Hukumat o’zining xorijiy yordam strategiyasini qayta ko’rib chiqdi va Afrikada bolalar ta’limi va ayollar salomatligini qo’llab-quvvatlash tashabbuslarini sezilarli darajada kamaytirdi.
Oldingi e’lonlardan so’ng, hukumat yalpi milliy daromadning 0,5 foizidan 0,3 foizigacha kamaytirib, xorijiy yordam xarajatlarini 40 foizga qisqartirishni tasdiqladi. Bu qayta taqsimlash Amerika Qo’shma Shtatlarining chaqiriqlaridan so’ng mudofaa xarajatlarini 2,5 foizga oshirishga qaratilgan.
Tashqi ishlar vazirligining hisoboti va ta’sirini baholashga ko’ra, Afrika bu yil ushbu qisqartirishlarning asosiy yukini o’z zimmasiga oladi, ayollar salomatligi va suv sanitariya dasturlari uchun mablag ‘kamayadi. Hisobotda buning natijasida kasalliklar va o’lim darajasi oshishi mumkinligi haqida ogohlantirilgan.
Yordam tashkilotlari ushbu qisqartirishlar dunyoning eng zaif aholisiga nomutanosib ta’sir ko’rsatishini ta’kidlab, qattiq tanqid bildirishdi.
Hukumat Jahon banki va Gavi vaksina alyansi kabi ko’p tomonlama yordam tashkilotlariga qo’shiladigan hissalar himoyalanishini ta’kidlamoqda. Buyuk Britaniya, shuningdek, Gaza, Ukraina va Sudan kabi inqirozli hududlarga gumanitar yordam ko’rsatishni davom ettiradi.
Taraqqiyot vaziri Baronessa Chapman shunday dedi: «Har bir funt sterling Buyuk Britaniya soliq to’lovchilari va biz butun dunyo bo’ylab yordam beradigan odamlar uchun ko’proq ishlashi kerak va bu raqamlar biz aniq yo’nalish va ustuvorliklarga ega bo’lish orqali buni qanday boshlayotganimizni ko’rsatadi.»
Hukumatning ta’kidlashicha, bu qisqartirishlar vazir tomonidan o’tkazilgan «yordamni satrma-satr strategik ko’rib chiqish» natijasidir. Ushbu ko’rib chiqish «ustuvorlikni belgilash, samaradorlik, rejalashtirilgan gumanitar yordamni himoya qilish va jonli shartnomalarni himoya qilish bilan birga, zarur bo’lganda dasturlashdan mas’uliyat bilan chiqishni ta’minlash» ni ta’kidladi.
Tashqi ishlar vazirligi ba’zi davlatlar uchun ikki tomonlama yordam – to’g’ridan-to’g’ri yordam oluvchi davlatlarga beriladigan yordam kamayishini ko’rsatdi. Samarasiz deb topilgan ko’p tomonlama tashkilotlar kelajakda moliyalashtirishni kamaytirishi mumkin. Ta’sirlangan aniq davlatlar hali aniqlanmagan.
Xalqaro taraqqiyot qo’mitasi raisi Sara Champion bu harakatni tanqid qilib, qisqartirishlar «dunyodagi eng zaif odamlar hisobidan bo’ladi» deb aytdi.
Liberal Demokratlarning xalqaro taraqqiyot bo’yicha vakili Monika Hardingning ta’kidlashicha, Buyuk Britaniyaning yordam xarajatlarini «bu asrdagi eng past darajaga» qisqartirish «dunyodagi eng kambag’al va zaif odamlarga dahshatli ta’sir ko’rsatadi».
«Bu hali boshlanishi – biz keyingi yil qisqartirishning aksariyati sodir bo’lganda, ancha chuqurroq va shafqatsiz qisqartirishlarni ko’ramiz», deb ogohlantirdi u.
Xalqaro taraqqiyot tashkilotlari uchun Buyuk Britaniya tarmog’i bo’lgan Bond, hukumat «ta’lim, gender va Janubiy Sudan, Efiopiya va Somali kabi gumanitar inqirozlarni boshdan kechirayotgan mamlakatlar va hukumat himoya qilinishini aytgan bosib olingan Falastin hududlari va Sudanni hayratlanarli darajada» moliyalashtirishni «ustuvor vazifa sifatida belgilayotganidan» xavotir bildirdi.
Bond siyosat direktori Gideon Rabinowitz shunday izoh berdi: «Afrika, gender, ta’lim va sog’liqni saqlash dasturlarini ikki tomonlama moliyalashtirish kamayishi xavotirli holatdir.»
«Dunyodagi eng chekka jamoalar, ayniqsa mojarolarni boshdan kechirayotganlar va ayollar va qizlar, bu siyosiy tanlovlar uchun eng yuqori narxni to’laydilar.»
«AQSh barcha gender dasturlarini yo’q qilgan bir paytda, Buyuk Britaniya orqaga chekinmasdan, oldinga qadam tashlashi kerak.»
YUNISEF qisqartirishlar «bolalar va ayollarga halokatli va tengsiz ta’sir ko’rsatadi» deb ogohlantirdi va bu harakatni «juda ko’r-ko’rona» deb ta’rifladi.
YUNISEF Buyuk Britaniya bosh direktori Filipp Gudvin hukumatni «zaif bolalarni o’z yordam dasturlari va siyosatining markaziga qo’yadigan yangi strategik yondashuvni qabul qilishga…» chaqirdi.
«Yordamning kamida 25 foizi bolalarga qaratilgan tashabbuslarga yo’naltirilishi kerak, bu esa bolalar salomatligi, ovqatlanishi, ta’limi va himoyasi ustuvorligini ta’minlaydi.»
Britaniyada asos solingan Street Child xayriya tashkiloti BBCga ma’lum qilishicha, Buyuk Britaniyaning asosiy moliyalashtiruvchi sifatida tarixiy roli tufayli, Syerra-Leone, Janubiy Sudan va Kongo Demokratik Respublikasida bolalarning ta’lim olish imkoniyatini yaxshilash bo’yicha ishlari qisqartiriladi.
Bosh direktor Tom Dannatt ta’limni umidning eng katta uzoq muddatli quruvchisi deb ta’rifladi va qo’llab-quvvatlashning qisqarishini «achinarli va ko’r-ko’rona» deb atadi.
«Ilgari maktabga boradigan bolalar maktabga bormaydi, shuning uchun ko’proq bolalar ko’chalarda daydib yurgan va dalalarni haydab, tanqidiy qobiliyatlarini rivojlantirmayotgan holda topiladi», dedi u.
«Ular maktabda o’qib, o’zlari va jamiyatlari uchun yorqin kelajak qurish imkoniyatiga ega bo’lishlari kerak, ammo Britaniya yordamining eng kambag’al bolalar uchun, ayniqsa eng kambag’al mamlakatlarda qisqartirilishi tufayli bu endi haqiqat emas.»
So’nggi yillarda xorijiy yordam tobora kuchayib borayotgan tekshiruvga duch keldi, bir vazirlar mahkamasi vaziri bunday xarajatlarni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlashning pasayishini tan oldi.
Qisqartirishlardan qutulgan tashkilotlardan biri Jahon banki edi. Tashqi ishlar vazirligi Jahon bankining eng kam daromadli mamlakatlar uchun fondi bo’lgan Xalqaro taraqqiyot assotsiatsiyasi (XTA) keyingi uch yil ichida Buyuk Britaniyadan 1,98 milliard funt sterling miqdorida moliyalashtirishni oladi va tashkilotga 1,9 milliard odamga foyda keltirishga yordam beradi.
Ser Toni Bler va Gordon Braun boshchiligidagi Mehnat hukumatlari xorijiy yordam byudjetini milliy daromadning 0,7 foizigacha oshirishga va’da berishdi.
Ushbu maqsad 2013 yilda Devid Kemeronning Konservativ-Liberal Demokrat koalitsiya hukumatida erishilgan, so’ngra 2015 yilda qonun bilan mustahkamlangan.
Biroq, yordam xarajatlari 2021 yilda Konservatorlar davrida Covidning iqtisodiy bosimi tufayli milliy daromadning 0,5 foiziga qisqartirildi.
Will Rossning qo’shimcha hisoboti
Xalqaro taraqqiyot bo’yicha sobiq kotib Duglas Aleksandrning aytishicha, yordam uchun argument «yo’qotilgan».
Texnologiya milliarderlari va Dogelar AQSh hukumati va Vashingtonda keskin o’zgarishlarga olib keldi.
Bosh vazir Buyuk Britaniya yordam jamg’armalarini 2027 yilgacha harbiy xarajatlarni YaIMning 2,5 foiziga oshirish uchun qayta taqsimlashini e’lon qildi.
Layla Usmon 2024 yildan beri Jersi xorijiy yordam dasturi tufayli Kiyevda ishlaydi.
Kasalliklarning tarqalishi, shuningdek, vaksinalar va yangi davolash usullarini ishlab chiqishning kechikishi USAIDga qisqartirishlar ta’sir qilishi mumkin.