Muhim siyosiy oʻzgarishda, Buyuk Britaniya Ichki ishlar vaziri dushanba kuni boshpana olgan shaxslar faqat vaqtincha qolishga ruxsat olishlarini eʼlon qilishi kutilmoqda.
Shabana Mahmood boshpana daʼvolarini va kichik qayiqda oʻtishlarni kamaytirish maqsadida, qochqinlar uchun doimiy himoya qilishni tugatishga tayyor, deb xabar beradi bu masaladan xabardor manbalar.
Taklif etilayotgan rejaga koʻra, boshpana oluvchilarning maqomi muntazam ravishda koʻrib chiqiladi va ularning kelib chiqish mamlakati xavfsiz deb topilgandan soʻng, ular oʻz vatanlariga qaytariladi.
Hozirgi vaqtda Buyuk Britaniyada qochqin maqomi besh yilga beriladi, shundan soʻng shaxslar cheksiz muddatga qolish uchun ariza berishlari mumkin, bu esa fuqarolik yoʻlini ochadi.
Ukrainadagi mojaro dan qochqinlar uchun vaqtinchalik sxemalar mavjud boʻlib, dastlab uch yilga, keyin esa qoʻshimcha muddatlarga beriladi.
Hukumatdagi manbalar barcha muvaffaqiyatli boshpana izlovchilar uchun vaqtincha maqomga oʻtishni siyosatda «muhim oʻzgarish» deb baholadi.
Siyosat Daniyadan ilhomlangan boʻlib, u yerda markaz-chap Sotsial-Demokratlar boshchiligidagi hukumat Yevropaning eng qatʼiy boshpana va immigratsiya tizimlaridan birini joriy qilgan.
Daniya vaqtinchalik yashash uchun ruxsatnomalar beradi, odatda ikki yilga, bu qochqinlardan muddat tugagandan soʻng boshpana uchun qayta ariza berishni talab qiladi.
Daniya tizimida ruxsatnomalarni uzaytirish boʻyicha avvalgi taxmin bekor qilindi.
Hatto bir necha marta uzaytirishga ruxsat berilganlar uchun ham fuqarolik yoʻli uzoqroq va qiyinroq boʻldi.
Buyuk Britaniya hukumatining vazirlari, jumladan Mahmood, Daniya yondashuviga qoyil qolishadi, Sotsial-Demokratlar partiyasining qattiq immigratsiya siyosati soʻrov reytinglarining oshishi va populistik oʻng qanot Xalq partiyasini qoʻllab-quvvatlashning pasayishi bilan bogʻliq.
Ichki ishlar vaziri shunga oʻxshash choralarni koʻrmaslik Buyuk Britaniyada «qorongʻu kuchlar» ning koʻtarilishiga olib kelishi mumkinligiga ishonadi.
Oʻtgan hafta BBC xabar berishicha, Mahmood oʻz tizimini bevosita oʻrganish uchun Ichki ishlar vazirligining yuqori martabali amaldorlarini Daniyaga joʻnatgan.
Qochqinlar uchun vaqtincha maqomdan tashqari, rasmiylar Daniyaning «oilani birlashtirish» boʻyicha qatʼiyroq qoidalarini ham koʻrib chiqishdi, bu qochqinlar uchun turmush oʻrtoqlari, sheriklari yoki bolalarini mamlakatga olib kelish jarayonini tartibga soladi.
Mahmood Daniya siyosati boshpana izlashni ragʻbatlantirmaydi deb hisoblaydi va muvaffaqiyatli daʼvolar 40 yillik eng past darajada ekanligidan hayratda.
U, shuningdek, Buyuk Britaniya tizimining sezilarli saxovatliligi kichik qayiqda oʻtishlarni kuchaytiruvchi magnit vazifasini bajaradi deb taʼkidlaydi.
Oʻz eʼlonining ijtimoiy media videosida, Mahmood shunday dedi: «Biz har doim xavfdan qochayotgan odamlarga panoh beradigan mamlakat boʻlamiz, lekin biz tartib va nazoratni tiklashimiz kerak.»
Biroq, Daniyaga juda yaqin taqlid qilish bahsli boʻlishi mumkin.
Toʻrt yil oldin Daniya hukumati Suriyaga taxminan 200 nafar qochqinni qaytarishni rejalashtirgan edi, garchi davom etayotgan fuqarolik urushiga qaramay, Damashqning ayrim hududlari xavfsiz ekanligini daʼvo qildi.
Mahmoodning yangi yondashuvi Leyboristlar partiyasining ayrim deputatlaridan qarshilik koʻrsatishi kutilmoqda.
Buyuk Britaniyada qatʼiyroq qoidalar uchun Daniya model sifatida ishlatilayotgani haqidagi xabarlar paydo boʻlganda, Leyboristlar partiyasidan Klayv Lyuis BBCga oʻsha mamlakatdagi tizim «oʻng qanot radikalarning gaplarini» aks ettirganini aytdi.
Uning qoʻshimcha qilishicha, agar Leyboristlar partiyasi shu yoʻldan borsa, «progressiv» saylovchilar Yashillar kabi chap qanot partiyalarga moyil boʻlishi mumkin.
Boshqa bir chap qanot leyboristi Nadia Uittom Daniya yoʻlidan borishni «axloqiy, siyosiy va saylov nuqtai nazaridan oʻlik yoʻl» deb taʼrifladi.
Biroq, BBCning tushunishicha, Mahmood dushanba kuni Parlamentda oʻzining shubhalanuvchi leyborist hamkasblariga ogohlantirish beradi.
Uning aytishicha, uning baʼzi rejalari oʻrtacha boʻlib tuyulishi mumkin, ammo muqobil variant Reform UKni qoʻllab-quvvatlashning yanada oshishi boʻlishi mumkin.
U shunday deyishi kutilmoqda: «Agar bu sizga yoqmasa, mendan keyin keladigan narsa sizga yoqmaydi.»
Ichki ishlar vaziri Daniyani taqlid qilish uchun namuna deb hisoblaydi, chunki uning boshpana siyosati – «kamroq ichkariga, koʻproq tashqariga» deb umumlashtirilgan – Inson huquqlari boʻyicha Yevropa konvensiyasi (ECHR) ichida qolgan holda erishilgan.
Ammo u ham, Daniyadagi hamkasbi Rasmus Stoklund ham islohotlarni koʻrishni va deportatsiya ishlari boʻyicha qaror qabul qilishda ECHRning «oila hayoti huquqlari» toʻgʻrisidagi qoidalariga juda koʻp eʼtibor berishi mumkin boʻlgan «faol sudʼyalarni» jilovlashni xohlashadi.
U dushanba kuni oʻz bayonotida bunga toʻxtalishi kutilmoqda.
Reform UK va Konservatorlar partiyasi ECHRdAN butunlay chiqib ketish samaraliroq boʻlishini taʼkidlashadi.
Qochqinlarga vaqtinchalik maqom berish oʻrniga, Reform UK kanal orqali kelganlarni hibsga olish va deportatsiya qilishini aytadi.
Konservatorlarning taʼkidlashicha, kichik qayiqchalarni toʻxtatishning yagona yoʻli Leyboristlar partiyasi tomonidan bekor qilingan boshpana izlovchilarni Ruandaga deportatsiya qilish sxemasini qaytarishdir.
Ichki ishlar vaziri dushanba kuni Buyuk Britaniya chegaralari «nazoratdan chiqqanini» tan olishi mumkin.
Yangi siyosatni qabul qilishning oʻzi Nayjel Farajga vasvasaga tushgan saylovchilarning ishonchini tiklashi dargumon.
Ammo agar Mahmoodning siyosati raqamlarni haqiqatan ham kamaytirsa, u oʻz partiyasiga nafaqat migratsiya, balki boshqa siyosatlarda ham eshitilishiga ruxsat berilishiga umid qiladi.
Ichki ishlar vazirligi maʼlumotlariga koʻra, bu odam biometriya yordamida aniqlangan, darhol hibsga olingan va imkon qadar tezroq deportatsiya qilinadi.
Ichki ishlar vaziri Shabana Mahmood Yevropadagi eng qattiq migratsiya qonunlaridan baʼzilaridan ibrat olmoqda.
Rasmiylarning taʼkidlashicha, tergov yoʻnalishlari toʻgʻri olib borilmagan holatlar mavjudga oʻxshaydi.
Ichki ishlar vaziri noqonuniy ishlashga qarshi qaratilgan politsiya operatsiyasini nazorat qilib, BBC bilan suhbatlashdi.
Ichki ishlar vazirligi bu «rekordlar boshlanganidan beri noqonuniy ishchilarga qarshi eng yirik kurash» ning bir qismi ekanligini aytdi.