«`html
Ushbu maqola jinsiy zo’ravonlik va zo’ravonlik tasvirlarini o’z ichiga oladi, bu ba’zi o’quvchilarga og’ir botishi mumkin.
Ikki falastinlik erkak BBC bilan Isroil qamoqxonasida bo’lgan vaqtlarida kaltaklanish va jinsiy zo’ravonlik haqida hikoya qilib berdi, bu so’nggi hisobotlarda ko’tarilgan xavotirlarni aks ettiradi.
O’tgan oyda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Qiynoqqa solishga qarshi qo’mitasi Isroil qamoqxonalarida falastinlik mahbuslarga nisbatan «uyushgan va keng tarqalgan qiynoq va yomon munosabatning de-fakto davlat siyosati»ni ko’rsatuvchi hisobotlar yuzasidan jiddiy xavotir bildirdi. Qo’mita ushbu da’volar Hamas boshchiligidagi 2023-yil 7-oktabrda Isroilga qilingan hujumlardan so’ng «jiddiy kuchayganini» ta’kidladi.
Isroil va Falastin huquq tashkilotlarining qo’shimcha hisobotlarida ular «tizimli» zo’ravonlik deb ta’riflagan narsalar bayon etilgan.
Isroil barcha da’volarni rad etgan bo’lsa-da, huquq guruhlari 7-oktabr hujumlaridan kelib chiqqan keskinlik va G’azoda isroillik garovga olinganlarga nisbatan munosabat qamoqxona tizimida, ayniqsa Hamas va uning harakatlarini qo’llab-quvvatlagan mahbuslar bilan bog’liq holda jazolanmaslik muhitini yaratganini ta’kidlaydi.
2023-yilda Isroil harbiy qamoqxonasidan sizdirilgan CCTV tasvirlari G’azodan bo’lgan falastinlik erkakning qamoqxona qo’riqchilari tomonidan jinsiy zo’ravonlikka uchraganini ko’rsatdi, bu esa Isroil harbiy va siyosiy doiralarida iste’foga chiqish va ichki oqibatlarga olib keldi.
Sami al-Saei, 46 yosh, ilgari bosib olingan G’arbiy Sohildagi Tulkarmdan mustaqil jurnalist bo’lgan, hozirda mebel sanoatida ishlaydi.
Isroil kuchlari uni 2024-yil yanvar oyida jurnalistlarga Hamas va boshqa qurolli guruhlar a’zolari bilan intervyularni tashkil qilishda yordam bergani uchun hibsga oldi.
U shimoliy Isroildagi Megiddo qamoqxonasida ma’muriy hibsda, bahsli Isroil amaliyotida 16 oy davomida aybsiz hibsda saqlandi, so’ngra shu yilning yozida ozod qilindi.
Al-Saei da’vo qilishicha, u 2024-yil 13-mart kuni Megiddo qamoqxonasida hibsda bo’lganida, qo’riqchilar uni qisman yechintirib, tayoq bilan zo’rlagan.
U G’arbiy Sohildagi konservativ Falastin jamiyatida ijtimoiy stigma bo’lishi mumkinligiga qaramay, BBC bilan jinsiy zo’ravonlik haqidagi da’volarini baham ko’rishga qaror qilganini aytdi.
«Ulardan besh yoki olti nafari bor edi», – deb esladi u.
«Ular kulishdi va bundan zavqlanishdi. Qo’riqchi mendan so’radi: «Sizga yoqdimi? Biz siz bilan o’ynashni, xotiningizni, opangizni, onangizni va do’stlaringizni ham bu yerga olib kelishni xohlaymiz», dedi janob al-Saei.
«O’sha yerda o’lishni va bundan qutulishni umid qildim, chunki og’riq nafaqat zo’rlashdan, balki qattiq va og’riqli kaltaklashdan ham kelib chiqdi.»
Uning ta’kidlashicha, hujum taxminan 15-20 daqiqa davom etgan, shu vaqt ichida qo’riqchilar uning jinsiy a’zolarini ham siqib, kuchli og’riq keltirgan.
Uning qo’shimcha qilishicha, kaltaklash deyarli har kuni sodir bo’lgan, ammo jinsiy zo’ravonlik yagona hodisa bo’lgan.
Janob al-Saeining da’volariga javoban Isroil qamoqxona xizmati (IPS) BBCga bayonot berdi: «Biz qonunga to’liq muvofiq ravishda ishlaymiz, shu bilan birga uning qaramog’idagi barcha mahbuslarning xavfsizligi, farovonligi va huquqlarini ta’minlaymiz.»
«Biz ta’riflangan da’volardan xabardor emasmiz va bizning bilimimizga ko’ra, IPS mas’uliyati ostida bunday hodisalar sodir bo’lmagan.»
BBC, shuningdek, gumon qilingan jinsiy zo’ravonlik bo’yicha tergov boshlanganmi va tegishli tibbiy yozuvlar bormi, deb so’radi. IPS izoh berishdan bosh tortdi.
Isroil qamoqxonalarida falastinliklarga nisbatan zo’ravonlik haqidagi da’volar o’nlab yillar davomida davom etib kelmoqda. Falastinlik mahbusga nisbatan zo’ravonlikka oid so’nggi holat esa Isroilda katta bahs-munozaralarga sabab bo’ldi va Hamasni qo’llab-quvvatlashda ayblangan mahbuslarga nisbatan munosabat borasida tobora ortib borayotgan tafovutni ko’rsatdi.
2024-yil avgust oyida Isroil janubidagi Sde Teiman harbiy qamoqxonasidan sizdirilgan CCTV tasvirlarida G’azodan bo’lgan falastinlik mahbusning o’tkir narsa bilan zo’ravonlikka uchragani, natijada to’g’ri ichagi teshilgani aks etgan. Hodisa 2024-yil iyul oyida sodir bo’lgani xabar qilingan.
Besh nafar isroillik rezervchi askarga og’ir zo’ravonlik va mahbusga og’ir tan jarohati yetkazganlik aybi qo’yilgan.
O’tgan oyda rezervchilar Isroil televideniyesida matbuot anjumani o’tkazishdi, ulardan to’rt nafari yuzlarini qora balaklavalar orqasiga yashirishdi.
Channel 14 News bilan bo’lgan intervyu davomida beshinchi askar niqobini yechib, yashiradigan hech narsasi yo’qligini aytdi.
Beshovlon ayblovlarni rad etdi.
Matbuot anjumani CCTV tasvirlari Isroil armiyasining yuqori lavozimli huquqshunosi, harbiy advokat general-mayori Yifat Tomer-Yerushalmi tomonidan sizdirilgani oshkor bo’lganidan keyin bo’lib o’tdi.
Tomer-Yerushalmi oktabr oyida iste’foga chiqib, sizdirish uchun to’liq javobgarlikni o’z zimmasiga oldi va uning maqsadi «armiyaning huquqni muhofaza qilish organlariga qarshi yolg’on tashviqotga qarshi kurashish» ekanligini aytdi – bu ba’zi o’ng qanot siyosatchilarining da’volar uydirma ekanligi haqidagi da’volariga ishora edi.
O’ta o’ng tarafdorlari ayblanuvchi besh nafar rezervchini qo’llab-quvvatlash uchun Sde Teiman qamoqxonasi tashqarisida norozilik namoyishlari o’tkazishdi.
Iyul oyida, iste’foga chiqishidan oldin, Isroil parlamenti sessiyasida Bosh vazir Binyamin Netanyaxuning Likud partiyasidan siyosatchi Hanoch Milwidskyga mahbusni zo’rlash maqbulmi, degan savol berildi.
«Jim bo’l, jim bo’l», deb baqirdi u. «Ha, agar ular Nukhba [7-oktabr hujumlarida ishtirok etgan Hamasning elita jangchilari] bo’lsa, hamma narsa qonuniydir. Hamma narsa.»
Isroil Demokratiya Instituti tomonidan o’tkazilgan so’nggi so’rov Isroil jamoatchiligining aksariyati G’azodan kelgan falastinliklarga nisbatan zo’ravonlikda gumon qilinayotgan askarlarni tekshirishga qarshi ekanligini ko’rsatdi.
Ahmatning ismi uning himoyasi uchun o’zgartirildi, u G’arbiy Sohilda xotini va 11 nafar farzandi bilan birga yashaydi.
U 2024-yil yanvar oyida 7-oktabr kuni Hamas boshchiligidagi hujumlarni olqishlagan ijtimoiy tarmoqlardagi postlari uchun terrorizmga da’vat qilishda ayblanib hibsga olingan, unda taxminan 1200 kishi, asosan isroilliklar halok bo’lgan va 251 kishi garovga olingan.
U bir yillik qamoq jazosiga va 3000 shekel (935 dollar, 700 funt sterling) miqdorida jarimaga tortildi.
U Isroil hibsxonasida bo’lgan vaqtida qattiq jinsiy zo’ravonlikka uchraganini da’vo qilmoqda.
«Qamoqxona qo’riqchilari, ulardan uchtasi meni hammomga olib kirishdi va yerga yiqitishdan oldin meni butunlay yechintirishdi», dedi Ahmat uyida bergan intervyusida.
«Ular boshimni unitazga tiqishdi va ulkan odam, ehtimol 150 kg (330 funt) keladigan, boshimga chiqib oldi, shuning uchun men egilib qoldim. Keyin, qamoqxona itiga gapirayotgan odamning ovozini eshitdim. Itning ismi futbolchi Messi kabi edi.»
U itdan uni jinsiy jihatdan kamsitish uchun qanday foydalanilgani haqida batafsil ma’lumot berdi va shim va ichki kiyimini yechib tashlanganini va it uning orqasiga chiqishga majburlanganini da’vo qildi.
«Men uning nafasini his qildim… keyin u menga sakradi… men baqira boshladim. Qanchalik ko’p baqirsam, meni shunchalik kaltaklashdi, toki hushimni yo’qotib qo’ygunimcha.»
Ahmat, shuningdek, qo’riqchilar uni hibsda bo’lgan vaqtida muntazam ravishda, shu jumladan jinsiy a’zolariga ham kaltaklashganini xabar qildi.
Uning ta’kidlashicha, u to’liq jazoni o’tab bo’lgach, gumon qilingan jinsiy zo’ravonlikdan 12 kun o’tib ozod qilingan.
O’z da’volari bilan bog’liq tibbiy hujjatlari bormi, degan savolga Ahmat yo’qligini aytdi.
BBC Ahmatning da’volariga javob olish va tergov boshlanganmi yoki yo’qligini so’rash uchun IPS bilan bog’landi. Javob olinmadi.
Hozirda Isroil qamoqxonalarida 9000 dan ortiq falastinlik xavfsizlik mahbuslari saqlanmoqda, bu 7-oktabrdagi hujumlardan oldingi sonidan deyarli ikki baravar ko’p. Ularning ko’pchiligiga rasman ayblov qo’yilmagan.
BMTning Qiynoqqa qarshi qo’mitasining so’nggi hisobotida 7-oktabrdagi hujumlar qoralandi, shuningdek, Isroilning javobi va G’azoda katta talafotlar yuzasidan chuqur xavotir bildirildi.
7-oktabrda o’g’irlab ketilgan ba’zi garovga olinganlar va hujumlardan omon qolganlar Hamas va uning ittifoqchilari tomonidan jinsiy zo’ravonlik, zo’rlash va qiynoqqa solinganliklarini da’vo qilishdi.
Hamas, shuningdek, G’azoda Isroil bilan hamkorlik qilishda ayblangan falastinliklarni ommaviy ravishda qatl qildi.
Isroil nazorati ostida bo’lmagan G’arbiy Sohilning bir qismini boshqaradigan va Hamasning siyosiy va harbiy raqibi bo’lgan Falastin ma’muriyati (FA) tomonidan boshqariladigan qamoqxonalar bilan bog’liq suiiste’molliklar haqida ham da’volar paydo bo’ldi.
BBC sobiq mahbus bilan suhbatlashdi, u FA xavfsizlik xodimlari tomonidan kaltaklangan va elektr toki urilganini xabar qildi.
BBC FA bilan izoh olish uchun bog’landi, ammo javob olmadi. FA avvalroq tizimli zo’ravonlik haqidagi da’volarni rad etgan edi.
Oktabr oyida BMTning Qiynoqqa qarshi qo’mitasiga taqdim etilgan hisobotda beshta Isroil inson huquqlari guruhlari «barcha hibsga olish joylarida qiynoq va shafqatsiz, insoniylikka zid va qadr-qimmatni kamsituvchi muomalalarning keskin kuchayishi kuzatildi, bu deyarli to’liq jazosiz amalga oshirildi va falastinliklarga qaratilgan davlat siyosati sifatida amalga oshirildi», deb ta’kidladi.
Adalah, Isroilda Qiynoqqa Qarshi Jamoatchilik Qo’mitasi, Bolalarni Hibsga Qarshi Ota-onalar, HaMoked va Inson Huquqlari uchun shifokorlar-Isroil Isroil «mavjud himoya choralarini yo’q qilganini va hozirda butun hibsga olish jarayonida – hibsga olishdan tortib qamoqqa olishgacha qiynoqqa solayotganini – ishg’ol ostidagi falastinliklar va falastinlik fuqarolarga qaratilganini, yuqori lavozimli amaldorlar bu suiiste’molliklarga sanktsiya berganini, shu bilan birga sud va ma’muriy mexanizmlar aralashishga qodir emasligini» ko’rsatadigan dalillarni taqdim etdi.
Hisobotda ushbu amaliyotlar hibsxonalarda falastinliklar o’limining ko’payishiga olib kelgani, G’azo urushi boshlanganidan avgust 2025-yil oxirigacha kamida 94 ta o’lim qayd etilgani ta’kidlangan.
Isroilning Jenevadagi BMTdagi elchisi BMTning Qiynoqqa qarshi qo’mitasi oldidagi da’volarni «dezinformatsiya» deb rad etdi.
Daniel Meron o’tgan oyda ekspertlar paneliga Isroil «terrorchi tashkilot tomonidan yuzaga kelgan qiyinchiliklarga qaramay, axloqiy qadriyatlarimiz va tamoyillarimizga muvofiq o’z majburiyatlarini bajarishga sodiq» ekanligini aytdi.
U tegishli Isroil agentliklari qiynoqqa solishga qarshi taqiqqa to’liq rioya qilishini va Isroil jinsiy va gender asosidagi zo’ravonlikni tizimli ravishda qo’llash haqidagi da’volarni rad etishini ta’kidladi.
Isroil hisobot «voqelikni aks ettirmaydi» va G’azo sektoriga kirayotgan yordam hajmini e’tiborsiz qoldiradi, deydi.
Britaniya transport politsiyasi xalqaro tadbirlar odamlarning o’zini tutishida «juda katta rol o’ynaydi» dedi.
AQSh Burkina-Faso, Mali, Niger, Janubiy Sudan va Suriya fuqarolarining, shuningdek, Falastin ma’muriyati pasportlari egalarining kirishini cheklaydi.
20 yoshli Samuel Uilyams 2026-yil 27-yanvarda Vestminster magistratura sudiga kelishi kerak.
Isroil armiyasi zarba Hamasning Qassam brigadalari yuqori qo’mondoni Raed Saadni o’ldirganini aytdi.
«`