Gʻazodagi gumanitar inqiroz yuzasidan xalqaro miqyosda qoralashlar davom etar ekan, buning sababini koʻpchilik Isroil siyosati bilan bogʻlaydi, Isroil Mudofaa Kuchlari (IDF) maʼlumotlariga koʻra, Isroil «gumanitar yordamni yaxshilash»ga qaratilgan chora-tadbirlarni eʼlon qildi.
Bu choralarga yordamni havodan tashlashga ruxsat berish kiradi, IDF oʻzining birinchi havodan tashlashini oʻtkazdi, undan soʻng yakshanba kuni Birlashgan Arab Amirliklari havo kuchlari ham yordam tashladi.
IDF, shuningdek, ayrim hududlarda «harbiy faoliyatda taktik pauza»ni amalga oshirishini va «xalqaro ochlik haqidagi yolgʻon daʼvoni rad etish uchun… gumanitar koridorlarni tashkil etishini» aytdi.
Hamas bu harakatlarni «aldash» deb qoraladi va Isroilni «oʻz qiyofasini dunyo oldida oqlashga» urinishda aybladi.
«Taktik pauza» eʼlon qilinganidan soʻng, Isroilning havo hujumi natijasida Vafaa Harara va uning toʻrt farzandi: Sara, Areej, Judi va Iyod halok boʻlgani haqida xabarlar paydo boʻldi.
Isroil Gʻazodagi gumanitar inqiroz uchun javobgar emasligini va yordamga cheklovlar qoʻymaganligini taʼkidlasa-da, bu daʼvolar Yevropa ittifoqchilari, Birlashgan Millatlar Tashkiloti va mintaqada faoliyat yuritayotgan turli yordam tashkilotlari tomonidan bahsli deb topilmoqda.
Yangi eʼlon qilingan choralar Isroil tomonidan harakatni kuchaytirish zarurligini tan olganlik alomatidir.
Katta ehtimol bilan, ular Isroilning Gʻazodagi ochlikdagi roli haqida qattiq tanqid qilgan ittifoqchilariga imo-ishoradir.
Britaniya, Fransiya va Germaniyaning 25-iyul, juma kuni eʼlon qilingan bayonoti ayniqsa toʻgʻridan-toʻgʻri boʻldi.
«Biz Isroil hukumatini yordam oqimiga qoʻyilgan cheklovlarni zudlik bilan olib tashlashga va BMT va gumanitar NNTlarga ochlikka qarshi chora koʻrish uchun oʻz ishlarini bajarishga shoshilinch ravishda ruxsat berishga chaqiramiz. Isroil xalqaro gumanitar huquq boʻyicha oʻz majburiyatlarini bajarishi kerak.»
Gʻazoga yordam toʻliq blokadadan soʻng, Isroil yordam tarkibini tasdiqlash va yordam karvonlarining harakatiga cheklovlar qoʻydi. Amerika Qoʻshma Shtatlari bilan hamkorlikda «Gʻazo gumanitar fondi» (GHF) deb nomlangan yangi yordam tarqatish tizimi tashkil etildi, u Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan boshqariladigan yordam tarmogʻini almashtirishga moʻljallangan. Isroilning taʼkidlashicha, Hamas BMT tizimidan yordamni oʻzlashtirib olgan, BMTning taʼkidlashicha, bu daʼvo hali dalillar bilan tasdiqlanmagan.
BMT va boshqa agentliklar GHF tizimi bilan hamkorlik qilishdan bosh tortdilar va uning insonparvarlikka zid va militarizatsiyalashgan xususiyatidan xavotir bildirdilar. BMT maʼlumotlariga koʻra, GHFning toʻrtta tarqatish punktiga yetib borishga urinayotgan 1000 dan ortiq falastinlik oʻldirilgan.
Gʻazoda GHFda ishlagan isteʼfodagi AQSh maxsus kuchlari polkovnigi BBCga amerikalik hamkasblari va IDF askarlari tinch aholiga oʻt ochganiga guvoh boʻlganini aytdi. Ikkalasi ham tinch aholini nishonga olganliklarini rad etishdi.
BMTning Falastin hududlarida gumanitar masalalarni koordinatsiya qilish boshqarmasi (OCHA) rahbari Jonatan Uittal GHF usullarini allaqachon tanqid qilib chiqdi. Isroil unga bir oy oldin ijtimoiy tarmoqlarda GHF tizimi Gʻazoga «oʻldirish uchun yaratilgan sharoitlarni» olib kelgani haqida yozganidan keyin uning vizasi yangilanmasligini maʼlum qildi: «Biz koʻrayotgan narsa qirgʻin. Bu qurollangan ochlik. Bu majburiy koʻchirish. Bu shunchaki omon qolishga harakat qilayotgan odamlar uchun oʻlim hukmi. Bu falastinliklarning hayotini oʻchirishga oʻxshaydi».
Isroilning yangi chora-tadbirlar toʻgʻrisidagi eʼlonidan soʻng, Uittal BBCga «Gʻazodagi gumanitar vaziyat hech qachon bunchalik yomon boʻlmagan» dedi.
Uning soʻzlariga koʻra, Isroilning yangi choralari vaziyatni yaxshi tomonga oʻzgartirishi uchun u yuk mashinalarining Gʻazoga oʻtishiga ruxsat berish vaqtini qisqartirishi va IDF tomonidan karvonlar uchun taqdim etilgan yoʻnalishlarni yaxshilashi kerak.
Isroil, shuningdek, «yuk mashinalaridan oziq-ovqat olib ketish uchun yigʻilgan odamlarga Isroil kuchlari tomonidan oʻq uzilmasligiga ishonchli kafolatlar» berishi kerak.
Uittal urush boshlanganidan beri Gʻazoga kirib-chiqib yuribdi, garchi Isroil uning vizasini qaytarib olmaslikka qaror qilmasa, bu tugaydi. Uning soʻzlariga koʻra, IDF harbiy operatsiyalari davom etar ekan, «gumanitar qonunga nisbatan jirkanch eʼtiborsizlik saqlanib qolmoqda».
Bosh vazir Benyamin Netanyaxu va uning sobiq mudofaa vaziri Yoav Gallant oʻtgan yili Xalqaro jinoiy sud tomonidan hibsga olish orderiga ega boʻlib, ular «urush usuli sifatida ochlik jinoyati va odamlarga qarshi qotillik, taʼqib va boshqa insoniylikka zid harakatlar jinoyatlari» uchun birgalikda jinoiy javobgarlikda ayblangan. Netanyaxu, Gallant va Isroil davlati ayblovlarni rad etadi.
Isroil bir transport samolyoti tun davomida Gʻazoga yordam solingan paletkalarni tashlayotgani aks etgan videoni eʼlon qildi. IDF un, shakar va konserva mahsulotlari boʻlgan yettita yordam paketini yetkazib berganini aytdi.
Boshqa urushlarda men yordamning samolyotlarning oʻzidan ham, yaqindan, yerga qoʻnayotganda ham tashlanayotganini koʻrganman.
Yordamni havodan tashlash – bu umidsizlik akti. Bundan tashqari, u televizorda yaxshi koʻrinishi va nimadir oxir-oqibat qilinayotgani haqida yaxshi kayfiyatni tarqatishi mumkin.
Bu qoʻpol jarayon boʻlib, u oʻz-oʻzidan Gʻazoda ochlikni tugatish uchun unchalik koʻp ish qilmaydi. Faqatgina oʻt ochishni toʻxtatish va cheklanmagan, uzoq muddatli yordam operatsiyasi buni amalga oshirishi mumkin. Hatto katta transport samolyotlari ham kichik yuk mashinalari karvoni qadar yuk koʻtara olmaydi.
Iroq Kurdistonida, 1991-yilgi Fors koʻrfazi urushidan soʻng, AQSh, Buyuk Britaniya va boshqalar C-130 transport samolyotlaridan yordam tashladilar, asosan armiya ratsionlari, uxlash uchun qoplar va ortiqcha qishki kiyim-kechaklar Iroqning Turkiya bilan chegarasida, togʻlarda baland balchiq va qorda ochiq havoda omon qolishga harakat qilayotgan oʻn minglab odamlarga yetkazildi. Men ular bilan birga uchdim va britaniyalik va amerikalik aviatorlarning samolyotlarning orqa yuk rampalaridan bir necha ming fut balandlikdan yordamga muhtoj odamlarga tashlayotganini koʻrdim.
Bu yetarli darajada qabul qilingan edi. Ammo bir necha kundan keyin men togʻlardagi vaqtinchalik lagerlarga yetib borganimda, oʻsha yerga qoʻngan yordamni olish uchun minalashtirilgan maydonlarga yugurayotgan yigitlarni koʻrdim. Baʼzilari portlashlarda halok boʻldi va nogiron boʻlib qoldi. Men ogʻir paletkalar chodirlariga tushganda oilalar halok boʻlganini koʻrdim.
1993-yilda Bosniyadagi urush paytida Mostar qamal qilinganida, men Amerika harbiy «ovqatga tayyor» oziq-ovqat mahsulotlarining balandlikdan tashlangan paletkalari doimiy ravishda oʻqqa tutilayotgan shaharning sharqiy tomonida tarqalib ketganini koʻrdim. Baʼzi yordam paletkalari qandaydir tarzda artilleriya hujumlari natijasida vayron boʻlmagan tomlardan oʻtib ketdi.
Yordam operatsiyalari bilan shugʻullanuvchi mutaxassislar yordamni osmondan tashlashni oxirgi chora deb bilishadi. Ular undan boshqa har qanday kirish imkonsiz boʻlganda foydalanadilar. Gʻazoda bunday emas. Shimolga qisqa masofada Isroilning zamonaviy konteyner porti Ashdod joylashgan. Bir necha soat uzoqlikda Iordaniya chegarasi bor, u Gʻazoga yordam yetkazish uchun muntazam ravishda taʼminot liniyasi sifatida ishlatilgan.
Gʻazo urushdan oldin dunyodagi eng zich joylashgan joylardan biri boʻlib, ikki milliondan ortiq falastinlik aholi butun hududga kirish imkoniga ega edi. Britaniya nuqtai nazaridan, Gʻazo sektori Vayt orolidan biroz kichikroq. Amerika shaharlari bilan solishtirganda, u taxminan Filadelfiya yoki Detroyt oʻlchamiga teng.
Endi Isroil Gʻazo aholisining aksariyatini janubiy sohilning kichik hududiga, yaʼni Gʻazo yerlarining taxminan 17 foiziga majburladi. Ularning aksariyati zich joylashgan chodirlarda yashaydi. Osmonda balandda turgan joʻnatuvchilar nishonga olishlari uchun ochiq joy bormi yoki yoʻqmi, aniq emas.
Parashyutda tashlangan yordam paletkalari koʻpincha unga muhtoj odamlardan uzoqda qoʻnadi.
Har bir paletka oilalari uchun oziq-ovqat olishga urinayotgan umidsiz erkaklar va undan foyda olish uchun sotmoqchi boʻlgan jinoiy elementlar tomonidan tortishiladi.
Ser Kir Starmer va Donald Tramp dushanba kuni Shotlandiyada muzokaralar olib borishi kutilmoqda.
Kir Starmer Donald Trampdan Gʻazoda oʻt ochishni toʻxtatish boʻyicha muzokaralarni qayta tiklashni soʻraydi va Angliya Yevropa chempionati finaliga tayyorlanadi
Bir nechta yordam guruhlarining aytishicha, gavjum Gʻazoga havodan oziq-ovqat tashlash tinch aholi hayotiga xavf tugʻdiradi.
Oila aʼzolarining aytishicha, Maryam Shayx al-Eid va Xadija Abu Anza onalar Gʻazoning janubidagi GHF stantsiyasidan yordam soʻrash vaqtida otib oʻldirilgan.
Isroil Gʻazoga yordam oqimiga cheklovlarni olib tashlash uchun Gʻarb ittifoqchilarining tobora kuchayib borayotgan bosimiga duch kelmoqda.