Daniya tashqi ishlar vaziri chorshanba kuni Kopengagenga AQShning yuqori martabali diplomatini Grenlandiyada amerikaliklarning yashirin operatsiyalari haqidagi xabarlar ortidan chaqirib oldi.
Daniyaning DR davlat teleradiokompaniyasi ma’lumotlariga ko’ra, manbalar gumon qilinayotgan operatsiyalar Grenlandiya jamiyatiga kirib borish va AQSh foydasiga Daniyadan ajralib chiqishni qo’llab-quvvatlashga qaratilganini ko’rsatmoqda. Hisobotda ishtirok etgan shaxslarning qaysi tashkilotga aloqadorligi borasida aniqlik yo’qligi qayd etilgan.
Daniya razvedka xizmatlari Grenlandiyaga qaratilgan «turli xil ta’sir o’tkazish kampaniyalari» haqida ogohlantirishlar bergan.
Davlat departamenti vakilining tasdiqlashicha, ishlar bo’yicha vakil Mark Stroh Tashqi ishlar vazirligi bilan uchrashgan va bu suhbatni Grenlandiya, Daniya va AQSh o’rtasidagi «mustahkam aloqalarni yana bir bor tasdiqlovchi» «samarali muloqot» deb ta’riflagan.
Vakil «Grenlandiyadagi xususiy AQSh fuqarolarining harakatlari» haqida izoh berishdan bosh tortdi, ammo AQSh Grenlandiya xalqining «o’z kelajagini o’zi belgilash» huquqini doimo hurmat qilishini ta’kidladi.
Tashqi ishlar vaziri Lars Lokke Rasmussenning ta’kidlashicha, «Qirollikning [Daniyaning] ichki ishlariga aralashishga urinish har qanday holatda ham qabul qilinishi mumkin emas», shu sababli AQShning ishlar bo’yicha vakili chaqirib olingan.
AQShning sobiq prezidenti Trump bir necha bor Daniya Qirolligi tarkibidagi yarim avtonom hudud bo’lgan Grenlandiyani anneksiya qilishga qiziqish bildirgan. Vitse-prezident JD Vance ham Kopengagenni mintaqaga yetarli darajada investitsiya qilmaslikda ayblagan.
Daniya Bosh vaziri Mette Frederiksen bir necha oy oldin Grenlandiyaga tashrifi chog’ida AQShni bunday harakatlardan ogohlantirib, «siz boshqa davlatni anneksiya qila olmaysiz», degan edi.
Daniya tashqi ishlar vaziri BBCga bergan bayonotida hukumat «xalqaro aktyorlar Grenlandiyaga va uning Daniya Qirolligidagi o’rniga qiziqish bildirishda davom etayotganidan xabardor» ekanligini aytdi.
«Shuning uchun oldinda Qirollikning kelajagiga ta’sir o’tkazishga urinishlar bo’lishi bizni ajablantirmaydi», deya qo’shimcha qildi u.
NATO va Yevropa Ittifoqi a’zosi bo’lgan Daniya an’anaviy ravishda AQShni yaqin ittifoqchi sifatida ko’radi. Trumpning yarim avtonom hududni sotib olish istagi daniyaliklar orasida xavotirga sabab bo’ldi. AQShning sobiq prezidenti hatto shu yil boshida uni kuch bilan tortib olishni ham istisno qilmasligini aytdi.
Daniyaning PET xavfsizlik va razvedka xizmati baholashicha, ta’sir o’tkazish kampaniyalari, ehtimol, «Daniya va Grenlandiya o’rtasidagi munosabatlarga nifoq solish»ga qaratilgan bo’ladi.
Agentlikning ta’kidlashicha, bunga «mavjud yoki o’ylab topilgan kelishmovchiliklar»ni «an’anaviy, jismoniy ta’sir agentlari yoki dezinformatsiya orqali» ishlatish orqali erishish mumkin. PET Grenlandiyadagi ishtirokini kuchaytirdi va mahalliy hokimiyatlar bilan hamkorlikni mustahkamladi.
Hozirda AQShning Kopengagendagi elchisi yo’qligi sababli, Rasmussen ishlar bo’yicha vakil va Daniya poytaxtidagi eng yuqori martabali diplomat Mark Strohni chaqirib oldi.
E’tiborlisi, Lars Lokke Rasmussen bundan oldin ham shu yilning may oyida AQSh razvedka agentliklariga e’tiborini Grenlandiyaga qaratish topshirilgani haqidagi alohida xabar munosabati bilan AQShning ishlar bo’yicha vakilini chaqirib olgan edi.
Chorshanba kuni DRdan olingan hisobotda amerikalik shaxsning Grenlandiya poytaxti Nuk shahriga tashrifi haqida batafsil ma’lumot berilgan, u yerda u orolning AQSh tomonidan egallab olinishini qo’llab-quvvatlovchi grenlandiyaliklar ro’yxatini tuzishga uringan. DR ma’lumotlariga ko’ra, maqsad ularni ajralish harakati uchun yollash bo’lgan.
The Wall Street Journal gazetasining may oyidagi hisobotida ham Grenlandiya mustaqillik harakati, shuningdek, Amerika mineral qazib olish bo’yicha fikrlar haqida ma’lumot to’plashga ishora qilingan.
O’sha paytda AQSh Milliy razvedka direktori Tulsi Gabbard hisobotni rad etmagan, ammo Journalni «qonunni buzganlikda va mamlakatimiz xavfsizligi va demokratiyasiga putur yetkazganlikda» ayblagan.
Grenlandiyaning Daniya bilan munosabatlari murakkab. 1979-yildan beri keng o’zini o’zi boshqarish huquqiga ega bo’lsa-da, tashqi va mudofaa siyosati Kopengagen yurisdiksiyasi ostida qolmoqda.
Grenlandiyaning ko’pchilik siyosiy partiyalari mustaqillikni yoqlab chiqsa-da, unga erishish tezligi bo’yicha turlicha qarashlar mavjud. Grenlandiyaliklar 2009-yildan beri referendum o’tkazish huquqiga ega bo’lishiga qaramay, so’rovlar aksariyat hollarda AQSh tarkibiga kirishni istamasliklarini ko’rsatmoqda.
AQSh vitse-prezidenti JD Vance mart oyida oroldagi AQSh harbiy bazasiga tashrifi chog’ida Daniya AQSh askarlarini va grenlandiyaliklarni Rossiya, Xitoy va Grenlandiyaning potentsial mineral boyliklari va Arktika dengiz yo’llariga qiziqayotgan boshqa davlatlardan yetarli darajada himoya qilmayotganini ta’kidladi.
Biroq, Grenlandiya rahbari Jens-Frederik Nielsen may oyida AQSh hududni o’z nazoratiga olmaydiganini aniqlab berdi: «Biz boshqa hech kimga tegishli emasmiz. O’z kelajagimizni o’zimiz hal qilamiz.»
Kopengagen universiteti xodimi Jens Ladefoged Mortensenning so’zlariga ko’ra, Daniya tashqi ishlar vazirining AQSh ishlar bo’yicha vakilini so’nggi chaqiruvi Daniya-AQSh munosabatlarida misli ko’rilmagan «diplomatik sariq kartochka»ni anglatadi.
«Trump ma’muriyatining Daniyaga nisbatan bunday dushmanona munosabati hayratlanarli», dedi u BBCga. «Amerika tarafdori bo’lgan davlat sifatida biz nega bunday qilayotganingizni so’ramoqdamiz.»
So’nggi kunlarda Daniyaning eng yirik kompaniyalaridan biri ham AQSh hukumati harakatlariga aralashib qoldi, chunki Rod-Aylend qirg’og’ida yirik shamol elektr stantsiyasining qurilishini to’xtatish buyurilgan.
Taxminan 80%ga qurib bitkazilgan Revolution Wind loyihasi Daniyaning ko’p millatli shamol elektr stantsiyalari ishlab chiqaruvchisi Orsted tomonidan boshqarilmoqda, uning 50,1%i Daniya davlatiga tegishli.
Bu prezident Donald Trumpning nishoniga aylangan so’nggi shamol energetikasi tashabbusidir, u o’tgan hafta «biz shamolni qilmayapmiz» degan edi.
Orsted aksiyalari dushanba kuni «ishni to’xtatish» buyrug’i munosabati bilan 16%ga tushib ketdi, garchi ular keyinchalik yo’qotishlarning bir qismini tiklashga muvaffaq bo’lishdi.
Kompaniya loyihada 65 ta turbinadan 45 tasini o’rnatib bo’lganini xabar qilmoqda, bu esa 350 000 ta uyga elektr energiyasi yetkazib berishni maqsad qilgan.
PostNord talabning keskin pasayishi sababini ko’rsatmoqda – dunyo bo’ylab boshqa pochta kompaniyalari ham shu yo’ldan boradimi?
Hukumat savdo solig’ini bekor qilish ko’proq odamlarni kitob sotib olishga undaydi deb umid qilmoqda.
Janubiy Yutlandiyada temir yo’l kesishmasida yuz bergan avtohalokatga qishloq xo’jaligi chiqindilarini tashuvchi yuk mashinasi sabab bo’ldi.
Aalborg hayvonot bog’i noyob sxema yirtqichlar yovvoyi tabiatda nima yeyishini taqlid qilishga qaratilganini aytmoqda.
Rasmus Hoylund avvalgi mavsumlarda «Manchester Yunayted» hujumida «biroz yordam kerak bo’lishi mumkin edi» va asosiy hujumchi rolida ko’proq raqobatga «to’liq tayyor» ekanligini aytdi.