«`html
100 dan ortiq xalqaro yordam tashkilotlari va inson huquqlari guruhlari G‘azoda ommaviy ochlik bo‘lishidan ogohlantirmoqda va hukumatlarni qat’iy choralar ko‘rishga chaqirmoqda.
“Chegarasiz shifokorlar” (MSF), “Bolalarni saqlab qoling” va Oksfam tashkilotlari og‘ir tashvish bildirgan qo‘shma bayonotga imzo chekkanlar qatorida bo‘lib, ular o‘z hamkasblari va xizmat ko‘rsatayotgan aholining “ozib ketayotgani”ni ta’kidlamoqda.
G‘azoga yetkazib beriladigan ta’minot kirishini nazorat qiluvchi Isroil tashkilotlarning bayonotini rad etib, ularni «Hamas tashviqotiga xizmat qilishda» aybladi.
Ogohlantirish G‘azoning Hamas tomonidan boshqariladigan sog‘liqni saqlash vazirligining so‘nggi 24 soat ichida ochlikdan yana 10 falastinlik vafot etgani haqidagi xabarlari bilan bir vaqtga to‘g‘ri keldi.
Vazirlik maʼlumotlariga koʻra, yakshanba kunidan beri Gʻazoda ochlik bilan bogʻliq oʻlimlar soni 43 taga yetdi.
BMTning xabar berishicha, kasalxonalar oziq-ovqat tanqisligi sababli qattiq charchoqdan aziyat chekayotgan shaxslarni qabul qilmoqda, boshqalari esa ko‘chalarda hushidan ketyapti.
«Isroil hukumati G‘azo xalqini qamal qilib och qoldirar ekan, yordam xodimlari endi o‘sha oziq-ovqat navlariga qo‘shilib, faqat oilalarini boqish uchun otib tashlanish xavfini tug‘dirmoqda», – deyiladi 109 ta gumanitar tashkilot chorshanba kuni e’lon qilingan bayonotda.
«Hozirda ta’minot butunlay tugaganligi sababli, gumanitar tashkilotlar o‘z hamkasblari va hamkorlarining ko‘z o‘ngida ozib ketayotganiga guvoh bo‘lmoqda».
Isroil mart oyining boshida G‘azoga yordam yetkazib berishni to‘liq blokada qildi va ikki oylik sulhni tugatib, ikki hafta o‘tgach, Hamasga qarshi harbiy hujumini qayta boshladi. Maqsad guruhni qolgan isroillik garovga olinganlarni ozod qilishga majburlash edi.
Ommaviy ochlik haqida global mutaxassislarning ogohlantirishlaridan so‘ng blokada qariyb ikki oydan keyin qisman yumshatilgan bo‘lsa-da, oziq-ovqat, dori-darmon va yoqilg‘i tanqisligi yanada kuchaydi.
«Shifokorlar o‘tkir to‘yib ovqatlanmaslik darajasi, ayniqsa, bolalar va keksa odamlar orasida rekord darajada yuqori ekanligini xabar qilmoqda. O‘tkir suvli ich ketishi kabi kasalliklar tarqalmoqda, bozorlar bo‘sh, chiqindilar to‘planib qolgan va kattalar ochlik va suvsizlanishdan ko‘chalarda hushidan ketyapti», – deya ogohlantirdi gumanitar tashkilotlar.
«Psixologik yordam ko‘rsatayotgan bir yordamchi bolalarga halokatli ta’sir haqida gapirdi: «Bolalar ota-onalariga jannatga borishni xohlashlarini aytishadi, chunki hech bo‘lmaganda jannatda ovqat bor».
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma’lumotlariga ko‘ra, baholashlar aholining to‘rtdan bir qismi ochlikka o‘xshash sharoitlarda yashayotganini, 100 000 ga yaqin ayollar va bolalar esa zudlik bilan davolanishni talab qiladigan o‘tkir to‘yib ovqatlanmaslikdan aziyat chekayotganini ko‘rsatmoqda.
Bosh direktor Tedros Adhanom Gebreyesus chorshanba kuni shunday dedi: «Bilamizki, ommaviy ochlik aholining katta qismining och qolishi demakdir va G‘azo aholisining katta qismi och qolmoqda».
«Men buni ommaviy ochlikdan boshqa nima deb atashni bilmayman va bu sun’iy ravishda yaratilgan».
«Va bu juda aniq, buning sababi blokada».
Xon Yunisdagi Nosir kasalxonasining pediatriya bo‘limi boshlig‘i doktor Ahmad al-Farra uch kundan beri hech qanday oziq-ovqat yo‘qligini xabar qildi.
Uning ta’kidlashicha, bolalar uning bo‘limiga ochlikning turli darajalaridan aziyat chekkan holda kelishadi.
Ularning ba’zilari to‘yib ovqatlanmagan va kasalxonada vafot etgan, deb qo‘shimcha qildi u, boshqalari esa ozuqa moddalarining so‘rilishiga to‘sqinlik qiluvchi sog‘lig‘idagi muammolar bilan kelgan.
«Biz bu tanqidiy nuqtaga yetib borishimizdan qo‘rqardik – va endi bizda bor», dedi u.
Zaruriy ta’minotning yetishmasligi mahalliy bozorlarda narxlarning keskin oshishiga sabab bo‘ldi va ularni aksariyat oilalar uchun arzonlashtirdi.
«Bu dahshatli – narxlar olovda», dedi G‘azo rezidenti. «Har kuni bizga faqat un uchun 300 shekel (90 dollar; 66,50 funt sterling) kerak».
Gumanitar tashkilotlar, shuningdek, BMT hisobotlariga tayanib, Isroil harbiylari 27-maydan beri 1050 dan ortiq falastinlikni oziq-ovqat olishga urinayotganda o‘ldirganini ko‘rsatdi. Bu Isroil va AQSh tomonidan qo‘llab-quvvatlangan G‘azo gumanitar fondi (GHF) tomonidan boshqariladigan bahsli yordam tarqatish mexanizmi BMT boshchiligidagi mexanizmga muqobil sifatida ish boshlaganidan keyingi kun edi.
BMTning inson huquqlari bo‘yicha idorasiga ko‘ra, Isroil harbiy zonalari ichida joylashgan va AQSh xususiy xavfsizlik pudratchilari tomonidan boshqariladigan GHFning to‘rtta yordam punkti yaqinida 766 kishi halok bo‘lgan. Yana 288 kishi BMT va boshqa yordam karvonlari yaqinida o‘ldirilgan.
Isroil harbiylari GHF punktlari yaqinida joylashtirilgan askarlar faqat ogohlantiruvchi o‘q otganini va tinch aholini qasddan nishonga olmayotganini ta’kidlamoqda. GHF BMT G‘azo sog‘liqni saqlash vazirligining «soxta va chalg‘ituvchi» raqamlaridan foydalanayotganini da’vo qilmoqda.
Gumanitar tashkilotlar, shuningdek, G‘azo aholisining deyarli barchasi ko‘chirilgan va Isroil evakuatsiya qilish buyruqlari bilan qoplanmagan yoki Isroil militarizatsiya qilingan hududlari ichida bo‘lmagan hududning 12 foizidan kamrog‘ida cheklanganini ta’kidladi, bu esa yordam operatsiyalarini amalga oshirib bo‘lmaydigan holga keltirdi.
Ular G‘azoda har kuni o‘rtacha 28 ta yuk mashinasi yordam tarqatilayotganini qo‘shimcha qilishdi.
«G‘azoning tashqarisida, omborlarda va hatto G‘azoning ichida ham tonnalab oziq-ovqat, toza suv, tibbiy buyumlar, boshpana buyumlari va yoqilg‘i tegmagan holda turibdi, gumanitar tashkilotlar ularga kirish yoki yetkazib berish imkoniyatidan mahrum».
BMTning ta’kidlashicha, Isroil bosib oluvchi davlat sifatida xalqaro huquqqa ko‘ra, gumanitar yordamga muhtoj bo‘lgan barcha aholiga yetib borishini ta’minlashi shart.
Isroil xalqaro huquqqa muvofiq harakat qilayotganini, yordamning kirishiga yordam berayotganini, shu bilan birga uning Hamasga yetib borishiga yo‘l qo‘ymayotganini ta’kidlamoqda.
Yaqinda u falastinliklarga yetib boradigan ta’minotning sezilarli darajada kamayganini tan oldi, ammo aybni BMT agentliklariga to‘nkadi.
G‘azoga yordam kirishini muvofiqlashtiruvchi Isroil harbiy organi bo‘lgan Kogat dushanba kuni X ijtimoiy tarmog‘ida so‘nggi ikki oy ichida G‘azoga qariyb 4500 ta yuk mashinasi kirganini, jumladan, 2500 tonna go‘daklar uchun oziq-ovqat va bolalar uchun yuqori kaloriyali maxsus oziq-ovqat kirganini ma’lum qildi.
U, shuningdek, Kerem Shalom va Zikim o‘tish joylarining G‘azo tomonida BMT va boshqa xalqaro tashkilotlar tomonidan yig‘ib olinishini kutayotgan 950 ta yuk mashinasidan iborat ekanligi aytilgan dron tasvirlarini ham e’lon qildi.
«Yig‘ishdagi to‘siq G‘azo sektoriga gumanitar yordamning barqaror oqimini saqlab qolishning asosiy to‘sig‘i bo‘lib qolmoqda», dedi Kogat.
BMT Isroildan kelayotgan ta’minotni o‘tish joylaridan yig‘ib olish va harbiy zonalar orqali tashish uchun G‘azo haydovchilariga zarur ruxsat olish uchun kurashayotganini qayta-qayta ta’kidladi.
Davom etayotgan harbiy harakatlar, jiddiy shikastlangan yo‘llar va yoqilg‘i tanqisligi muammolarni yanada kuchaytirdi. Qurolli to‘dalar tomonidan sodir etilgan jinoiy talonchilik ham operatsiyalarni buzdi.
BMTning ta’kidlashicha, so‘nggi haftalarda asosiy masala shundaki, Isroil harbiylaridan o‘z karvonlaridan yordam yig‘ishga urinayotgan nochor falastinliklarga zarar yetkazilmasligi haqida majburiyat olish uchun kurashish kerak edi.
BMT vakili Stefan Dyujarrik seshanba kuni bo‘lib o‘tgan brifingda shunday dedi: «BMT guruhlariga Isroil tomonidan G‘azoning o‘tish joylari yaqinidagi yopiq birikmalardan ta’minot yig‘ishga ruxsat berilgan juda ko‘p holatlarda, bu yuk mashinalariga yaqinlashayotgan tinch aholi askarlar aralashmasligi yoki ishtirok etmasligi haqida qayta-qayta berilgan kafolatlarga qaramay, o‘qqa tutilmoqda».
«Bu qabul qilib bo‘lmaydigan naqsh gumanitar operatsiyalarni osonlashtirishga qanday qarash kerakligining aksi hisoblanadi. Hech kim ovqat olish uchun hayotini xavf ostiga qo‘ymasligi kerak».
Gumanitar tashkilotlar hukumatlar uchun «qat’iy choralar ko‘rish» vaqti kelganini ta’kidladi.
«Zudlik bilan va doimiy o‘t ochishni to‘xtatishni talab qiling; barcha byurokratik va ma’muriy cheklovlarni olib tashlang; barcha quruqlik o‘tish joylarini oching; G‘azoning barcha hududidagi har bir kishiga kirishni ta’minlang; harbiy nazorat ostidagi tarqatish modellarni rad eting; tamoyilga asoslangan, BMT boshchiligidagi gumanitar javobni tiklang va tamoyilga asoslangan va xolis gumanitar tashkilotlarni moliyalashtirishni davom eting».
«Davlatlar qamalga chek qo‘yish uchun aniq choralarni ko‘rishi kerak, masalan, qurol va o‘q-dorilarning uzatilishini to‘xtatish», deb qo‘shimcha qilishdi ular.
Isroil tashqi ishlar vazirligi bayonotni qat’iy rad etib, tashkilotlarni «Hamasning gaplarini ishlatishda» aybladi.
«Bu tashkilotlar Hamasning tashviqotiga xizmat qilmoqda, ularning raqamlaridan foydalanmoqda va ularning dahshatlarini oqlamoqda», deyiladi unda.
«Terrorchi tashkilotga qarshi kurashish o‘rniga, ular uni o‘zlariniki deb qabul qilishadi».
Vazirlik, shuningdek, ular Isroil va Hamas Qatarda bilvosita muzokaralarda muzokara olib borayotgan yangi o‘t ochishni to‘xtatish va garovga olinganlarni ozod qilish kelishuvining «imkoniyatlariga zarar yetkazayotgani»ni da’vo qildi.
Isroil harbiylari 2023-yil 7-oktabrda Hamas boshchiligidagi Isroil janubiga qilingan hujumga javoban G‘azoda kampaniyani boshladi, unda 1200 ga yaqin odam halok bo‘ldi va 251 kishi garovga olindi.
O‘shandan beri G‘azoda kamida 59 219 kishi halok bo‘ldi, bu haqda hududning Hamas tomonidan boshqariladigan sog‘liqni saqlash vazirligi xabar berdi.
Quddusning lotin va yunon pravoslav patriarxlari ochlikdan o‘layotgan odamlar bombardimon ovozidan «ko‘zlarini ham ochmayotgani»ni tasvirlamoqda.
Hamas boshqaruvidagi vazirlikning aytishicha, so‘nggi bir kun ichida o‘n besh kishi halok bo‘lgan, BMT esa to‘yib ovqatlanmaslik «yuqori»ligi haqida ogohlantirmoqda.
Yaqin Sharq 7-oktabrdan beri o‘zgardi va deyarli ikki yil o‘tgach, G‘azodagi mojaro yana bir o‘zgarish nuqtasida.
Buyuk Britaniya o‘tgan yili Isroilga o‘nlab qurol-yarog‘ litsenziyalarini to‘xtatib qo‘ydi, ammo ko‘pchilikning aytishicha, bu chora-tadbirlar yetarli emas.
Buyuk Britaniya tashqi ishlar vaziri, shuningdek, Isroilning urushni to‘xtatishga chaqiruvchi xalqaro bayonotni rad etganini tanqid qilmoqda.
«`