Isroil Mudofaa Kuchlari (IDF) BBC Verify’ga Gazo sektorining janubidagi al-Mavasi shaharchasida avval e’lon qilinmagan havo hujumi haqida ma’lumot berdi. Hujum natijasida kamida bitta falastinlik halok bo‘lgan va 30 kishi yaralangan.
Mazkur hujum yakshanba kuni sodir bo‘lgan, bir necha soat oldin esa Rafah shaharchasidagi yangi yordam tarqatish markazi yaqinida 31 falastinlik halok bo‘lgan edi (Hamas boshqaruvidagi Fuqaro Mudofaasi ma’lumotiga ko‘ra). Rafah hodisasi bo‘yicha suratlarni tekshirayotgan BBC Verify yaqin atrofdagi Xon Yunis shaharchasida alohida hujumni aniqladi.
Oddiy holatlarda operatsion yangiliklarni e’lon qiladigan IDF dastlab Xon Yunisdagi ushbu hujum haqida xabar bermadi. Faqatgina BBC Verify murojaat qilgandan keyin IDF artilleriya hujumi borligini tan oldi va buni “texnik va operatsion xatolar” bilan izohlashga harakat qildi.
IDF ma’lum qilishicha, aniq maqsadga qaratilgan artilleriya o‘qi yo‘nalishdan chalg‘ib, xatolik bilan Xon Yunisning qirg‘oq bo‘yidagi Mavasi hududini urib yuborgan. Ushbu da’voni qo‘llab-quvvatlovchi hech qanday dalil keltirilmadi.
IDFning bunday xatolarini tan olishi juda kam uchraydi. BBC Verify IDFning rasmiy Telegram akkauntini tahlil qilib, 2023-yil oktyabridan buyon Gazo mojarosiga oid “xatolar”, “texnik” yoki “operatsion” xatolarni tan oluvchi atigi to‘rtta holatni aniqladi.
Yakshanba kuni kechqurun paydo bo‘lgan Xon Yunisdagi portlash tasvirlari chang bulutlari orasida yarador odamlarni, falastinliklarning chodirli qishlog‘ida qiynalayotgan ayollar va bolalarni ko‘rsatadi.
Hujum ko‘chgan falastinliklar uchun mo‘ljallangan boshpanani vayron qildi; BMTning ma’lumotlariga ko‘ra, Gazoning 2,1 million aholisining 90 foizi ko‘chib ketgan.
Yaralanganlarni tez tibbiy yordam mashinalari olib ketdi. BBC Verify voqea joyidan olingan suratlar va keyinchalik kasalxonadan olingan suratlarda bir nechta yarador odamlar borligini tasdiqladi.
Kuvayt maydon kasalxonasi hujum natijasida bir kishi halok bo‘lganini va 30 kishi yaralanganini xabar qildi. Dastlab, ushbu suratlar Rafahdagi yordam tarqatish markazi hodisasi bilan adashtirilgan edi.
Ammo BBC Verify suratlarni Xon Yunisga – yordam tarqatish markazidan 4,5 km (2,8 mil) uzoqlikka joylashtirdi.
Hamas boshqaruvidagi Fuqaro Mudofaasi “Isroil o‘qi” yordam markazi yaqinida 31 falastinlikni o‘ldirganini” xabar qildi. IDF dastlab u yerda falastinliklarga o‘q uzilishini rad etgan bo‘lsa-da, keyinchalik harbiy manba BBC Verify’ga ogohlantirish o‘qi uzilganini aytdi.
Quyoshning holati suratlar quyosh botishidan sal oldin, kechqurun olinganligini tasdiqladi. Voqeani suratga olgan mahalliy jurnalist ham hodisa yakshanba kuni mahalliy vaqt bilan soat 19:00 atrofida sodir bo‘lganini tasdiqladi.
IDF bayonotida Xon Yunisdagi qurbonlar soni aniq ko‘rsatilmagan, faqatgina “hodisa tekshirilmoqda” deyilgan.
Suratlar BBC va Oq Uy o‘rtasidagi nizoning markaziga aylandi. Dushanba kuni BBC Verify suratlarni Rafahdagi o‘ldirishlar bilan bog‘lash haqidagi da’volarni rad etdi.
Oq Uy matbuot kotibi Karolin Levit keyin BBC Rafah bo‘yicha xabarlarini qaytarib olganini noto‘g‘ri da’vo qildi.
BBC uning izohining “aldamchi” ekanligini aytib, ikki voqeani aralashtirganligini ta’kidladi. BBC “biz hech qanday xabarni olib tashlamadik va jurnalistika ishimizga sodiq qolmoqdamiz” deb tasdiqladi.
Isroil Hamasning chegarani kesib o‘tish hujumi ortidan Gazoda harbiy operatsiyasini boshladi, bu hujum natijasida taxminan 1200 kishi halok bo‘ldi va 251 kishi garovga olindi. Hamas boshqaruvidagi Gazo sog‘liqni saqlash vazirligi o‘shandan beri Gazoda kamida 54 607 kishi halok bo‘lganini, shu jumladan Isroil 18-mart kuni hujumni qayta boshlagandan beri 4335 kishini xabar qilmoqda.
BBC Verify’ning qanday tekshiruvlar o‘tkazishini xohlaysiz?
AQSh Isroil va AQShni “noqonuniy” nishonga olgani uchun to‘rtta Xalqaro Jinoyat Sudi sudyasiga qarshi sanksiyalar e’lon qildi.
Deirdre Murphyning o‘g‘li onasining hibsga olinganidan keyin uni yana qachon ko‘rishini “bilmaydi”.
Isroil armiyasi qurollangan Hizbulloh guruhi yer osti dronlar fabrikasini nishonga olganini aytmoqda.
BBC Arabic’ning Feras Kilani va uning hamkasblari Golan balandliklarida suratga olayotganda qurol bilan qo‘rqitilib, bog‘lanib va yalang‘och holda tekshirilgan.
BBC Verify Gazodagi bahsli yordam joyi yaqinida o‘nlab odamlar halok bo‘lgan uchta halokatli hodisani tekshirmoqda.