Seshanba kuni kechqurun Braziliyaning Belem shahrida boʻlib oʻtayotgan COP30 iqlim konferensiyasida namoyishchilar «Oʻrmonlarimiz sotilmaydi» kabi shiorlar yozilgan plakatlarni koʻtarib, xavfsizlik perimetrini buzib oʻtishdi.
Voqea joyida boʻlgan BBC jurnalistlarining guvohlik berishicha, Birlashgan Millatlar Tashkilotining xavfsizlik xodimlari namoyishchilarni quvib yetgan, braziliyalik askarlar esa delegatlarga darhol hududni tark etishni buyurgan.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti BBC Newsga bergan maʼlumotiga koʻra, hodisa oqibatida ikki nafar xavfsizlik xodimiga yengil tan jarohati yetgan va tadbir oʻtkazilayotgan joyga ozgina zarar yetgan.
Ijtimoiy tarmoqlarda tarqalgan videolarda mahalliy aholi guruhlari va boshqalar bilan aloqador boʻlgan namoyishchilar «Juntos» nomli Braziliyaning soʻl qanot yoshlar harakati logotipi tushirilgan bayroqlarni hilpiratib yurishgani aks etgan.
Onlayn tarqalgan videolarda namoyishchilar, baʼzilari anʼanaviy mahalliy aholi kiyimida boʻlgan, COP30 oʻtkazilayotgan joyga kuch bilan kirib, shiorlar aytib, eshiklarni buzib kirishgan va xavfsizlik xodimlari bilan toʻqnash kelishgan.
BMTning BBCga bergan bayonotiga koʻra, namoyishchilar dastlabki xavfsizlik toʻsiqlaridan oʻtishga muvaffaq boʻlishgan, biroq keyinchalik konferensiya oʻtkazilayotgan joyga chuqurroq kirishlariga yoʻl qoʻyilmagan.
Reuters axborot agentligi xavfsizlik xodimining soʻzlaridan iqtibos keltirgan holda, unga namoyishchi tomonidan uloqtirilgan baraban boshiga tegganini aytgan.
Bu xavfsizlikning buzilishi qatʼiy protokollar bilan ajralib turadigan konferensiya uchun noodatiy hodisa hisoblanadi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Braziliya va BMT rasmiylari hozirda ushbu hodisani tekshirayotganini maʼlum qildi.
COP30 rasman 10-noyabr, dushanbadan 21-noyabr, jumagacha boʻlib oʻtadi va unda 200 ga yaqin davlatdan delegatlar ishtirok etadi.
Bu yilgi yigʻilish Parij iqlim kelishuvining oʻn yilligini nishonlaydi, unda davlatlar global haroratning koʻtarilishini 1,5 daraja Selsiy bilan cheklashga harakat qilishga vaʼda berishgan.
Bu Braziliyaning konferensiyaga mezbonlik qilishi birinchi marta boʻlib, muzokaralar Amazon oʻrmonlari chetida joylashgan Belem shahrida oʻtkazilmoqda.
Joylashuv tanlovi turli sabablarga koʻra, ayniqsa Amazon aholisining borligi sababli bahs-munozaralarga sabab boʻldi, ularning koʻpchiligi iqlim oʻzgarishi va oʻrmonlarning kesilishi natijasida kelib chiqadigan ekologik degradatsiyani tanqid qiladi.
Braziliya ham neft va gaz uchun yangi litsenziyalar berishda davom etmoqda, ular koʻmir bilan birga qazilma yoqilgʻilar va global isishning asosiy sababchilaridir.
Tupinamba jamoasidan boʻlgan mahalliy rahbar Reuters agentligiga: «Biz pul yeya olmaymiz», – deb oʻrmon ichidagi rivojlanishdan noroziligini bildirdi.
«Biz yerlarimizni agrobiznes, neft qazib olish, noqonuniy konchilar va noqonuniy oʻrmon kesuvchilardan xoli boʻlishini xohlaymiz», – dedi u.
Bu yilgi yigʻilishlar «Mahalliy xalqlar COP» deb nomlandi, Braziliya tashkilotchilari muhokamalarga mahalliy aholi vakillarining ovozini kiritishga ustuvor ahamiyat berishga vaʼda berishdi.
Braziliyaning Mahalliy xalqlar vaziri Sonia Guajajara COP30ni «tarixiy» voqea deb baholadi va butun dunyo boʻylab taxminan 3000 nafar mahalliy aholi vakillari ishtirok etishini taxmin qildi.
BMTning shu yil boshida eʼlon qilingan hisobotida koʻrsatilishicha, mahalliy aholi sayyoramizning qolgan biologik xilma-xilligining 80%ini himoya qiladi, ammo xalqaro iqlimni moliyalashtirishning bir foizidan kamrogʻini oladi.
Mahalliy aholi jamoalari tabiiy muhit va uning resurslariga bogʻliqligi sababli iqlim oʻzgarishidan nomutanosib ravishda taʼsirlanadi.
Braziliya prezidenti Luiz Inácio Lula da Silva sammitning ochilishida dunyo iqlimni inkor etishni «magʻlub etishi» va notoʻgʻri maʼlumotlarga qarshi kurashishi kerakligini aytdi.
Uning tushuntirishicha, COP30ni Belemda oʻtkazish qarori Amazonning iqlim oʻzgarishiga qarshi kurashdagi muhim rolini taʼkidlashga qaratilgan va «COP30 – ‘notoʻgʻri talqin’ va ‘ilmiy dalillarni rad etish’ davrida haqiqat COP boʻladi».
Prezidentning soʻzlariga koʻra, «Yer yuzidagi eng xilma-xil biom» deyarli 50 million kishining, shu jumladan 400 ta mahalliy aholi guruhining uyi hisoblanadi.
BBCning Justin Rowlatt bilan soʻnggi iqlim va atrof-muhit boʻyicha maʼlumotlardan xabardor boʻlish uchun «Kelajak Yer» axborot byulletenimizga obuna boʻling. Buyuk Britaniyadan tashqaridamisiz? Bu yerda bizning xalqaro axborot byulletenimizga obuna boʻling.
Braziliya prezidenti Lula da Silva BMT iqlim sammitida dunyo iqlimni inkor etishni va soxta yangiliklarni «magʻlub etishi» kerakligini aytdi.
Amazonkadagi qizil qoʻllar bilan ushlangan sirli pushti delfinlarning hayratlanarli suv osti fotosuratlari.
Kampaniyalarchilar Amazon oʻrmonlarida daraxt kesish va Buyuk Britaniya ifloslanishi oʻrtasidagi «yashirin bogʻliqlik» haqida ogohlantirmoqda.
Benika Lal va Hadil Touihri universitetdan uch nafar olim bilan iqlim konferensiyasida ishtirok etadi.
AQSh prezidenti va boshqa dunyo yetakchilari ushbu BMT iqlim muzokaralarida yoʻq, bu esa bugungi kunda COPning maqsadi haqida savollar tugʻdiradi.