Kansler Reychel Rivz 26-noyabrga rejalashtirilgan Kuzgi Byudjet oldidan soliqlar oshirilishi va xarajatlar qisqarishini ko’rib chiqayotganini bildirdi.
2024-yilgi umumiy saylovlardan oldin Leyboristlar partiyasi ishlayotgan shaxslar uchun daromad solig’i, Milliy Sug’urta yoki QQSni oshirmaslikka va’da bergan edi.
Biroq, Fiskal tadqiqotlar instituti (IFS) kansler hukumat moliyasidagi 22 milliard funt sterling defisitni hal qilish uchun «deyarli aniq» soliqni oshirishi kerakligini ta’kidlamoqda.
G’aznachilik kanslerining Byudjet bayonoti soliq tuzatishlari, jumladan, oshirish va kamaytirish bo’yicha hukumat rejalari haqida ma’lumot beradi. Shuningdek, u sog’liqni saqlash, ta’lim va huquqni muhofaza qilish kabi davlat xizmatlariga xarajatlar bo’yicha muhim qarorlarni o’z ichiga oladi.
Bayonot Jamoatlar palatasida parlament a’zolariga (deputatlar) taqdim etiladi. Odatda, Bosh vazirning savollariga javobidan so’ng, Buyuk Britaniya vaqti bilan taxminan 12:30 da boshlanadi va taxminan bir soat davom etadi.
Muxolifat rahbari, Konservativ partiya deputati Kemi Badenox darhol javob beradi. Keyinchalik, deputatlar taklif etilayotgan choralarni amalga oshirish uchun ovoz berishdan oldin to’rt kunlik munozarada ishtirok etadilar.
Kanslerning o’z-o’ziga yuklagan fiskal qoidalariga rioya qilish uchun qo’shimcha daromadga bo’lgan ehtiyoj tufayli soliqlar oshirilishi mumkinligi haqida keng spekulyatsiya mavjud.
Rivz xonim o’zi «muhokama qilib bo’lmaydigan» deb hisoblagan ikkita asosiy fiskal qoidani bayon qildi:
IFSning ta’kidlashicha, 22 milliard funt sterlingni ta’minlash hukumatga o’zining hozirgi 10 milliard funt sterling zaxirasini saqlab qolish imkonini beradi, uni oshirish uchun «kuchli asos» borligini ta’kidlamoqda.
Rivz xonim mart oyida e’lon qilgan Bahorgi bayonotidan so’ng belgilagan 10 milliard funt sterling marja, 2010-yildan beri kansler tomonidan belgilangan eng past marjalardan biri bo’lib, o’rtacha ko’rsatkich 30 milliard funt sterlingni tashkil etadi.
Daromad solig’i va milliy sug’urta
Hukumat daromad solig’i chegaralarini muzlatishni uzaytirishni ko’rib chiqishi mumkin, bu hozirda 2028-yilda tugashi rejalashtirilgan.
Ushbu chegaralarni muzlatish vaqt o’tishi bilan ish haqi oshishi bilan ko’proq odamlar soliqqa tortiladigan yoki yuqori soliq stavkalariga ega bo’ladigan daromad darajasiga yetishini anglatadi, bu ko’pincha «yashirin soliq» deb ataladi.
Sentabr oyida BBCga bergan intervyusida Rivz xonim muzlatishni uzaytirish imkoniyatini rad etmadi.
Hukumatning ayrim a’zolari bilan yaqin aloqada bo’lgan Resolution Foundation tahlil markazi ayrim shaxsiy soliqlar oshirilishi kerakligini ta’kidlamoqda.
Keng qamrovli chora-tadbirlar doirasida Fond ishchi NI stavkasini 2p ga kamaytirishni, bir vaqtning o’zida daromad solig’i stavkasini ham shu miqdorda oshirishni tavsiya qildi.
Bunday siyosat o’zgarishi pensionerlar, ijarachilar va o’zini-o’zi ish bilan ta’minlaganlarga nomutanosib ta’sir ko’rsatishi mumkin, chunki ularning soliq majburiyatlari Milliy sug’urta badallarining tegishli kamayishisiz oshadi.
Yashash narxiga yordam
Oktabr oyida Rivz xonim BBCga inflyatsiya yuqori bo’lib qolayotganligi sababli «yashash narxi muammolarini hal qilish uchun maqsadli choralar ko’rishini» ma’lum qildi.
Manbalarning ta’kidlashicha, hukumat gaz va elektr energiyasi to’lovlarini kamaytirish uchun aralashishi mumkin, ehtimol, to’lovlarga qo’llaniladigan ayrim tartibga soluvchi yig’imlarni kamaytirish yoki energiyaga joriy 5% QQS stavkasini kamaytirish orqali.
Sunday Times ilgari nolga tushirish imkoniyati haqida xabar bergan edi.
Mulkiy soliqlar
Xabarlarga ko’ra, hukumat mulk soliqlarida islohotlar o’tkazishi mumkin, jumladan, Angliya va Shimoliy Irlandiyada ma’lum qiymatdan oshadigan mulklarni xaridorlar tomonidan to’lanadigan stamp yig’imini mulk solig’i bilan almashtirish potentsiali.
Ijara beruvchilar yuqori soliqlar bilan to’qnash kelishi mumkin va mavjud kengash solig’i tizimi o’zgartirilishi mumkin.
Bundan tashqari, o’zining asosiy yashash joyini sotayotgan shaxslar kapital o’sishi solig’iga tortilishi mumkin.
Yoshlarni ish bilan ta’minlash kafolati
Sentabr oyida Rivz xonim 18 oy davomida ishsiz bo’lgan yoshlarga to’liq vaqtli ish bilan ta’minlashga o’tishini osonlashtirish uchun to’langan ish joylari bilan ta’minlanishini e’lon qildi.
Isa islohoti
Biroq, Financial Times xabar berdi u naqd ISA limitini hozirgi 20 000 funt sterlingdan 10 000 funt sterlingga kamaytirishni e’lon qilishi mumkin.
Pensiya o’zgarishlari
Shuningdek, pensiya qoidalariga, jumladan, jamg’armachilar uchun mavjud bo’lgan soliq imtiyozlari darajasiga va olinishi mumkin bo’lgan naqd pul miqdoriga potentsial o’zgarishlar haqida taxminlar mavjud.
Pensiya badallariga yuqori stavkali soliq imtiyozlarini kamaytirish G’aznachilik uchun tejashga olib kelishi mumkin, ammo bu pensiya jamg’armalarining jozibadorligini kamaytirishi mumkin.
Biznes soliqlar
Buyuk Britaniyadagi kasaba uyushmalarining soyabon tashkiloti bo’lgan Kasaba uyushmalari kongressi (TUC) onlayn o’yin kompaniyalari va bank foydalariga soliqlar oshirilishini himoya qildi.
Sentabr oyida Kansler ITV Newsga «qimor o’yinlari kompaniyalari ko’proq to’lashlari uchun asos bor» dedi.
Leyboristlar hukumati iqtisodiyotni mustahkamlashni asosiy ustuvor vazifa ekanligini ta’kidladi.
O’sib borayotgan iqtisodiyot odatda iste’molchilarning xarajatlari, ish o’rinlari yaratilishi, soliq tushumlari va ishchilar uchun ish haqi oshishiga olib keladi.
Buyuk Britaniya iqtisodiyoti 2025-yilning boshida kuchli boshlanganidan so’ng, so’nggi oylarda sekinlashdi.
So’nggi ma’lumotlarga ko’ra, iqtisodiyot avgust oyida 0,1% ga o’sdi, iyul oyida 0,1% ga qisqarganidan so’ng.
Avgust oyiga qadar bo’lgan uch oy ichida Buyuk Britaniya YaIM 0,3% ga oshdi, bu mart va may oylari orasida kuzatilgan 0,6% o’sishdan kamaydi.
Shu bilan birga, hukumat qarzi – davlat xarajatlari va soliq tushumlari o’rtasidagi farq – avgust oyida 18 milliard funt sterlingga yetdi. Bu davlat xizmatlari, imtiyozlar va qarz foizlari bo’yicha xarajatlarning oshishi natijasida kelib chiqqan besh yil ichida oy uchun qayd etilgan eng yuqori darajani anglatadi.
Narxlar ham kutilganidan tezroq oshmoqda. Inflyatsiya avgust oyiga qadar bo’lgan yil davomida 3,8% ni tashkil etdi, bu iyul oyiga mos keladi va Angliya bankining 2% lik maqsadidan yuqori.
Avgust oyida Angliya banki bir yilda beshinchi marta foiz stavkalarini pasaytirdi va qarz olish narxini ikki yildan ortiq vaqt ichida eng past darajaga tushirdi.
Ushbu kamaytirish ish o’rinlari bozorining zaiflashishi bilan bog’liq edi, chunki ma’lumotlar ish o’rinlari kamayishi va ish haqi o’sishi sekinlashishini ko’rsatdi.
Biroq, Bank keyingi sentabr oyidagi yig’ilishida stavkalarni o’z holida qoldirdi va Buyuk Britaniya inflyatsiya bo’yicha «o’rmondan chiqmaganini» ta’kidladi.
Oktabr oyida Xalqaro valyuta jamg’armasi (XVF) Buyuk Britaniya 2025-yilda eng tez rivojlanayotgan yirik iqtisodiyotlardan biri bo’lishi kutilmoqda deb prognoz qildi.
Shunga qaramay, XVF Buyuk Britaniya 2025 va 2026-yillarda energiya va kommunal to’lovlarning oshishi hisobiga G7 davlatlari orasida inflyatsiya darajasi eng yuqori bo’lishini ham bashorat qildi.
Deputatlar tomonidan ma’qullangandan so’ng, Byudjetda ko’rsatilgan har qanday soliq o’zgarishlari darhol kuchga kirishi mumkin. Biroq, hukumat ularning doimiyligini ta’minlash uchun moliya to’g’risidagi qonun loyihasini qabul qilishi kerak.
Byudjet chora-tadbirlari va ular bilan bog’liq xarajatlar to’g’risidagi batafsil ma’lumotlar hukumatning iqtisodiy va moliya vazirligi bo’lgan G’aznachilik tomonidan e’lon qilinadi.
Byudjet masalalari bo’yicha idora (OBR) ham Buyuk Britaniya iqtisodiyotining sog’lig’ini baholash, shuningdek, kelajakdagi iqtisodiy tendentsiyalar prognozini e’lon qiladi.
Kansler Byudjetda uy xo’jaliklarini yashash narxiga yordam berish uchun choralarni rejalashtirmoqda.
Hukumat, shuningdek, yirik Hindiston energiya kompaniyasi va Xitoy neft terminallariga qarshi yangi sanksiyalar joriy qildi.
Rasmiy ma’lumotlarga ko’ra, iyul oyida iqtisodiyotning biroz qisqarishidan so’ng, 0,1% o’sish kuzatildi.
Buyuk Britaniya iqtisodiyotining kuchi hukumatning davlat xizmatlarini moliyalashtirish uchun to’playdigan soliq tushumlariga ta’sir qiladi.
Fiskal tadqiqotlar instituti kansler moliyaviy tanqislikni bartaraf etish uchun 22 milliard funt sterling aniqlashi kerakligini ko’rsatadi.