Buyuk Britaniya hukumatining o’tgan oydagi qarz olish hajmi kutilganidan oshib ketdi, bu kansler Reychel Rivzga bosimni oshirmoqda.
Milliy statistika idorasi (ONS) xabar berishicha, davlat xarajatlari va soliq tushumlari o’rtasidagi farqni ifodalovchi qarz olish hajmi iyun oyida 20,7 milliard funt sterlingga yetgan. Bu ko’rsatkich o’tgan yilning shu davriga nisbatan 6,6 milliard funt sterlingga ko’pdir.
ONSning ta’kidlashicha, o’sish davlat xizmatlariga qilingan xarajatlar va qarz foizlari to’lovlarining oshishi bilan bog’liq bo’lib, bu aprel oyida oshirilgan ish beruvchilarning Milliy sug’urta badallari kabi turli xil soliqlardan olingan daromadlardan oshib ketgan.
Tahlilchilarning fikricha, kansler kuzgi byudjetda soliqlarni oshirishni ko’rib chiqishi mumkin, ayniqsa hukumat avval katta tejashga erishish uchun mo’ljallangan nafaqa qisqartirishlarini bekor qilganidan so’ng.
So’nggi qarz olish ko’rsatkichi 1993-yilda oylik yozuvlar boshlanganidan beri iyun oyidagi ikkinchi eng yuqori ko’rsatkichni tashkil etadi, faqat 2020-yil iyun oyi undan yuqori bo’lgan, bu esa ONS ma’lumotlariga ko’ra, pandemiyadan sezilarli darajada ta’sirlangan.
KPMG UK kompaniyasining katta iqtisodchisi Dennis Tatarkovning ta’kidlashicha, bu ma’lumotlar «davlat moliyasiga ko’proq bosim o’tkazadi».
«Bundan tashqari, davlat moliyasining uzoq muddatli istiqbollari qiyinligicha qolmoqda. Ijtimoiy ta’minot bo’yicha yaqinda qabul qilingan qarorlar va o’sishning doimiy ravishda sekinlashuvi soliq maqsadlariga qarshi bo’shliqni ochishi mumkin, bu esa kuzgi byudjetda qo’shimcha soliqlar oshirilishini yoki xarajatlar qisqartirilishini talab qilishi mumkin.»
ONS, shuningdek, davlat qarzi bo’yicha foiz to’lovlari 2025-yil iyun oyida 16,4 milliard funt sterlingga ko’tarilganini, bu o’tgan yilning shu davriga nisbatan deyarli ikki baravar ko’p ekanligini xabar qildi.
Bu o’sish inflyatsiya darajasining oshishi bilan bog’liq, chunki davlat qarzining ba’zi foizlari inflyatsiyaning Chakana Narxlar Indeksi (RPI) o’lchoviga bog’langan.
Joriy moliya yilining birinchi uch oyida qarz olish hajmi 57,8 milliard funt sterlingga yetdi. Bu 2024-yilning shu davriga nisbatan 7,5 milliard funt sterlingga ko’p bo’lsa-da, Byudjet masalalari bo’yicha mas’uliyat idorasi (OBR)ning prognozlari bilan mos keladi.
Ushbu muvofiqlikka qaramay, Capital Economics kompaniyasining Buyuk Britaniya bo’yicha iqtisodchisi Aleks Kerr «kansler uchun vaziyat yomonlashishi mumkin» deb ogohlantirdi.
«Bizningcha, u yil oxirida byudjetda 15-25 milliard funt sterling yig’ishi kerak bo’ladi, bunda yuqori soliqlar asosiy yukni ko’taradi.»
Janob Kerrning qo’shimcha qilishicha, ONS ma’lumotlari «mehnat bozoridagi so’nggi zaiflashuv [soliq] tushumlariga ta’sir qilmoqda» va bu tendensiya «iqtisodiy o’sish hali ham zaif bo’lgani uchun» davom etishi mumkin.
So’nggi o’sish ko’rsatkichlari Buyuk Britaniya iqtisodiyoti aprel va may oylarida qisqarganini ko’rsatadi.
O’tgan oyda kansler Rivz soliqlarning potentsial oshishini istisno qilmadi.
Ayni paytda 2028-yilda tugashi kerak bo’lgan daromad solig’i chegaralarini muzlatishni uzaytirish imkoniyati haqida taxminlar paydo bo’ldi. Bu muzlatish vaqt o’tishi bilan ko’proq shaxslarni yuqori soliq to’lovchi qatoriga bosqichma-bosqich o’tkazadi.
Kansler hukumat moliyasi uchun ikkita asosiy qoidaga amal qilmoqda:
Lordlar palatasining Iqtisodiy masalalar qo’mitasi bilan bo’lib o’tgan sessiyada Rivz ushbu fiskal qoidalarga rioya qilish «muhokama qilinmaydi», chunki ular iqtisodiyotga barqarorlik beradi va «davlat obligatsiyalarini egalarini ishontirib, ularga ushbu obligatsiyalarni sotib olishni davom ettirishga ishonch beradi», deb ta’kidladi.
«Biz hali ham davlat obligatsiyalarimizni sotib olayotgan begonalarning yaxshi niyatiga juda bog’liq bo’lib turibmiz», dedi u, Kanada bosh vaziri bo’lgan sobiq Angliya banki gubernatori Mark Karnining shunga o’xshash izohlarini takrorlab.
«Men ushbu fiskal qoidalarga amal qilaman, shunda biz ushbu qarzga xizmat ko’rsatish xarajatlarini kamaytira olamiz», deb qo’shimcha qildi u.
Rivz, shuningdek, korxonalar uchun Milliy sug’urta badallarini oshirish qarorini himoya qildi, bu siyosat ko’plab firmalar tomonidan tanqid qilingan.
Uning so’zlariga ko’ra, bunday soliq o’sishidan olingan pul «davlat moliyamizni mustahkam poydevorga qo’ydi, shuningdek, bizga Milliy sog’liqni saqlash xizmatiga yiliga qo’shimcha 29 milliard funt sterling qo’shish imkonini berdi. Demak, ular sharoitga ko’ra to’g’ri qarorlar edi.»
So’nggi qarz olish ko’rsatkichlariga javoban soyadagi kansler Mel Strid shunday dedi: «Reychel Rivz o’zida yo’q pulni sarflayapti. Qarz foizi soliq to’lovchilarga yiliga 100 milliard funt sterlingga tushadi – bu mudofaa byudjetidan deyarli ikki baravar ko’p.»
Shotlandiyada ishsizlik darajasi Buyuk Britaniyaning qolgan qismida oshgan bo’lsa-da, pasaygan, lekin bu ko’rsatkichlarga ishonish mumkinmi?
Iqtisodiyot may oyida ketma-ket ikkinchi oy qisqardi, bu kanslerga bosimni oshirdi.
Ser Robert Chote Milliy statistika idorasini nazorat qilish uchun mas’ul bo’lgan Buyuk Britaniya Statistika idorasi rahbari lavozimini tark etdi.
Bir yil ichida ishlarning 46 foizida «daliliy qiyinchiliklar» bo’lgan, masalan, jabrlanuvchilarning harakatni qo’llab-quvvatlamasligi.
Millionlab odamlarga ta’sir qiluvchi siyosiy qarorlar haqida ma’lumot beruvchi Milliy statistika idorasidagi muammolarni hal qilish kerak, shunda u o’z obro’sini tiklay oladi, deyiladi sharhda.