Bosh vazir Kier Starmer Buyuk Britaniyani yangi NATO maqsadiga – YaIMning 5 foizini 2035 yilga qadar milliy xavfsizlikka ajratishga – majbur qildi. Bu majburiyat Buyuk Britaniya hamda boshqa 32 NATO a’zosi mamlakatlarning Niderlandiyada kelishuvni yakunlash uchun yigʻilishi munosabati bilan bildirilmoqda.
5%lik maqsad ikki qismga boʻlingan: 3,5% asosiy mudofaa uchun va 1,5% kiberxavfsizlik va turgʻunlik kabi sohalar uchun. Ushbu tuzilma AQSH Prezidenti Trampning xarajatlarni koʻpaytirish haqidagi chaqiriqlariga javob berish va Yevropa Ittifoqi mamlakatlari uchun byudjetdagi moslashuvchanlikni ta’minlashga qaratilgan.
Davlat rahbariyati kontrabanda operatsiyalari va energetika xavfsizligi choralariga oʻxshash tashabbuslar milliy xavfsizlik xarajatlari kvotasiga hissa qoʻshishi mumkinligini bildirdi.
Sammit oldidan Bosh vazir Starmer Buyuk Britaniyaning hozirgi global noaniqliklarda “chaqqonlik va milliy manfaatlarga aniq qarash”ga ehtiyojini ta’kidladi. U shuningdek, iqtisodiy xavfsizlik milliy xavfsizlik bilan uzviy bogʻliq ekanligini va bu strategiya ish oʻrinlari va iqtisodiy oʻsishni yaratishi bilan izohladi.
NATOning 32 a’zo davlati umumiy mudofaa shartnomasi bilan bogʻlangan. Rossiyaning 2022 yilda Ukrainaga bostirib kirishi va Prezident Trampning qayta saylanishidan beri mudofaa xarajatlarini koʻpaytirish boʻyicha bosim kuchaydi.
Avvalgi NATO maqsadi YaIMning 2 foizini mudofaa uchun ajratish boʻlsa, 2023 yilda bu maqsadga atigi 23 a’zo erishdi (2014 yildagi uchtadan koʻp). Prezident Tramp ilgari 2%ni yetarli deb hisoblamay, 5%lik maqsadga chaqirdi va hatto itoat etmaydigan ittifoqchilarga nisbatan sanktsiyalarni taklif qildi.
Yil boshida Bosh vazir Starmer Buyuk Britaniyaning mudofaa xarajatlarini 2027 yil apreligacha YaIMning 2,5 foizigacha, iqtisodiy jihatdan mumkin boʻlsa, 2034 yilga kelib 3% gacha oshirish rejasini bayon qildi. Hukumat 2027 yilga kelib milliy xavfsizlik xarajatlarida 4,1% ga yetishni rejalashtirmoqda.
“Chidamlilik” uchun ajratilgan 1,5% chegaralarni himoya qilish va kiber himoyani oʻz ichiga oladi, Buyuk Britaniya ushbu qismga 2025 yilga qadar erishishni maqsad qilgan. Asosiy mudofaa xarajatlari 2035 yilga kelib 3,5% ga yetishini rejalashtirilgan, ammo hukumat hali bu uchun moliyalashtirish mexanizmlarini batafsil bayon qilmagan.
Xarajatlarga oid majburiyat bilan bir qatorda, hukumat oʻzining Milliy xavfsizlik strategiyasini e’lon qilib, fan, texnologiya va ta’lim shu jumladan turli sohalarda raqobatbardoshlikni oshirish zarurligini ta’kidlab, mudofaa investitsiyalari natijasida ish oʻrinlari yaratilishini ta’kidladi.
NATO Bosh kotibi Mark Rutte 5% lik xarajatlar majburiyatini kelajakdagi xavfsizlik uchun jasur va tubdan muhim qadam deb ta’rifladi. Biroq, ushbu maqsadga amaliy tatbiq etish va uning barchaga tegishliligi noaniq boʻlib qolmoqda, ba’zi mamlakatlarning potentsial voz kechishlari haqida ziddiyatli xabarlar mavjud.
Ukraina sammit kechasiga taklif qilingan boʻlsa-da, Shimoliy Atlantika Kengashi muhokamalarida ishtirok etmaydi. Xabarlarga koʻra, yangi Rossiya strategiyasi shu jumladan tortishuvli masalalar sammitning rasmiy kun tartibidan chiqarildi.
Eron, mudofaa xarajatlari va ittifoqchilardan talab qilgan 5% lik maqsad boʻyicha muhokamalar davom etayotgan NATO sammitiga Prezident Trampning kelishini kutmoqda.
NATO a’zolari Gaagada yigʻilganligi sababli, mudofaa xarajatlarining koʻpayishi muhokamalarni egallaydi.
Bosh vazir Mark Karni Kanadaning xavfsizlik masalalarida oʻz-oʻzini ta’minlashga boʻlgan ehtiyojini ta’kidladi.
Bosh kotibi Mark Rutte Rossiya besh yil ichida NATOga hujum qilishga tayyor boʻlishi mumkinligi haqida ogohlantirdi.
Tahlilchilar Rossiyaning tajovuzini oldini olish uchun taklif qilingan chora-tadbirlar AQSH Prezidentini tinchlantirishga ham xizmat qiladimi degan savol tugʻdirmoqda.