Buyuk Britaniya va yana 27 ta davlat G‘azoda harbiy harakatlarni zudlik bilan to‘xtatishga chaqiruv bilan chiqdi va tinch aholi boshidan kechirayotgan «yangi tubsizliklar»ga ishora qildi.
Qo‘shma bayonotda davlatlar Isroilning hozirgi yordam yetkazish modelini xavfli deb qoralab, «yordamning tomchilab berilishi va zarur oziq-ovqat va suvni olishga harakat qilayotgan tinch aholining insoniylikka zid ravishda o‘ldirilishini» qoraladi.
G‘azodagi HAMAS tomonidan boshqariladigan sog‘liqni saqlash vazirligining ma’lumotlariga ko‘ra, dam olish kunlari oziq-ovqat olish uchun navbatda turgan 100 dan ortiq falastinlik Isroil kuchlari tomonidan o‘ldirilgan, yana 19 kishi ochlikdan vafot etgan.
Isroil tashqi ishlar vazirligi 28 davlatning bayonotini rad etib, uni «voqelikdan uzilgan va HAMASga noto‘g‘ri xabar yuboruvchi» deb ta’rifladi.
Vazirlik, shuningdek, HAMASni yangi o‘t ochishni to‘xtatish va garovga olinganlarni ozod qilish bo‘yicha muzokaralarda qatnashish o‘rniga dezinformatsiya tarqatishda va yordam tarqatishga to‘sqinlik qilishda aybladi.
HAMAS bilan 21 oylik mojarolar davomida Isroilning taktikasini qoralagan ko‘plab xalqaro bayonotlar bo‘lgan bo‘lsa-da, bu deklaratsiya o‘zining to‘g‘riligi bilan ajralib turadi.
Imzo chekuvchilar orasida Buyuk Britaniya va Avstraliya, Kanada, Fransiya, Italiya, Yaponiya, Yangi Zelandiya va Shveytsariya kabi yana 27 davlatning tashqi ishlar vazirlari bor.
Bayonot qat’iy deklaratsiya bilan boshlanadi: «G‘azodagi urush hozir tugashi kerak».
U keskin ogohlantirish bilan davom etadi: «G‘azodagi tinch aholining azoblari yangi tubsizliklarga yetdi. Isroil hukumatining yordam yetkazish modeli xavfli, beqarorlikni keltirib chiqaradi va g‘azoliklarni insoniy qadr-qimmatidan mahrum qiladi».
«Biz yordamning tomchilab berilishini va suv va oziq-ovqatga bo‘lgan eng asosiy ehtiyojlarini qondirishga intilayotgan bolalar, jumladan, tinch aholining insoniylikka zid ravishda o‘ldirilishini qoralaymiz. Yordam so‘rab 800 dan ortiq falastinlikning o‘ldirilgani dahshatli voqea».
Buyuk Britaniya tashqi ishlar vaziri Devid Lammi keyinroq Jamoatlar palatasiga murojaat qilib, G‘azoda «dahshatlar to‘plami» ro‘y berayotganini, jumladan, «umidsiz, och bolalar» o‘limiga olib kelgan zarbalarni ta’kidladi.
Bu yil G‘azoga qo‘shimcha 40 million funt sterling miqdorida gumanitar yordam ajratilishini e’lon qilar ekan, Lammi «Isroilning xavfsizligi va uning mavjud bo‘lish huquqini doimiy ravishda qo‘llab-quvvatlashini» tasdiqladi, ammo hukumatning harakatlari «Isroilning dunyodagi mavqeiga misli ko‘rilmagan zarar yetkazmoqda va Isroilning uzoq muddatli xavfsizligiga putur yetkazmoqda».
Falastinliklarning oziq-ovqat kutayotgan joyida o‘ldirilgani haqidagi xabarlar deyarli har kuni may oyidan beri kuzatilmoqda, o‘shanda Isroil G‘azoga yordam yetkazish bo‘yicha 11 haftalik to‘liq blokadani qisman yengillashtirdi va AQSh bilan birgalikda BMT tomonidan nazorat qilinadigan mavjud tizimni chetlab o‘tib, G‘azo gumanitar fondi (GHF) tomonidan boshqariladigan yangi yordam tizimini yaratishga yordam berdi.
Isroilning ta’kidlashicha, GHF tizimi AQShning xususiy xavfsizlik pudratchilarini Isroil harbiy zonalaridan oziq-ovqat paketlarini tarqatish uchun ishlatadi, bu HAMAS tomonidan ta’minotning o‘g‘irlanishining oldini olishga qaratilgan.
Biroq, BMT va uning hamkor tashkilotlari xavfsizlik xavotirlari va xolislik, neytrallik va mustaqillikning gumanitar tamoyillarini buzganligi sababli tizim bilan hamkorlik qilishdan bosh tortdi.
O‘tgan seshanba kuni BMTning inson huquqlari bo‘yicha idorasi sakkiz hafta oldin tashkil etilganidan beri GHF yordam joylari yaqinida 674 ta qotillikni hujjatlashtirganini xabar qildi. Shuningdek, BMT va boshqa yordam karvonlari yo‘nalishlarida yana 201 ta qotillik qayd etilgan, deya qo‘shimcha qildi u.
Shanba kuni G‘azodagi sog‘liqni saqlash vazirligi Xon Yunis va unga yaqin Rafahdagi ikkita GHF joyi yaqinida 39 kishining o‘limi haqida xabar berdi. Isroil harbiylari o‘z askarlari joylar ochilishidan oldin ularga yaqinlashmoqchi bo‘lgan «gumondorlarni» to‘xtatish uchun ogohlantiruvchi o‘q uzganini aytdi.
Yakshanba kuni vazirlik G‘azo shimolidagi o‘tish punkti yaqinida BMT yordam yuk mashinalari karvoniga yaqinlashayotganida 67 kishi halok bo‘lganini xabar qildi. Isroil harbiylari «to‘g‘ridan-to‘g‘ri xavfni bartaraf etish» uchun olomon tomon ogohlantiruvchi o‘q uzganini, ammo o‘lganlar soniga e’tiroz bildirdi.
Voqeadan so‘ng, Jahon oziq-ovqat dasturi G‘azodagi ochlik inqirozi «umidsizlikning yangi darajalariga yetganini» ogohlantirdi.
«Odamlar gumanitar yordam yetishmasligidan o‘lmoqda. To‘yib ovqatlanmaslik keskin o‘sib bormoqda, 90 000 ayol va bola zudlik bilan davolanishga muhtoj», dedi BMT agentligi.
G‘azodagi HAMAS tomonidan boshqariladigan sog‘liqni saqlash vazirligi dushanba kuni shanba kunidan beri 19 kishi ochlik oqibatida vafot etganini ma’lum qildi va yaqin kunlarda «ommaviy o‘limlar» bo‘lishi mumkinligi haqida ogohlantirdi.
«Kasalxonalar endi bemorlar yoki xodimlar uchun oziq-ovqat bera olmaydi, ularning ko‘pchiligi ochlikdan ishlashni davom ettira olmaydi», dedi Birlashgan Millatlar Tashkilotining Deir al-Balahdagi al-Aqsa kasalxonasi vakili doktor Xalil al-Daqran BBCga.
«Kasalxonalar ochlikdan aziyat chekayotgan bolalarga bir shisha sut ham bera olmaydi, chunki bolalar uchun barcha aralashmalar bozorda tugagan», deya qo‘shimcha qildi u.
Aholi, shuningdek, oziq-ovqat tanqisligi sababli bozorlar yopilganini xabar qildi.
«Bolalarim tuni bilan ochlikdan yig‘laydi. Ular oxirgi uch kun ichida bir kichik likopcha moshxo‘rda yedi xolos. Non yo‘q. Bir kilogramm un bir hafta oldin 80 dollar (59 funt sterling) edi», dedi sartarosh va ikki farzandning otasi Muhammad Emad al-Din BBCga.
27 ta davlatning bayonotida, shuningdek, Isroilning G‘azoning butun 2,1 million aholisini Rafahning janubiy hududidagi «insonparvarlik shahri» deb ataladigan joyga ko‘chirish bo‘yicha takliflari qabul qilib bo‘lmasligini ta’kidladi va «doimiy majburiy ko‘chirish xalqaro gumanitar huquqni buzish hisoblanadi».
Ular Isroil, HAMAS va xalqaro hamjamiyatni «ushbu dahshatli mojaroni zudlik bilan, hech qanday shartsiz va doimiy ravishda o‘t ochishni to‘xtatish orqali tugatishga» chaqiradi.
Ular «o‘t ochishni zudlik bilan to‘xtatish va xavfsizlik va tinchlikka olib boradigan siyosiy yo‘lni qo‘llab-quvvatlash uchun qo‘shimcha choralar ko‘rishga tayyorligini» ogohlantiradi.
Ko‘pchilik buni Falastin davlatini tan olish kodi sifatida ko‘radi, buni ko‘plab davlatlar qilgan, ammo Buyuk Britaniya va Fransiya kabi hamma davlatlar ham qilmagan.
Isroil tashqi ishlar vazirligi matbuot kotibi Oren Marmorshteyn tanqidni rad etdi.
«Barcha bayonotlar va barcha da’volar garovga olinganlarni ozod qilish va o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha bitimning yo‘qligi uchun mas’ul bo‘lgan yagona tomonga, ya’ni ushbu urushni boshlagan va uni cho‘zayotgan HAMASga qaratilishi kerak», dedi u.
«HAMAS o‘t ochishni to‘xtatishga rozi bo‘lish o‘rniga, Isroil haqida yolg‘on tarqatish bo‘yicha kampaniya olib borish bilan band. Shu bilan birga, HAMAS gumanitar yordam olish uchun kelgan tinch aholiga ishqalanishni kuchaytirish va zarar yetkazish uchun ataylab harakat qilmoqda», deya qo‘shimcha qildi u.
Isroil harbiylari shu oyning boshida tinch aholiga yordam so‘rashda zarar yetkazilgan holatlar bo‘lganini tan oldi va «aholi va [Isroil] kuchlari o‘rtasidagi mumkin bo‘lgan ishqalanishni iloji boricha kamaytirish» uchun ish olib borayotganini aytdi.
Isroilning yordamni muvofiqlashtirish uchun mas’ul bo‘lgan harbiylar organi Kogat, shuningdek, dushanba kuni Isroil «xalqaro huquqqa muvofiq harakat qiladi va xalqaro tashkilotlar bilan muvofiqlashgan holda G‘azoga gumanitar yordam kirishini osonlashtirish bo‘yicha sa’y-harakatlarni boshqaradi» dedi.
Ayni paytda, GHF vakili BMT agentliklarini o‘z operatsiyasiga qo‘shilishga chaqirdi va ularni ishlarni «to‘xtatgani» va butun hudud bo‘ylab ta’minotni yetkazib bera olmagani uchun aybladi.
Chapin Fay jurnalistlarga chegaradan o‘tish joylarida bo‘lganini va u yerda BMT agentliklari ularni yetkazib bermagani uchun yordam vositalari «chiriyotganini» ko‘rganini aytdi.
Isroil tashqi ishlar vazirligi yakshanba kuni BMT tomonidan o‘tish joylaridan 700 yuk mashinasi yordami olinishini kutayotganini aytdi.
BMT davom etayotgan harbiy harakatlar, Isroilning gumanitar harakatlarga cheklovlari va yoqilg‘i tanqisligi sababli ta’minotni olib, tarqatishda qiynalayotganini aytdi.
Isroil harbiylari 2023-yil 7-oktabrda HAMAS boshchiligidagi Isroilning janubiy qismiga qilingan hujumga javoban G‘azoda kampaniya boshladi, unda taxminan 1200 kishi halok bo‘ldi va yana 251 kishi garovga olindi.
O‘shandan beri G‘azoda kamida 59 029 kishi halok bo‘ldi, deb xabar beradi hududdagi sog‘liqni saqlash vazirligi.
Suveydada badaviylar va druz jangchilari o‘rtasida to‘qnashuvlar oqibatida yuzlab odamlar halok bo‘ldi, deyiladi xabarlarda, chunki hukumat tartibni o‘rnatishga harakat qilmoqda.
HAMAS boshqaruvidagi sog‘liqni saqlash vazirligi va fuqarolik mudofaasi agentligining ma’lumotlariga ko‘ra, G‘azo gumanitar fondi tomonidan boshqariladigan ikkita joy yaqinida 100 dan ortiq odam jarohatlangan.
Bir ayol BBCga o‘z uyida qurolli odamlar kirib kelishini kutib turganini va «yashashimiz yoki o‘lishimizni ular hal qilishini» aytdi.
Suriya Inson huquqlari rasadxonasi (SOHR) Suveydada sodir bo‘lgan qotilliklarda shafqatsizlikning sezilarli avj olayotganini hujjatlashtirdi.
Bosh vazir Binyamin Netanyaxuning aytishicha, payshanba kuni G‘azo shahridagi Muqaddas Oila cherkoviga qilingan hujum «xato» bo‘lgan.