Elektr energiyasining uzilishi kundalik hayotni to‘xtatib qo‘ydi. Quvvat yo‘qligida kunni qanday o‘tkazasiz?
Bu dushanba kuni Ispaniya va Portugaliya bo‘ylab millionlab odamlar uchun haqiqatga aylandi – bu ikki davlat tarixidagi eng keng ko‘lamli elektr uzilishi yuz berdi.
Biz bir kunlik uzilish vaqtida qanday narsalar muhim bo‘lib chiqqani va nimalar eng ko‘p yetishmagani haqida guvohlardan so‘radik.
Raqamli to‘lovlar endi odatiy holga aylangan bo‘lsa-da, Iberiya shaharlarida ishlayotgan bir nechta bankomatlarda uzun navbatlar paydo bo‘ldi — bizneslar faqat naqd pul qabul qiladigan savdo tizimiga qaytdi.
«Dastlab elektr o‘chganida, kartada kofe xarid qilish mumkin edi, lekin keyin bizda naqd pul qolmadi va hech nima xarid qila olmadik», — deb aytdi madridlik Ed Rowe, 26 yoshda, BBCga.
«Ishlab turgan har bir restoran faqat naqd pul qabul qildi.»
Madridlik 32 yoshli Grace O’Leary esa onasi bilan do‘kondan vino olish uchun yetarli tangalari bormi-yo‘qmi, sanab chiqqanini tasvirlab berdi.
«Aftidan, naqd pul haqiqatan ham hukmron ekan.»
Jaime Gorgojo, 28 yosh, o‘zi naqd pul saqlagani uchun omadli hisoblanishini, shu sabab qora kun uchun zarur mahsulotlarni sotib olishga ulgurganini aytdi.
«Madridda hammasi tartibsiz bo‘lib ketdi — metro yo‘q, bankomatlar ishlamadi.
Menda naqd pul bor edi, lekin kvartira sherigimda yo‘q edi, shuning uchun unga pul qarz berdim.»
Uzilish aloqa vositalarini ham ishdan chiqardi — fuqarolar soatlab internet, WhatsApp, telefon qo‘ng‘iroqlari va televideniyesiz qoldi.
«To‘liq aloqa uzilishi chalkashlik va bezovtalik keltirdi… biz qo‘shnilarimizdan xabar eshitib, voqealar sababini o‘zimizcha taxmin qilishga majbur bo‘ldik», — deya tushuntirdi Barselonadan Daniel Clegg.
U yangiliklarning yo‘qligidan osmonga qarab, samolyotlarning ustidan uchayotganini tekshirganini aytadi.
Siegfried va Christine Buschschlüterlar uchun Madrid tashqarisidagi qishloq uylarida elektr va telefon ishdan chiqqach, eski qo‘l bilan aylantiriladigan radio muhim axborot manbaiga aylandi.
Christine, 82 yosh: «Radio uzluksiz aylantirib turishga to‘g‘ri keldi.»
«Bu juda g‘alati tuyuldi. Men urush vaqtida Berlinda tug‘ilganman va ota-onam xabar topishga qiynalgan o‘sha kunlar yodimga tushdi — birdan g‘arblik bolaligimga qaytgandek bo‘ldim.»
Er-xotin uzilishdan so‘ng batareya bilan ishlaydigan radiolarga bo‘lgan talab oshishini taxmin qilishmoqda.
Daniel ham qo‘shildi: «Ko‘chma radio — favqulodda muloqot va xabardorlik uchun muhim vosita — bunga hozirgacha e’tibor bermagan ekanman.»
Ko‘plab zamonaviy jihozlar — mikroto‘lqinli pech, vozduhofrit, induksion plitalar — elektrga bog‘liq bo‘lgani uchun, tezda tayyorlashni talab qilmaydigan ovqatlarga bo‘lgan ehtiyoj oshdi.
Supermarketlar uzun navbatlar va Covid-19 pandemiyasi boshidagi vahimaviy xaridlarni eslatdi.
«Biz konserva tuzi, masalan, orkinos kabi buzilmaydigan mahsulotlarni zaxiralab oldik», — deydi aktyor Jaime.
«Elektr o‘chish bir kunga cho‘zildi, lekin hozirda ko‘plab mahsulotlar qoldi, omadimizga ularning yaroqlilik muddati uzoq.»
Ispaniyaning janubi-sharqidagi Fortuna shahridan Lesley Elder shunday eslaydi: «Qizdirmasdan yeyiladigan ovqatlarni topish kutilganidan qiyinroq bo‘lib chiqdi.»
«Oxir-oqibat biz shum ham va pishloq yedik.»
U kichik gaz plitasi ovqatni qizdirishni osonlashtirgan bo‘lardi, deya ta’kidladi.
Ispaniya va Portugaliya bo‘ylab, aholi quyosh botgach, uylarini yoritish uchun sham yoqdi.
Alcalá de Henaresdagi Richard tun payti bironta ko‘cha chirog‘i yoqilmaganini aytdi.
«Odamlar fonar bilan harakat qilishga majbur bo‘lishdi. Oynadan trassani to‘liq qorong‘ilikda ko‘rish juda g‘alati bo‘ldi,» deydi u.
«Bo‘sh vaqtimda sham tayyorlayman, shuning uchun qorong‘ida ko‘radigancha shamim yetar edi.»
Barselonadan Sarah Baxter hatto ovqatni isitish uchun shamdan yasalgan plitadan foydalandi.
«Loviya va guruchni isitib, tez tayyor kartoshkaga suv qaynatishimiz mumkin bo‘ldi», — deya tushuntirdi u.
«Bu ichki makonda propanli kamping plitasi ishlatishdan xavfsizroq.»
Shunga qaramay, ochiq olov va shamlar yong‘in xavfini kuchaytiradi.
Elektr yo‘qligida, batareyalar umrining uzoq bo‘lishi bog‘lanish uchun muhim bo‘ldi.
Madridda texnika do‘konlarida ko‘chma zaryadlovchi qurilma izlaganlar ko‘plab bo‘ldi.
Sarah quyosh zaryadlovchisining telefoni va yoshi katta qo‘shnisining qurilmasini o‘n soatlik uzilish davrida zaryadli saqlaganini aytadi.
Lesley Kindle qurilmasi ham o‘chib qolganini eslab: «Na televizor, na Scrabble ilovasi — ko‘proq kitoblarim bo‘lishini tiladim», dedi.
Ba’zi odamlar uchun esa aloqa uzilishi kutilmagan ravishda ekranlar va bildirishnomalardan dam olish imkonini berdi.
«Texnologiyaga kamroq tayanish odamga o‘zini mustaqil bo‘lishga o‘rgatadi», — dedi Ed.
«Doim ham, hamma bilan, onlayn bo‘lish shart emas», — deya qo‘shimcha qildi kvartira sherigi Hannah Steiner, 23 yosh. «Biz aslida vaqtimizni yaxshi o‘tkazdik.»
Markaziy Portugaliyaning Leiria shahridan 24 yoshli Sara Francisco hodisa odatlar va kundalik tartiblarni qayta ko‘rib chiqish lozimligini ta’kidladi.
Boshqa tavsiya qilinadigan buyumlar Buyuk Britaniya hukumati tavsiya etgan holatlarda ichimlik suvi, birinchi tibbiy yordam to‘plami va kerak bo‘lsa, bolalar uchun zarur vositalarni zaxirada tutish lozim.
Elektr uzilishi hayotingizga hali ham ta’sir qilayaptimi? Mana bu yerga bosing va tajribangizni habar bering yoki pastdagi formani to‘ldiring.
Ispaniya energetika rasmiylari dastlabki tekshiruvlarda uzilish kiberhujum sabab bo‘lmaganini bildirishdi.
Madridga yorug‘lik qaytganda, butun mamlakat buyicha quvonch to‘lqini kuzatildi — kundalik hayotni to‘xtatgan yirik elektr uzilishidan so‘ng.
Poyezdlar to‘xtab qoldi, telefon aloqalari uzildi, kassalar ishlamadi: bu ulkan uzilish mamlakatni izdan chiqardi.
Ispaniyada favqulodda holat e’lon qilindi, millionlab odamlar elektrsiz qolgan bir paytda, hayot izdan chiqdi.
Bugungi kunga kelib, Portugaliya aeroportlarida 96 parvoz to‘xtatilgan, Ispaniyada esa 45ta reys bekor qilingan.