«`html
AQSh Federal rezerv tizimi foiz stavkasini pasaytirishga qaror qildi va doimiy inflyatsiya xavotirlaridan ko’ra, mehnat bozorining potentsial zaiflashuvi bilan bog’liq muammolarga ustunlik berdi.
Bu qaror AQSh hukumatining bir oyga yaqinlashayotgan ishi to’xtab qolgan bir paytda qabul qilindi, bu esa muhim iqtisodiy ma’lumotlarning e’lon qilinishini kechiktirdi. Iqtisodchilarning ta’kidlashicha, bu markaziy bankirlarni mehnat bozorining hozirgi holati haqida cheklangan tushunchaga ega qoldirdi.
AQSh markaziy banki chorshanba kuni e’lon qilingan bayonotida kreditlashning asosiy stavkasini 0,25 foiz punktga pasaytirishini e’lon qildi va yangi maqsadli diapazonni 3,75% dan 4% gacha belgiladi.
Bu harakat Federal rezerv tizimining o’tgan oyda foiz stavkasini pasaytirish qaroridan keyin amalga oshirildi, bu o’tgan yilning dekabridan beri birinchi marta sodir bo’ldi. Iqtisodchilar pul-kredit siyosatini yanada yumshatilishini kutgan bo’lsalar-da, hozirgi ma’lumotlar cheklanganligi kelajakdagi stavka tuzatishlari traektoriyasi bilan bog’liq noaniqlikni keltirib chiqardi.
Stavkalarni pasaytirish to’g’risidagi qaror bir ovozdan qabul qilinmadi, Federal rezerv tizimi qo’mitasining ikki a’zosi qarshi ovoz berdi.
Hozirda AQSh prezidenti huzuridagi Iqtisodiy maslahatchilar kengashini boshqarish lavozimidan ta’tilda bo’lgan Stiven Miran 0,5 foiz punktga ko’proq pasaytirishni yoqladi. Kanzas-Siti Federal rezerv banki prezidenti Jeffri Shmid esa mavjud stavka darajasini saqlab qolish uchun ovoz berdi.
Federal rezerv tizimining so’nggi harakati uning asosiy kredit stavkasini uch yildagi eng past darajaga olib keladi va AQSh bo’ylab kredit olish xarajatlarini samarali ravishda pasaytiradi.
Mehnat bozorining sovishi haqidagi xavotirlar Federal rezerv tizimini sentabr oyida stavkalarni pasaytirish siklini qayta boshlashga undadi. Markaziy bank o’zining rasmiy siyosat bayonotida «joriy yilda ish o’rinlari o’sishi sekinlashganini» va ishsizlik darajasi yoz davomida past bo’lib qolgan bo’lsa-da, yaqinda «ko’tarilganini» ta’kidladi.
Stavkani pasaytirish e’lonidan so’ng o’tkazilgan matbuot anjumanida Federal rezerv tizimi raisi Jerom Pauell mehnat bozorini yil boshiga nisbatan «kamroq dinamik va biroz yumshoqroq» deb ta’rifladi va immigratsiya darajasining pasayishi kabi omillarni keltirdi.
Biroq, u mehnat bozoridagi zaiflik kuchayib borayotgandek tuyulmasligini aniqlik kiritdi.
Hukumatning davom etayotgan ishi to’xtab qolishi sentabr oyining rasmiy oylik ish o’rinlari hisobotining e’lon qilinishini kechiktirdi va markaziy bankirlarning avvalgi yig’ilishdan beri mehnat bozorining faoliyatini to’liq baholash qobiliyatiga to’sqinlik qildi.
Xususiy sektor hisobotlari, shu jumladan, muqobil ma’lumot manbalari ishga qabul qilishdagi sekin o’sish tendentsiyasi davom etayotganini ko’rsatdi. Misol uchun, «ADP» to’lov firmasi AQSh iqtisodiyoti sentabr oyida 32 000 ish o’rnini yo’qotganini xabar qildi.
Mehnat vazirligi o’tgan hafta sentabr oyining inflyatsiya ma’lumotlarini e’lon qildi. Yillik 3% ko’rsatkichi iqtisodchilarning kutganidan biroz pastroq bo’lib, stavkani pasaytirish ehtimolini oshirdi.
Yil boshida Trump ma’muriyati ko’plab yirik savdo hamkorlariga tariflar joriy etganligi sababli, tariflar bilan bog’liq inflyatsiya xavotirlari ustunlik qildi.
Inflyatsiya Federal rezerv tizimining 2% maqsadidan yuqori bo’lib qolayotgan bo’lsa-da, Bank of America iqtisodchilarining ta’kidlashicha, sentabr oyidagi inflyatsiya ko’rsatkichining kutilganidan yumshoqroq bo’lishi Federal rezerv tizimiga stavkalarni pasaytirish orqali mehnat bozorini rag’batlantirishga ustunlik berishga imkon berdi. Ularning qo’shimcha qilishicha, tariflar ba’zi iste’mol narxlariga ta’sir qilsa-da, inflyatsiya boshqaruv ostida.
«Tariflardan tashqari inflyatsiya aslida bizning 2% maqsadimizdan unchalik uzoq emas», dedi Pauell jurnalistlarga va tariflar asosan ayrim iste’mol tovarlari narxining bir martalik oshishiga olib kelishiga umid bildirdi.
Federal rezerv tizimi, shuningdek, chorshanba kuni 1-dekabrdan boshlab o’zining balansini – hukumat qarzi va ipoteka bilan ta’minlangan qimmatli qog’ozlar portfelini qisqartirishni to’xtatishini e’lon qildi.
Uch yildan ortiq vaqt davomida markaziy bank pandemiya va avvalgi moliyaviy inqirozlar davrida amalga oshirilgan aktivlarni sotib olishni bekor qildi, bu jarayon iqtisodiyotni rag’batlantirish va foiz stavkalarini pasaytirishga qaratilgan edi. Moliyaviy bozorning stress alomatlari paydo bo’lishi fonida bu bekor qilish kutilganidek yakunlanishi kutilmoqda.
Chorshanba kuni e’lon qilinishidan oldin Uoll-strit Federal rezerv tizimining dekabr oyida bo’lib o’tadigan yilning so’nggi yig’ilishida yana bir chorak punktga foiz stavkasini pasaytirishini kutgan edi.
Biroq, Pauell dekabr oyidagi pasayish «oldindan xulosa qilib bo’lmaydi – aslida undan yiroq» ekanligini ta’kidlaganidan so’ng, bu taxminlar kamaydi.
«Kelajakdagi harakatlar bahsli bo’lib bormoqda», dedi Oxford Economics kompaniyasining AQSh bo’yicha bosh iqtisodchi o’rinbosari Maykl Pirs. «Biz Federal rezerv tizimi bundan keyin pasaytirish sur’atini sekinlashtirishini kutmoqdamiz».
Vaziyat o’zgaruvchan bo’lib qolmoqda va Federal rezerv tizimining nuqtai nazari keyingi yig’ilishdan oldin o’zgarishi mumkin. Uchta yangi ish o’rinlari hisobotining mavjudligi «mehnat bozorining yaxshi yoki yomon tomonga sezilarli darajada o’zgarishiga olib kelishi mumkin», deyiladi JP Morgan kompaniyasining AQSh bo’yicha bosh iqtisodchisi Maykl Ferolining eslatmasida.
Aksincha, hukumatning uzoq muddatli ishi to’xtab qolishi va natijada ma’lumotlar cheklanishi Federal rezerv tizimini yil oxirida o’zining hozirgi pozitsiyasini saqlab qolishga undashi mumkin.
«Tuman ichida mashina haydasangiz nima qilasiz? Sekinlashasiz», dedi Pauell.
U jurnalistlarga Federal rezerv tizimi qo’mitasi a’zolari o’rtasida «qanday harakat qilish kerakligi haqida qattiq farqlanuvchi fikrlar bor edi» va yakuniy qaror yaqinlashib kelayotgan iqtisodiy ma’lumotlarga bog’liq bo’lishini aytdi.
«Biz topa oladigan har bir ma’lumotni to’playmiz», dedi Pauell.
Federal rezerv tizimi raisi prezident Trumpning bosimi ostida bo’lib kelmoqda, u qayta-qayta foiz stavkalarini pasaytirishni so’radi.
Trump yaqinda Pauellning o’rniga keladigan nomzodni, uning vakolat muddati kelasi may oyida tugashi munosabati bilan, yil oxirigacha e’lon qilishi mumkinligini aytdi.
Trump avgust oyida Kukni markaziy bank boshqaruvidan chetlashtirishga harakat qildi, bu prezident Federal rezerv tizimi gubernatorini ishdan bo’shatishga urinishi birinchi marta edi.
AQShda yangi uylarni sotish kutilganidan ham oshib ketdi, chunki quruvchilar xaridorlarni jalb qilish uchun o’z chegirmalarini taklif qilishdi.
Bu haftaning foiz stavkasini pasaytirishidan keyin ham kredit olish xarajatlari hozirgidan unchalik past bo’lishiga kafolat yo’q.
Federal rezerv tizimi 2024-yildan beri birinchi marta foiz stavkalarini pasaytirdi va kelajakda yana pasayishlar bo’lishini bildirdi.
Trump prezident va AQSh markaziy banki o’rtasidagi qarama-qarshilikning bir qismi sifatida Kukni o’z lavozimidan chetlatmoqchi.
«`