«`html
Braziliyaning Belem shahrida boʻlib oʻtgan COP30 BMT iqlim sammiti kelishmovchiliklar bilan yakunlandi va yakuniy kelishuv global isishning asosiy omili boʻlgan qazilma yoqilgʻiga bevosita ishoralardan holi boʻldi.
Bu natija Buyuk Britaniya va Yevropa Ittifoqi kabi 80 dan ortiq davlatlar uchun neft, koʻmir va gazdan global oʻtishni tezlashtirish majburiyatini olishga intilgan holda, orqaga qadam boʻldi.
Biroq, neft ishlab chiqaruvchi davlatlar iqtisodiy taraqqiyot uchun qazilma yoqilgʻi zaxiralaridan foydalanish huquqini taʼkidlab, oʻz pozitsiyalarida qoldilar.
Sammit BMTning global haroratning sanoatgacha boʻlgan darajadan 1,5 daraja Selsiy boʻlgan darajadan oshishini cheklash boʻyicha global saʼy-harakatlar susayganligi haqidagi tashvishlari fonida boʻlib oʻtdi.
Kolumbiya vakili COP raisligini qattiq tanqid qilib, mamlakatlarga shanba kuni yakuniy yalpi majlisda kelishuvga eʼtiroz bildirishga yoʻl qoʻyilmaganligini taʼkidladi.
Kolumbiya prezidenti Gustavo Petro kelishuvni «rad etishini» bildirdi.
«Mutirão» nomi bilan tanilgan yakuniy kelishuv davlatlarni oʻzlarining iqlim boʻyicha harakatlarini «ixtiyoriy ravishda» kuchaytirishga undaydi.
Koʻpgina mamlakatlar uchun oʻtgan iqlim kelishuvlarining yaxlitligini saqlash va muzokaralarning barbod boʻlishiga yoʻl qoʻymaslik ijobiy natija sifatida koʻrildi.
Eʼtiborlisi, AQSh delegatsiya yubormadi, bunga Prezident Donald Trumpning 2015-yilda mamlakatning Parij kelishuvidan chiqishi haqidagi eʼlonidan keyin yoʻl qoʻyildi, bu esa davlatlarni iqlim boʻyicha harakat qilishga majbur qiladigan kelishuvdir. Trump avvalroq iqlim oʻzgarishini «firibgarlik» deb taʼriflagan edi.
Antigua va Barbuda iqlim boʻyicha elchisi Ruleta Tomas «Bu umidsizlik», – dedi u kam taʼminlangan davlatlarga iqlim oʻzgarishiga moslashish uchun ajratilgan moliyaviy yordam darajasiga ishora qilib.
Biroq, u shunday qoʻshimcha qildi: «Biz har bir davlat eshitilishi mumkin boʻlgan jarayonning davom etayotganidan mamnunmiz.»
Ikki haftalik muzokaralar vaqti-vaqti bilan tartibsizliklar bilan kechdi, jumladan, hojatxonalarda suv tanqisligi, kuchli yomgʻirlar joyni suv bosishi va delegatlarning issiq, nam sharoit bilan kurashishi.
Roʻyxatdan oʻtgan qariyb 50 000 delegat ikki marta evakuatsiya qilindi. Taxminan 150 nafar namoyishchidan iborat guruh xavfsizlik chiziqlarini buzib, joyga kirib, «oʻrmonlarimiz sotilmaydi» kabi shiorlar yozilgan plakatlarni koʻtarib oldi.
Payshanba kuni katta yongʻin sodir boʻlib, tomda tezda teshik ochdi va kamida olti soat davom etgan evakuatsiyani talab qildi.
Braziliya prezidenti Luiz Inácio Lula da Silva Amazonka oʻrmoniga global eʼtiborni jalb qilish va mintaqaga moliyaviy investitsiyalarni jalb qilish uchun Belem shahrini mezbon shahar sifatida tanladi.
Qazilma yoqilgʻi boʻyicha yanada mustahkamroq kelishuvni himoya qilganiga qaramay, Braziliya Amazonka daryosi ogʻzi yaqinida neft qazish rejalari uchun tanqidga uchradi.
Global Witness kampaniya guruhi tomonidan BBC bilan boʻlishilgan tahlilga koʻra, Braziliyaning dengizda neft va gaz qazib olish hajmi 2030-yillarning boshlarigacha oshishi kutilmoqda.
Aksincha, baʼzi davlatlar natijadan mamnun ekanliklarini bildirdilar.
Hindiston kelishuvni «maʼnoli» deb baholadi, 39 ta kichik orol va pasttekislikdagi qirgʻoq davlatlarining manfaatlarini ifodalovchi guruh uni «mukammal emas», ammo «taraqqiyot» sari qadam deb atadi.
Bir qancha kam taʼminlangan davlatlar iqlim oʻzgarishi taʼsiriga moslashishda yordam berish uchun iqlimni moliyalashtirishni koʻpaytirish boʻyicha vaʼdalar oldi.
Biroq, natija kelishuvda qazilma yoqilgʻi boʻyicha kuchliroq tilni saqlab qolish uchun tun boʻyi muzokaralar olib borgan 80 dan ortiq mamlakatlar uchun umidsizlik boʻldi.
Buyuk Britaniya Energetika va iqlim oʻzgarishi boʻyicha davlat kotibi Ed Miliband uchrashuvni «oldinga qadam» deb baholadi.
«Men yanada ambitsioz kelishuvni afzal koʻrgan boʻlardim», dedi u.
«Biz hamma narsada koʻproq ambitsiyalarga ega boʻlishni afzal koʻrgan boʻlardik, koʻproq narsaga ega boʻlishni afzal koʻrganimizni yashirmaymiz», dedi Yevropa Ittifoqining iqlim boʻyicha komissari Vopke Hoekstra jurnalistlarga.
BBCning iqlim boʻyicha muharriri Jastin Roulettning iqlim va atrof-muhitga oid soʻnggi yangiliklari haqida eksklyuziv maʼlumot olish uchun har hafta pochtangizga yuboriladigan «Kelajak Yer» yangiliklar byulleteniga obuna boʻling. Buyuk Britaniyadan tashqaridasizmi? Bu yerda xalqaro yangiliklar byulleteniga roʻyxatdan oʻting.
Talabalar turli mamlakatlar rolini o‘ynadilar, nutqlar so‘zladilar va bitim tuzish uchun “muzokaralar” olib bordilar.
Hindiston avvalgi iqlim bo’yicha harakatlar rejasining asosiy maqsadiga erishganini aytdi, ammo ko’pchilik ko’proq ish qilish kerakligini aytadi.
Iqlim bo’yicha muharrir Jastin Rowlatt Braziliyada BMTning iqlim bo’yicha muzokaralarida yong’in sodir bo’lganida bo’lgan.
Avstraliya endi Turkiyaning ularga vazir raislik qilishi evaziga iqlim bo’yicha muzokaralarga mezbonlik qilish taklifini qo’llab-quvvatlaydi.
Prezident Lulaning hukumati o‘z madaniyati va atrof-muhitini muhofaza qilish maqsadida 10 ta yangi mahalliy yerlarni tan oldi.
«`