyatsizligini taʼkidladi.
Dnipro va Samarga qaratilgan raketa zarbalari oʻn bir kishining hayotiga zomin boʻldi va 150 dan ortiq kishi, shu jumladan bolalar yaralandi, bolalar bogʻchasi va yoʻlovchi poezdiga zarar yetdi. Sumiga qilingan alohida hujum natijasida uch kishi, ulardan biri bola halok boʻldi.
Gaagada boʻlgan Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy sammit davomida prezident Biden bilan uchrashishi rejalashtirilgan. Bu ularning aprel oyida Papa Frantsiskning dafn marosimida boʻlib oʻtgan uchrashuvidan keyingi birinchi uchrashuvi boʻladi.
NATO mudofaa xarajatlari meʼyorini YaIMning 5 foizigacha oshirib, katta yangi investitsiya rejasini tasdiqlashi kutilmoqda. Koʻpgina ittifoqchilar hozirda 2035 yilga kelib 3,5% maqsadidan ancha orqada qolishsa-da, Germaniya yaqinda tasdiqlangan byudjet orqali ushbu maqsadga 2029 yilga kelib erishishga sodiq qolmoqda.
Germaniyaning mudofaa xarajatlari 2025 yilda 62,4 milliard yevrodan (53 milliard funt sterling) 2029 yilda 152,8 milliard yevrogacha oshadi, bu qarz va maxsus mablagʻlar hisobidan amalga oshiriladi. Scholz bu tashabbus Germaniyaning Rossiya tomonidan kelayotgan tahdidga boʻlgan oʻz bahosidan kelib chiqqan holda, shunchaki AQShga yordam sifatida emas, balki amalga oshirilayotganini taʼkidladi.
Kansler Scholz sammit davomida Buyuk Britaniya Bosh vaziri Rishi Sunak va Fransiya prezidenti Emmanuel Makron bilan uchrashishi kerak.
Stoltenberg oʻz lavozimini egallaganidan beri 5% maqsadga erishish yoʻlida faol ishlamoqda. Prezident Biden tomonidan ilgari surilgan bu ulkan maqsad avvalgi 2% koʻrsatkichidan ikki baravardan koʻproqni tashkil etadi va aʼzo davlatlar uchun katta qiyinchiliklarni keltirib chiqardi.
Ikki kunlik sammit qisqartirildi, chorshanba kuni qisqa ishchi yigʻilish va qisqa xulosa bayonoti boʻladi, bu prezident Bidenning jadvaliga moslashtirish uchun qilingan.
Majburiyatning aniq soʻzlari juda muhimdir. 3,5% asosiy mudofaaning ehtiyojini qondirsa, qolgan 1,5% kiberxavfsizlik va infratuzilma investitsiyalarini oʻz ichiga olgan keng kategoriyani oʻz ichiga olgan „mudofaa bilan bogʻliq xarajatlarni“ qamrab oladi.
Asosiy mudofaa boʻyicha 3,5% maqsadga erishish uchun NATO aʼzolarining koʻpchiligi uchun katta oʻzgarishlar talab etiladi. 32 ittifoqchining 27 tasi hozirda 3% dan kam sarflaydi, sakkiztasi esa 2014 yilda belgilangan 2% chegarasidan ancha pastda.
Bosh vazir Sunak 2035 yilga kelib 5% maqsadga Buyuk Britaniyaning sodiq ekanligini vaʻda qildi va noaniq global muhitda chaqqonlik va strategik qarorlar qabul qilish zarurligini taʼkidladi. Buyuk Britaniya ikki yil ichida asosiy mudofaa boʻyicha 2,6% ga, tegishli sohalarda esa 1,5% ga erishishni maqsad qilgan.
Mudofaa xarajatlari 1,3% dan past boʻlgan Ispaniya maqsadga erishishda katta qiyinchiliklarga duch kelmoqda. Bosh vazir Pedro Sanchesning ozod qilinishi boʻyicha muzokaralarga urinishlari Stoltenberg tomonidan rad etildi, u NATOning Ispaniyaning 3,5% meʼyoriga erishishiga boʻlgan umidini tasdiqladi.
Belgiya va Slovakiya ham ozod qilinishda qiziqish bildirdi, bu alyansning birligini buzishi mumkin. Bu farq qiladigan fikrlarga qaramay, barcha 32 davlat yangi vaʼdani rasman tasdiqlashi kutilmoqda.
Sammitga tayyorgarlik Amsterdam yaqinidagi Shiphol aeroporti yaqinida yongʻindan kelib chiqqan kabel shikastlanishi tufayli poezdlar harakatining uzilishi tufayli qisqa vaqtga toʻxtab qoldi. Rasmiylar, shu jumladan sabotaj ehtimoli boʻyicha tekshiruv oʻtkazmoqdalar.
Bu ikkala rahbarning Joe Bidenning inauguratsiyadan keyingi birinchi uchrashuvi.
Savdo, Ukraina va mudofaa masalalari prezident Biden va kansler Scholz oʻrtasidagi muhokamalarda asosiy oʻrinni egallashi kutilmoqda.
Scholz Germaniya hukumati uchun kuch va maqsadning birlashgan qiyofasini namoyish qilishga harakat qildi.
Scholz muvaffaqiyatli parlament ovoz berishidan keyin kanslerlik lavozimini egalladi.