«`html
Marhum jinsiy jinoyatchi Jeffri Epshteynning suiiste’mollari haqidagi minglab sahifali hujjatlarning yaqinda e’lon qilinishi, fayllarni intizorlik bilan kutgan ba’zilarni hafsalasi pir qildi.
Hujjatlarning e’lon qilinishi AQSh Adliya vazirligiga (DOJ) Epshteynning jinoyatlari bilan bog’liq materiallarni ommaga oshkor qilishni buyurgan Kongress akti bilan talab qilingan edi. Biroq, ko’plab hujjatlar keng qisqartirishlarni o’z ichiga oladi, boshqalari esa umuman ommaga e’lon qilinmagan.
Ushbu hujjatlarni e’lon qilishni yoqlagan qonunchilar bu harakatni to’liq emas deb baholadilar va Adliya vazirligining harakatlarini samimiy emas deb ta’rifladilar.
Bir qator huquqshunoslar qisqartirishlar ko’lami davom etayotgan fitna nazariyalarini kuchaytirishi mumkinligi haqida ogohlantirdilar.
Biroq, AQSh Bosh prokurorining o’rinbosari Todd Blanche juma kuni, nashr etilgan kuni, departament Epshteynning 1200 dan ortiq jabrlanuvchisi yoki ularning qarindoshlarini aniqlaganini va ularni potentsial ravishda aniqlashi mumkin bo’lgan materiallarni yashirganini aytdi.
Yangi e’lon qilingan ma’lumotlar orasida Epshteynning sherigi Gislayn Maksvellning Dauning-strit tashqarisidagi fotosurati, Epshteyn 14 yoshli qizni AQShning sobiq prezidenti Donald Trampga Mar-a-Lagoda tanishtirgani haqidagi hujjat va sobiq prezident Bill Klintonning bir nechta suratlari bor.
Tramp doimiy ravishda Epshteyn bilan aloqadorlikda hech qanday qonunbuzarlik qilganini rad etdi va Epshteynning jabrlanuvchilari tomonidan hech qanday jinoyatda ayblanmagan. Klinton hech qachon Epshteynning suiiste’mollaridan omon qolganlar tomonidan xatti-harakatlarda ayblanmagan va uning jinsiy jinoyatlari haqida hech qanday bilimi yo’qligini rad etgan.
E’lon qilingan boshqa fotosuratlarda Epshteynning qarorgohlari, uning xalqaro sayohatlari, shuningdek, Endryu Mountbatten-Vindzor, Mik Jager, Maykl Jekson, Diana Ross va Piter Mandelson kabi mashhurlarning suratlari aks etgan.
Fayllarda nomi tilga olingan yoki surati tushirilgan bo’lishi, hech qanday qonunbuzarlikni anglatmaydi. Fayllarda yoki Epshteyn bilan bog’liq oldingi nashrlarda aniqlangan ko’plab shaxslar har qanday xatti-harakatlarni rad etishdi.
Biroq, hujjatlarning aksariyati ham qattiq tahrirlangan.
Adliya vazirligi hujjatlarni e’lon qilish to’g’risidagi Kongress talabiga, garchi ayrim shartlar bilan bo’lsa ham, rioya qilishini bildirdi.
U Epshteynning jabrlanuvchilari haqidagi shaxsiy ma’lumotlarni, bolalarga nisbatan jinsiy zo’ravonlikni aks ettiruvchi materiallarni, jismoniy zo’ravonlikni aks ettiruvchi materiallarni, har qanday «faol federal tergovga xavf tug’diradigan» har qanday yozuvlarni yoki «milliy mudofaa yoki tashqi siyosatni» himoya qilish uchun sir saqlanishi kerak bo’lgan har qanday maxfiy hujjatlarni qisqartirdi.
DOJ X da e’lon qilingan postda «hech qanday siyosatchining ismi qisqartirilmayotgani»ni aytdi va Blanchega tegishli bo’lgan iqtibosni kiritdi: «Hujjatlarga nisbatan qo’llaniladigan yagona qisqartirishlar qonun bilan talab qilinadiganlardir – to’liq to’xtash.»
«Qonun va amaldagi qonunlarga muvofiq, biz jism yoki siyosatchi bo’lmasa, shaxslar yoki siyosatchilarning ismlarini qisqartirmayapmiz.»
Jinoyat himoyachisi advokati Jon Dey BBCga bergan intervyusida qisqartirishlar ko’lamidan hayratda qolganini aytdi.
«Agar siz fitna nazariyotchisi bo’lsangiz, bu shunchaki olovga yog’ quyadi», dedi u. «Menimcha, hech kim bu qadar ko’p qisqartirish bo’lishini kutmagan edi. Bu, albatta, DOJ qonunga qanchalik sodiqlik bilan rioya qilayotgani haqida savollar tug’diradi.»
Janob Deyning ta’kidlashicha, Adliya vazirligi fayllar e’lon qilinganidan keyin 15 kun ichida Kongressga qisqartirilgan narsalar jurnali bilan ta’minlashi shart.
«Qisqartirilayotgan narsani bilmaguningizcha, nima yashirilayotganini bilmaysiz», dedi u.
Epshteyn va Maksvell ishlarini nazorat qiluvchi sudyalarga yo’llagan maktubida Nyu-York janubiy okrugi AQSh prokurori Jey Kleyton shunday dedi: «Jabrlanuvchining shaxsiy daxlsizligi manfaatlari Epshteyn bilan fotosuratlarda ayollarning yuzlarini, hatto barcha ayollar jabrlanuvchi ekanligi ma’lum bo’lmasa ham qisqartirishni tavsiya qiladi, chunki departament har bir shaxsni suratda aniqlash amaliy emas.»
Kleytonning qo’shimcha qilishicha, «fotosuratlarga bunday yondashuv ba’zilar tomonidan haddan tashqari qisqartirish sifatida qaralishi mumkin» – lekin «departament qisqa vaqt ichida jabrlanuvchilarni himoya qilish uchun xato qilish kerak, deb hisoblaydi.»
Epshteynning suiiste’mollaridan omon qolganlar, nashrdan eng ko’p hafsalasi pir bo’lganlar orasida.
Epshteyn tomonidan suiiste’mol qilinganida 14 yoshda bo’lgan Marina Lacerda BBCga o’zi va boshqa omon qolganlar fayllar e’lon qilinishini uzoq kutganini aytdi.
«Biz ular endi ham to’xtab qolayotganidan va bizni boshqa narsalar bilan chalg’itayotganidan biroz hafsalamiz pir bo’ldi», dedi u.
«Ba’zi omon qolganlar hali ham asabiy va fayllarning qolgan qismini qanday e’lon qilishlari haqida shubhalanishadi. Biz ular bugungi kungi kabi tahrir qilinishidan juda xavotirdamiz.»
Epshteyndan omon qolgan Liz Steyn BBC Radio 4 ning «Bugun» dasturiga Adliya vazirligi «barcha hujjatlarni e’lon qilishni talab qiladigan» Epshteyn fayllarining shaffoflik to’g’risidagi qonuniga qarshi «juda shafqatsizlarcha borayotganiga» ishonishini aytdi.
Uning ta’kidlashicha, omon qolganlar «hech qanday kontekstsiz to’liq bo’lmagan ma’lumotlarning sekinlik bilan tarqalishi» mumkinligidan chinakam xavotirda.
«Biz shunchaki ushbu jinoyatlar haqidagi barcha dalillar oshkor bo’lishini xohlaymiz.»
Inson huquqlari bo’yicha advokat va Buyuk Britaniyadagi Lordlar palatasining Mehnat partiyasi a’zosi Baronessa Helena Kennedining aytishicha, unga hujjatlardagi qisqartirishlar jabrlanuvchilarni himoya qilish uchun qilinganligi aytilgan.
U BBCning «Bugun» dasturiga «Rasmiylar har doim» «odamlarni jamoatchilik ongida yanada kamsitishga duchor qilish» haqida «xavotirga tushishadi» dedi.
Epshteyndan omon qolganlarning ko’pchiligi materiallarning oshkor etilishini «juda xohlashadi», dedi u, lekin ular «u erda nima borligini aniq bilishsa, bunday istakka ega bo’lmasliklari mumkin» deb qo’shimcha qildi.
Fayllarni e’lon qilish uchun respublikachi Kongressmen Tomas Massi bilan birga harakat qilgan Demokrat Kongressmen Ro Xanna, nashr «to’liq emas»ligini aytdi va impichment, hurmatsizlik yoki sudga murojaat qilish kabi variantlarni ko’rib chiqayotganini qo’shimcha qildi.
«Qonunimiz ulardan qisqartirishlarni tushuntirishni talab qiladi», dedi Xanna. «Bitta ham tushuntirish yo’q.»
Massi Xannaning bayonotini takrorladi va ijtimoiy tarmoqlarda Bosh prokuror Pem Bondi va Adliya vazirligining boshqa rasmiylari kelajakdagi Adliya vazirliklari tomonidan hujjat talablariga rioya qilmaganliklari uchun sudga berilishi mumkinligini e’lon qildi.
Uning ta’kidlashicha, hujjatlarning e’lon qilinishi Epshteyn fayllarining shaffoflik to’g’risidagi qonunining «ruhi va mazmuniga qo’pol ravishda mos kelmaydi».
E’lon qilinganidan so’ng, Oq uy Tramp ma’muriyatini «tarixdagi eng shaffof» deb ta’rifladi va «ular demokratlarga qaraganda jabrlanuvchilar uchun ko’proq narsa qilishgan» deb qo’shimcha qildi.
Blanchedan ABC Newsga bergan intervyusida yaqin haftalarda Epshteyn fayllarida Tramp haqida eslatib o’tilgan barcha hujjatlar e’lon qilinadimi, deb so’rashdi.
«Agar bu qonunga muvofiq bo’lsa, ha», dedi Blanche. «Demak, Donald J. Tramp yoki boshqa birovning ismi, Bill Klintonning ismi, Rid Xoffmanning ismi borligi sababli hech narsani ushlab qolishga harakat yo’q.»
«Shu sababli orqaga qaytish yoki ushlab turmaslikka harakat yo’q.»
«Biz Epshteyn bilan aloqador bo’lgan mashhur erkaklar va ayollarning ismlarini qisqartirmayapmiz», deb qo’shimcha qildi u.
Bu harakat AQSh prezidenti Donald Trampning Venesuelaga kirib-chiqayotgan sanktsiyalangan neft tankerlariga «blokada» buyurganidan keyin sodir bo’ldi.
AQShning aytishicha, u o’tgan haftada AQSh kuchlariga Suriyada «Islom davlati»ning halokatli hujumiga javoban Suriya bo’ylab o’nlab nishonlarga zarba bergan.
Marhum jinsiy jinoyatchiga oid yangi fayllar to’plami ilgari uning Palm-Bichdagi saroyini politsiya qidirayotgani aks etgan lavhalarni o’z ichiga oladi.
Trumpning ittifoqchisi bo’lgan Nyu-York kongressmeni qattiq gubernatorlik boshlang’ich kampaniyasi va uning yosh o’g’lini qaror qabul qilish uchun sabab qilib ko’rsatdi.
Rasmiylarning ta’kidlashicha, Kemal Mrndzic AQSh fuqaroligini olishga intilayotganda, u vahshiyliklar sodir bo’lgan lagerda qo’riqchi bo’lganini oshkor qilmagan.
«`