2025-yilda sodir bo’lgan bir qator yuqori darajadagi hodisalar Fransiyaning uyushgan, moliyaviy manfaatdorlikka asoslangan jinoyatchilikka qarshi kurash va madaniy merosni himoya qilishga bo’lgan yondashuviga e’tiborni qaratdi.
Uchta holat—Parij markazida o’zbekistonlik moliyachining o’g’irlanishi, kriptovalyuta sektori bilan bog’liq o’g’irlashga urinish va Luvrda sodir bo’lgan o’g’irlik—tahdidlarning ko’lamini va huquqni muhofaza qilish organlari va sud organlari duch keladigan operatsion qiyinchiliklarni ta’kidlaydi.
Iyun oyining oxirida O’zbekistonlik 48 yoshli moliyachi, Anorbankning asosiy aksiyadori Qahramonjon Olimov Parijning 8-okrugida, Yelisey saroyi yaqinida o’g’irlab ketilgan. Xabarlarga ko’ra, u uchrashuvga aldab chaqirilgan, mashinaga majburan o’tqazilgan, bir necha yuz milya janubga olib ketilgan va Nitsa yaqinida qo’yib yuborilishidan oldin deyarli ikki kun ushlab turilgan. Frantsiya prokurorlari rasmiy surishtiruv boshladilar va kamida bir nafar gumondor uyushgan holda odam o’g’irlash bo’yicha tergovga tortildi.
Olimov ishi bo’yicha yoritish O’zbekiston siyosiy elitasiga oilaviy aloqalari bo’lgan sobiq jinoiy avtoritet, tadbirkorga aylangan Batir Rahimovni qiziqish uyg’otuvchi shaxs sifatida tilga olgan. Shunisi e’tiborga loyiqki, janob Rahimov uchun hech qanday ochiq Yevropa Ittifoqi ro’yxati yoki sayohat taqiqlari mavjud emas; Yevropa Ittifoqining konsolidatsiyalashgan ro’yxatlarida bunday yozuv yo’q, bu unga Yevropa Ittifoqiga kirishga imkon beradi.
Parijdagi odam o’g’irlash yagona hodisa emas edi. May oyida niqobli guruh poytaxtda kriptovalyuta rahbari qizini—va yosh bolasini—o’g’irlashga urinishdi. Urinish to’xtatib qolindi va prokurorlar tergov boshladilar. Reuters va boshqa ommaviy axborot vositalari keyinchalik odam o’g’irlash uchun to’lov yoki katta miqdordagi raqamli aktivlarga ega deb hisoblangan shaxslarni majburlash bilan bog’liq gumondorlarni hibsga olish va ayblov e’lon qilish haqida xabar berdi.
Tergovchilar va ommaviy axborot vositalari doimiy namunani tasvirlaydilar: gumondorlar mablag’larni tezda ko’chirish qobiliyatiga ega deb hisoblangan nishonlarni aniqlaydilar; jabrlanuvchilarga to’lov qobiliyatli hududlarda yoki ularning yaqinida murojaat qilinadi yoki qo’lga olinadi; va tez o’tkazmalarni amalga oshirish yoki to’lovlarni tashkil qilish uchun bosim o’tkaziladi. Bir nechta gumondorlar voyaga yetmaganlar sifatida aniqlangan va rejalashtirish va kuzatuv elementlari kuzatilgan.
Alohida masalada, 19-oktyabr kuni o’g’rilar Luvrning Galerie d’Apollonida, Frantsiya toj zargarlik buyumlari kolleksiyasining buyumlari namoyish etilgan joyda tezkor, kunduzgi o’g’irlikni amalga oshirdilar. Xabarlarga ko’ra, jinoyatchilar ochilishdan ko’p o’tmay yuqori darajadagi kirish nuqtasini buzish uchun qurilish tipidagi uskunadan foydalanganlar, quvvat asboblari bilan vitrinalarni majburan ochganlar va bir necha daqiqa ichida mototsikllarda qochib ketishgan. Muzey evakuatsiya qilindi va bir kun yopildi, tergovni esa maxsus o’g’irlik bo’limi o’z zimmasiga oldi.
Xabarlarga ko’ra, tarixiy ahamiyatga ega bo’lgan sakkizta zargarlik buyumi o’g’irlangan, jumladan, imperator Yevgeniya bilan bog’liq buyumlar hamda qirolichalar Mari-Ameli va Hortensiyaning safir to’plamlari. Muzey yaqinida tojlardan biri tushib qolib, topilgan; Regent olmosi nishonga olinmagan. Rasmiylar xavfsizlik protokollarini ko’rib chiqish va yaxshilashga va’da berishdi.
Ushbu hodisalar Fransiyada faoliyat yuritayotgan jinoiy tarmoqlarning ko’lami va javob choralarining samaradorligi haqidagi bahslarni qayta jonlantirdi. Odam o’g’irlash holatlarida huquqni muhofaza qilish organlari va magistratlar alohida hodisalarni hal qilishdan ko’ra, guruhlarni buzish maqsadida ko’plab gumondorlarni tergov sudyalariga olib kelib, tarmoq darajasidagi tergovlarni olib borishdi. Luvr ishi bo’yicha Ichki ishlar vazirligi maxsus resurslar ajratdi va milliy muzeylar uchun protsessual o’zgarishlarni ko’rsatdi.
Geografik jihatdan, ochiq ishlar va baholashlar Sharqiy Yevropa va kengroq mintaqadagi guruhlar, shuningdek, mahalliy aktyorlar bilan aloqalarni ko’rsatadi. Metodologik jihatdan, kriptovalyutalar yoki yuqori likvidli aktivlar bilan bog’liq shaxslarni nishonga olishga o’tish aktivlar harakatchanligidagi zaifliklarni anglashga moslashishni aks ettiradi; madaniy joylar uchun xavf omili jamoatchilikning kirish imkoniyati va qurilish yoki tashrif buyuruvchilarning o’zgartirilgan tartibi natijasida yuzaga keladigan har qanday vaqtinchalik xavfsizlik bo’shliqlari bilan shakllanadi.
Taqriban olti oylik davr ichida yuqori darajadagi ishlar ketma-ketligi e’tiborga loyiqdir: may oyining o’rtalarida kripto bilan bog’liq odam o’g’irlashga urinish; may oyining oxirida hibsga olish va ayblov e’lon qilish; iyun oyining oxirida Qahramonjon Olimovni o’g’irlash; va oktyabr oyining o’rtalarida Luvrdagi o’g’irlik. Har bir hodisa motiv va usul jihatidan farq qildi, ammo barchasi xizmatlararo tezkor muvofiqlashtirishni talab qildi va jamoatchilikning katta e’tiborini tortdi.